Σε όλο αυτό το δυσμενές οικονομικό περιβάλλον που περιγράψαμε στο πρώτο μέρος του αφιερώματος, τα τελευταία χρόνια, έχει προστεθεί κι ένα πολύπλοκο διαχειριστικό βάρος, προερχόμενο από εθνικούς και κοινοτικούς κανόνες. Για πρώτη φορά από ιδρύσεως του Ελληνικού κράτους, ζητήθηκε πριν λίγα χρόνια από τις μικρές αιγοπροβατοτροφικές μονάδες να βγάλουν άδεια λειτουργίας, την ώρα που ήταν γνωστό ότι λειτουργούσαν με συνθήκες της Εθνικής μας απελευθέρωσης.
Μετά από μεγάλη ταλαιπωρία, παλινωδίες αλλά και έξοδα για τους κτηνοτρόφους, δόθηκε μια λύση, αλλά στο μεταξύ η παραγωγή άλλαξε μορφή. Οι μικρές μονάδες εξαφανίστηκαν, οπότε η καθιέρωση ενός νέου πλαισίου λειτουργίας αφορούσε μόνο στις μεγάλες μονάδες. Κι όλα αυτά, όταν ένας μικρομεσαίος γεωργός που «κρατάει» και λίγα πρόβατα (30 ή 40) εκμεταλλευόμενος δικές του ζωοτροφές, μας έλεγε ότι από τα λίγα αυτά προβατάκια, πλήρωνε τα ενοίκια για τις 3 κόρες του που σπούδαζαν σε διαφορετικές πόλεις!!!
Η οικιακή οικονομία στο προσκήνιο
Κι ενώ στην αρχή θεωρούσαμε ότι υπερέβαλε, βάζοντας κάτω τα νούμερα, μας είπε ότι εισέπραττε πάνω από 10.000 ευρώ ετησίως και μπορούσε να στεγάσει σε όχι πρώτης τάξεως αλλά σε αξιοπρεπή σπίτια τα κορίτσια του. Σήμερα, για να στεριώσεις μια τέτοια μικρή μονάδα, πρέπει να δαπανήσεις ένα σωρό χρήματα, πολύ χρόνο και άφθονο κόπο, για να καταλήξεις εξαντλημένος σε ένα μέτριο αποτέλεσμα.
Αυτό ακριβώς συμβαίνει τις ημέρες αυτές, με πλήθος αγροτών που προσπαθούν να εκμεταλλευτούν τις πολύ υψηλές τιμές του μοσχαρίσιου κρέατος. Πριν λίγα σχετικά χρόνια, υπήρχαν αρκετές εκμεταλλεύσεις που διατηρούσαν 3 ή 5 μοσχάρια για πάχυνση, μια δραστηριότητα που ταιριάζει γάντι σε αγρότες που ασχολούνται με παραγωγή ζωοτροφών, όπως κριθάρι, καλαμπόκι, χονδροειδείς ζωοτροφές και δεν απαιτεί και φοβερή απασχόληση. Με τις χαμηλές τιμές που είχε το εισαγόμενο μοσχαρίσιο κρέας αλλά και το πλήθος των διατυπώσεων που απαιτούνται, οι μικρές αυτές μονάδες σταμάτησαν να λειτουργούν. Να όμως που τώρα γύρισε η αγορά και η εκτροφή μοσχαριών είναι μια συμφέρουσα δραστηριότητα. Ποιος όμως έχει τα νιάτα, τα χρήματα, το (διοικητικό) κουράγιο να ξαναστήσει τέτοιες μονάδες, σπουδάζοντας κι αυτός με τη σειρά του παιδιά κι εγγόνια; Σχεδόν κανένας…
Παρακολουθούμε δύο πολύ μικρές εκτροφές μοσχαριών που βρίσκονται στο δρόμο μας, κι έχουν τελευταία αυξήσει τον αριθμό των εκτρεφόμενων ζώων. Από 3 σε 4 η μία και από 4 σε 5 η άλλη. Και μην ξεγελιέστε, δεν αύξησαν από ένα μοσχάρι η καθεμία, είναι κατά 30% η πρώτη και 25% η δεύτερη! Μυθικά νούμερα για ένα χρόνο. Κι αυτό φάνηκε ήδη στον κάμπο, όταν δεματοποιήθηκαν φέτος περισσότερα άχυρα καλαμποκιού (μια χονδροειδής ζωοτροφή μόνο για μοσχάρια) από κάθε άλλη φορά. Μην εκπλαγείτε εάν προς το τέλος της σεζόν λείψουν ζωοτροφές από την σιωπηρή αυτή αύξηση της ζήτησης…
Απλά σκεφτείτε, ότι το παραπάνω θα μπορούσε να πολλαπλασιαστεί επί κάμποσες χιλιάδες εκμεταλλεύσεις και ζώα και να ανθίσει μια νέα αγορά, η οποία τώρα καταστέλλεται και μόνο από την σκέψη εμπλοκής με γραφειοκρατικές περιπέτειες.
Αφού δεν έχουμε αποδείξει ακόμη ότι μπορούμε να στήσουμε και διοικήσουμε μεγάλες συνεταιριστικές εταιρείες, ας μην εμποδίζουμε τουλάχιστον τις μικρές ατομικές προσπάθειες που σπουδάζουν παιδιά...
Η απλοποίηση των διαδικασιών εγχώριων και κοινοτικών
Κι όλα αυτά, συμβαίνουν την ώρα που ο Κοινοτικός Επίτροπος για την Αγροτική Ανάπτυξη κ Χάνσεν, επισκέπτεται τις Ευρωπαϊκές πρωτεύουσες και την Αθήνα, συζητώντας μεταξύ άλλων τα μέτρα απλοποίησης λειτουργίας του αγροτικού επαγγέλματος. Κι εμείς αντί να του ζητήσουμε να υπερ-απλοποιηθούν οι όροι λειτουργίας πολύ μικρών εκμεταλλεύσεων που λειτουργούν π.χ. μακριά από χωριά και πόλεις, ή την απλοποίηση του ελαιοκομικού μητρώου που τόσο κόσμο προβλημάτισε φέτος, τον ρωτούσαμε πως βρήκε το σχέδιο σωτηρίας του ΟΠΕΚΕΠΕ και πότε θα μας στείλει το ΟΚ για εκταμίευση, προσβλέποντας σε βραχυπρόθεσμες λύσεις κόντρα στο Κινέζικο ρητό περί ψαριού και εκμάθησης ψαρέματος.
Βέβαια και με αυτοτελείς εθνικές παρεμβάσεις, φροντίζουμε να δυναμιτίζουμε το κλίμα: εν μέσω πρωτοφανών εμπλοκών και καθυστερήσεων καταβολής των επιδοτήσεων, κάποιοι σκέφθηκαν να καθιερώσουν το ψηφιακό δελτίο αποστολής! Με πλήθος ανακοινώσεων, δεν είναι βέβαιο εάν τελικά ισχύει από 1ης Δεκεμβρίου ή μεταφέρθηκε για την άνοιξη, καλού κακού όμως κάποιοι έμποροι εσπεριδοειδών στην Πελοπόννησο το απαιτούν.
Παράλληλα, οφείλει όμως κανείς να παραδεχθεί ότι έχουμε εξελιχθεί σημαντικά στην εξεύρεση αποδεκτών λύσεων σε διοικητικά προβλήματα. Ένα τέτοιο, ας μην το χαρακτηρίσουμε, γεγονός, εξελίσσεται τις ημέρες αυτές, περί τηλε-εκπαίδευσης κτηνοτρόφων προκειμένου να εισπράξουν τις επιδοτήσεις. Λίγες ημέρες πριν τη λήξη της χρονιάς και μη μπορώντας να κάνουν αλλιώς υπό την πίεση των Βρυξελλών, προχωρήσαμε με τρομακτική ταχύτητα στην τηλεεκπαίδευση και τηλεκατάρτηση, εν μέσω φορτισμένου κλίματος περί τον ΟΠΕΚΕΠΕ…
Αλλά και μέτρα αγνώστου ιδεολογικής προέλευσης...
Κάτι ανάλογο συμβαίνει και με ένα άλλο μέτρο περί συμβολαιακής γεωργίας και μείωσης της φορολογίας κατά 50% (καλά ακούσατε 50% το μισό δηλαδή). Όποιος αγρότης εφαρμόζει σύστημα συμβολαιακής γεωργίας απολαμβάνει το ευεργέτημα να πληρώνει το μισό φόρο. Και ποιος είναι ο αντισυμβαλλόμενος; Ο οποιοσδήποτε έμπορος που τελικά θα πάρει το προϊόν σου, σου υπογράφει κι ένα συμβόλαιο το οποίο καταθέτεις και όλα καλά. Αυτό δεν είναι όμως συμβολαιακή γεωργία, είναι κάτι που δεν επιθυμούμε να χαρακτηρίσουμε. Η συμβολαιακή γεωργία, προϋποθέτει συνεχή επικοινωνία των δύο αντισυμβαλλόμενων για την εκτέλεση ενός συγκεκριμένου πρωτοκόλλου και το πολύ σημαντικό εμπεριέχει και μεταφορά τεχνογνωσίας. Όπως κάνουν για παράδειγμα οι εταιρείες σποροπαραγωγής ή κάποιοι μύλοι που ενδιαφέρονται για συγκεκριμένες ποικιλίες. Δίνουν την ποικιλία της επιλογής τους ή και άλλα εφόδια, συμφωνούν κι ένα πρωτόκολλο καλλιέργειας κι επιβλέπουν την εφαρμογή του.
Τα πάσης φύσεως συμβόλαια που προσκομίζουν οι αγρότες για να τεκμηριώσουν τον συμβολαιακά τρόπο λειτουργίας τους, απέχουν παρασάγγας από το μοντέλο που επιγραμματικά περιγράψαμε. Πρακτικά, αντί να πουν ότι ο φορολογικός συντελεστής για τους αγρότες μειώνεται στο μισό, εφευρέθηκε αυτός ο τρόπος που δυστυχώς εκθέτει τους πάντες, κυβερνόντες και κυβερνώμενους, με τους τελευταίους να το εκλαμβάνουν σαν ένα ακόμη διοικητική βάρος. Και δεν είδαμε σε κανένα αγροτικό αίτημα της κατάργηση τέτοιων (αχαρακτήριστων) πρακτικών…
Το νερό... που καίει!!!
Για να δούμε στη συνέχεια ένα άλλο πολύ πολύ σημαντικό θέμα αυτό της λειψυδρίας. Ανακοινώνονται μέτρα κι έργα, εστιασμένα όλα κατ’ αρχήν στην Αθήνα και δευτερευόντως σε νησιά και Θεσσαλονίκη. Και οι αγρότες απορούν, εμείς φέτος θα ποτίσουμε ή όχι; Θα δοθεί νερό στην Κωπαΐδα από τον Μόρνο ή όχι; Θα περισσέψει νερό εάν ενεργοποιηθούν οι γεωτρήσεις στον άνω ρου του Κηφισού; Πέρσι τελευταία στιγμή και κυρίως χάρη σε δύο πολύ ευεργετικές βροχές στο τέλος της άνοιξης οι ανάγκες ήταν περιορισμένες ενώ τελευταία στιγμή δόθηκαν κάποια κυβικά από τον Μόρνο. Φέτος τι θα γίνει; Θα δοθεί όλο το νερό στην Αθήνα, θα περισσέψει για καλλιέργεια ή με άλλα λόγια μπορώ να βάλω ποτιστικές καλλιέργειες να στέλνω λαχανικά στα νησιά ή ζωοτροφές στην Κρήτη ή θα τα αγοράσουμε όλα εισαγόμενα;
Οι αποφάσεις αυτές λαμβάνονται στα μέσα φθινοπώρου, ώστε να σπαρθούν χειμωνιάτικες ή εαρινές καλλιέργειες, ανάλογα με τις ανάγκες σε νερό. Επ' αυτού, καμία όμως συζήτηση, αφού οι πάντες είναι απασχολημένοι με τον ΟΠΕΚΕΠΕ.
Εργάτες γης
Παρόμοιες καθυστερήσεις σημειώνονται και στα θέματα εργατικού προσωπικού. Είναι πια γνωστό ότι οι Έλληνες αποφεύγουν τις αγροτικές εργασίες και ότι το κύμα των οικονομικών μεταναστών της δεκαετίας του '90 είτε μεγάλωσε σε ηλικία, είτε έχει επιστρέψει στις πατρίδες του. Τα τελευταία χρόνια, γίνεται προσπάθεια μέσω διακρατικών συμφωνιών να έρχονται εργάτες κατά τις περιόδους συγκομιδής ή κατόπιν πρόσκλησης.
Τα μέχρι τώρα αποτελέσματα είναι στην καλύτερη περίπτωση πενιχρά για δύο λόγους: πρώτον, πολλές φορές φθάνουν κατόπιν εορτής και είναι έως και ακατάλληλου επιπέδου και δεύτερον, εκτός από την συγκομιδή είναι και άλλες περίοδοι που τα αγροκτήματα χρειάζονται βοήθεια. Για τις περιόδους αυτές δεν έχει προβλεφθεί κάτι το ουσιαστικό. Είναι απολύτως κρίσιμο να υπάρχουν σε κάθε χωριό κάποιες λίγες οικογένειες που θα βοηθούν τόσο στις αγροτικές εργασίες όσο και στην καθημερινότητα συμπολιτών μας που χρειάζονται βοήθεια.
Ο ρόλος των εργατών από την γειτονική Αλβανία, γίνεται τώρα περισσότερο εμφανής, ενώ το «μοντέλο» της μόνιμης εγκατάστασης κάποιων οικογενειών (παράδειγμα Ισραήλ), φαίνεται ότι μπορεί να δουλέψει ικανοποιητικά. Αντ’ αυτού, ανακοινώνονται παρεμβάσεις πολεοδομικού τύπου με ανεπαρκή αιτιολόγηση, που δημιουργούν κλίμα καχυποψίας ότι κρύβουν άλλα περίπλοκα σχέδια εποικισμού.
Αποτέλεσμα είναι, ότι μεταξύ των αγροτών επικρατεί πια μεγάλη ανασφάλεια, εάν θα βρεθεί βοήθεια να μαζέψουν τις ελιές, τα λαχανικά, να σπείρουν, να καθαρίσουν την άνοιξη χωράφια, κήπους και αυλές από τα αγριόχορτα, πριν γυρίσουμε στην εποχή των καθολικών ψεκασμών με αμφιλεγόμενα σκευάσματα.
Σε όλο αυτό το δυσμενές περιβάλλον λειτουργίας, τα καλά νέα και οι σωστές ενέργειες «θάβονται». Η εξαιρετική πορεία της φέτας στις διεθνείς αγορές, παρόλο τους εμπορικούς πολέμους και την ακρίβεια, είναι ένα από αυτά. Η κατάκτηση ολοένα και νέων αγορών ανά την υφήλιο για το Ελληνικό ακτινίδιο αλλά και τα ζυμαρικά είναι ένα άλλο. Η μεγέθυνση κάποιων εκμεταλλεύσεων σε ευρωπαϊκά ανταγωνιστικά επίπεδα, ένα ακόμη. Η επέκταση σύγχρονων καλλιεργειών όπως των ακρόδρυων άλλο ένα.
Φτάσαμε με τη σειρά μας, να έχουμε μια λίστα από επιτυχίες, χωρίς να μπορούμε όμως να προτάξουμε ένα πλήρες διατροφικό μοντέλο!!!
Το ερώτημα που χρίζει απάντησης είναι, αφού έχουμε να επιδείξουμε κάποια αποτελέσματα, γιατί τα χωριά ερημώνουν, τα χωράφια μένουν ακαλλιέργητα, οι κάμποι χωρίς τρακτέρ και πότισμα και οι αγρότες στο δρόμο; Διότι απλά λείπει ο συνδετικός κρίκος που μετατρέπει τα αποσπασματικά μέτρα σε ολοκληρωμένη αγροτική και περιφερειακή πολιτική, που θα δίνει σιγουριά, προοπτική και εισοδηματική βεβαιότητα σε γεωργούς, κτηνοτρόφους και εργαζόμενους στο δάσος.
Όσο επιμένουμε απλά και μόνο να εξειδικεύουμε τα εκ Βρυξελλών εκπορευόμενα μέτρα προκειμένου να έρχονται άμεσα κοινοτικά χρήματα στην χώρα και όχι να ασχολούμαστε και με άλλα συνοδευτικά μέτρα πολιτικής, οι αγρότες θα είναι στους δρόμους και η αγροτική μας οικονομία σε προβληματική κατάσταση.
