Η νότια Κρήτη, είναι η περιοχή που τροφοδοτεί το μεγαλύτερο μέρος της Ελληνικής αγοράς με εκτός εποχής λαχανικά, ενώ παράλληλα είναι σημαντικός τροφοδότης της αντίστοιχης Ευρωπαϊκής. Για να τα πάρουμε τα πράγματα ιστορικά, είναι η περιοχή που έμαθε τον Έλληνα και την Ελληνίδα να τρώει τομάτα το χειμώνα.
Φαίνεται όμως ότι θα δυσκολευτεί στο άμεσο μέλλον να διατηρήσει το ρόλο αυτό. Αιτία, τα λιγοστά και κυρίως ακατάλληλα λόγω υψηλής αλατότητας, διαθέσιμα για άρδευση νερά, ακόμη και το καταχείμωνο!
Από τον Σεπτέμβρη, αρχίζουν οι φυτεύσεις στα θερμοκήπια της περιοχής για τα εκτός εποχής λαχανικά, τα οποία θα είναι σταδιακά διαθέσιμα από τις αρχές του χειμώνα. Οι παραγωγοί, έχουν μια εξειδίκευση, με την έννοια ότι άλλοι καλλιεργούν αγγούρια, άλλοι τομάτα, άλλοι πιπεριές άλλοι μελιτζάνα. Οι λόγοι που συμβαίνει αυτό είναι πολλοί, ας μην μας απασχολήσουν τώρα. Στην περιοχή, υπάρχει ένα είδος ελέγχου της διαθεσιμότητας του νερού. Κάποιοι παραγωγοί έχουν τρόπο και συλλέγουν νερό της βροχής, κι αυτό τους δίνει ένα σημαντικό πλεονέκτημα, τόσο κόστους όσο και ποιότητας νερού. Όσο απλό όμως και βασισμένο στη νησιώτικη παράδοση να ακούγεται αυτό, δυστυχώς οι ποσότητες αυτές δεν μπορούν να καλύψουν το σύνολο της παραγωγής. Δουλεύουν επικουρικά.
Η συλλογή βρόχινου νερού, δεν είναι χωρίς κόστος. Η αρχική εγκατάσταση, η συντήρηση, οι επισκευές, η καθαριότητα απαιτούν χρόνο, προσπάθεια κι έξοδα, το οποία είτε πρέπει να αποσβεστούν εάν πρόκειται για εγκαταστάσεις είτε να προστεθούν στο κόστος παραγωγής εάν πρόκειται για λειτουργικά έξοδα.
Το ντόπιο νερό
Τα υπόλοιπα νερά προέρχονται από την υδρομάστευση πηγών και μικροποταμών, νερά τα οποία συλλέγουν κατά κύριο λόγο στο φράγμα Μπαριαμών. Μια πρόσφατη γεώτρηση ενισχύει τα διαθέσιμα νερά, σκορπίζοντας συγκρατημένη αισιοδοξία στους παραγωγούς. Η δυναμικότητα του φράγματος είναι περί τα 15 εκατ. κυβικά μέτρα και φυσικά κορυφώνεται τον χειμώνα. Τον περασμένο Μάρτιο, όταν τελείωσε η βασική αρδευτική περίοδος η πληρότητά του ήταν μικρότερη των 4 εκατ. κυβικών μέτρων, ενώ η φετινή, ξεκινάει από το πολύ χαμηλό των 1,5 εκατ. κυβικών μέτρων.
Έχουν εγκατασταθεί υδρόμετρα, με σκοπό να αντιμετωπισθεί η υπερβολική χρήση και η σπατάλη. Τέλος υπάρχει μια κατανομή ανά θερμοκήπιο.
Θορυβημένοι παραγωγοί κι επιστήμονες
Η δραστήρια τοπική ιστοσελίδα Hxonews.gr, ασχολείται με ξεχωριστή ενότητα με τα αγροτικά θέματα της περιοχής κι έχει αναγάγει εδώ και καιρό την επάρκεια νερού σε βασικό της θέμα. Σε συνέντευξή του στην εκπομπή «Ιεραπετρήτικη γη», ο κ. Φώντας Δουλούμης, νέος πρόεδρος της Ανατολής, μιας από τις πιο δραστήριες ομάδες παραγωγών της περιοχής. Αναφέρεται όχι τόσο στο θέμα της επάρκειας νερού αλλά στο τρομακτικό θέμα της καταλληλότητάς του για άρδευση.
Κρατηθείτε:
«Το νερό, το νούμερο ένα πρόβλημα της περιοχής» τόνισε επισημαίνοντας ότι η υψηλή αγωγιμότητα και η αλατότητά του έχουν αρχίσει να αφήνουν ορατά σημάδια στις καλλιέργειες. Η ποιότητα του νερού, είπε, επιδεινώθηκε αισθητά μετά την παύση των βοριάδων και την επικράτηση νοτιάδων «Όσο φυσούσαν βοριάδες, η κατάσταση έμοιαζε ελεγχόμενη. Μόλις σταμάτησαν, φάνηκαν οι συνέπειες - τα φυτά άρχισαν να “υποφέρουν”».
Ο κ. Δουλούμης δεν είναι επιστήμονας για να προβλέπει ή εκτιμά το μέλλον, είναι άνθρωπος της παραγωγής που περιμένει να ζήσει τα παιδιά του. Βλέπει λοιπόν, σε πραγματικό χρόνο, ότι όταν φυσάει από εδώ μπορεί και να μείνει και καμιά τομάτα στο κλαρί, όταν όμως φυσάει από εκεί τότε δεν μένει τίποτα!
Η διαπίστωση αυτή είναι τρομακτική, διότι έχουμε συνηθίσει να αντιμετωπίζομε το θέμα του νερού με νούμερα που δείχνουν την επάρκεια κατά βάση και δευτερευόντως την ποιότητά του. Εδώ όμως, μας προσθέτει ο Πρόεδρος της Ανατολής και το θέμα του αέρα. Δηλαδή, το άλλο φαινόμενο που αναμένεται να ενταθεί με την αλλαγή, οι άνεμοι, θα επιβαρύνουν και αυτοί το θέμα της λειψυδρίας
Μικροκαρπία, ιώσεις, κηλίδες στα αδύναμα από το αλάτι φυτά
Και συνεχίζει ο κ Δουλούμης: «Οι επιπτώσεις είναι πλέον εμφανείς στα κηπευτικά, κυρίως στις πιπεριές, όπου ο καρπός παρουσιάζει μικροκαρπία, εγκαύματα και κηλίδες, ενώ το μέγεθος είναι αισθητά μικρότερο σε σχέση με προηγούμενες χρονιές».
Ο πρόεδρος της «Ανατολής» εξήγησε ότι το πότισμα με «κακό νερό» περιορίζει τη ζωτικότητα των φυτών και επηρεάζει την ανάπτυξή τους. Όταν οι αγρότες αναγκάζονται να ποτίζουν με το σταγονόμετρο για να εξοικονομήσουν νερό, η στρεμματική απόδοση μειώνεται και ο καρπός υποβαθμίζεται εμπορικά.
Ο κ. Βαγγέλης Δρίμτζιας, Γεωπόνος και ιδιοκτήτης της εταιρείας IQ Crops που ασχολείται με προμήθειες και λύσεις σε θερμοκηπιακές καλλιέργειες, σε δικιά του τοποθέτηση αναφέρεται στις μεσο-μακροπρόθεσμες επιπτώσεις της άρδευσης με νερό υψηλής αλατότητας.
«Tο ζήτημα δεν είναι μόνο ποσοτικό αλλά κυρίως ποιοτικό, αφού η αυξημένη αλατότητα και η συσσώρευση νατρίου αλλάζουν τη φυσιολογία του εδάφους, επηρεάζοντας τη βιωσιμότητα των φυτών. Ο κ. Δρίμτζιας, εξήγησε ότι το πρόβλημα συνδέεται άμεσα με τον δείκτη SAR (Sodium Absorption Ratio), δηλαδή τη σχέση του νατρίου με το ασβέστιο και το μαγνήσιο στο νερό. Όταν το νάτριο υπερβαίνει ένα ορισμένο όριο, προκύπτει νατρίωση του εδάφους, φαινόμενο που «πνίγει» τις ρίζες, μειώνει τη διηθητικότητα του νερού και τη διαθεσιμότητα οξυγόνου.
«Το φυτό τότε δεν μπορεί να αναπνεύσει ούτε να θρέψει σωστά τον καρπό του», σημείωσε, επισημαίνοντας ότι η ζημιά δεν είναι προσωρινή - αν συνεχιστεί η χρήση τέτοιου νερού, τα εδάφη θα χρειάζονται ειδική κατεργασία για να επανέλθουν!
Παραθέσαμε τις δηλώσεις του κ. Δρίμτζια, αυτούσιες, αν και τεχνικές, με σκοπό όχι να τις θυμούνται οι αναγνώστες μας, αλλά για να δείξουμε το πόσο πολύπλοκη, περίπλοκη και με επιστημονική βάση είναι η σημερινή παραγωγή τροφίμων!
Οι δηλώσεις του κ. Δρίμτζια, έχουν ιδιαίτερη βαρύτητα, αφού είναι ένας μάχιμος επιστήμονας στην πλέον παραγωγική θερμοκηπιακή περιοχή της χώρας, αλλά και με διεθνείς διασυνδέσεις: «Στην Ισπανία, όπου η αλατότητα του νερού έχει φτάσει σε ακόμα υψηλότερα επίπεδα, ξεπερνώντας το 11, με αποτέλεσμα πολλοί παραγωγοί να παραδίδουν τη διαχείριση των θερμοκηπίων τους σε Μαροκινούς εργάτες λόγω κόστους. Όπως είπε, αυτό δείχνει τι μπορεί να συμβεί αν δεν ληφθούν μέτρα στην Ιεράπετρα: «Η παραγωγή γίνεται όλο και πιο απαιτητική και το νερό είναι το κρίσιμο στοιχείο. Αν χαθεί η γονιμότητα των εδαφών, θα χαθεί και το πλεονέκτημα της περιοχής μας».
Τουλάχιστον 20% κάτω η παραγωγή κι έπεται συνέπεια!
Όσο για το μέλλον οι τοπικοί παράγοντες είναι πολύ προβληματισμένοι: ο Πρόεδρος της ομάδας παραγωγών Ανατολής αναφέρει ότι φέτος η εκτιμώμενη παραγωγή θα είναι 20% μικρότερη, με μικροκαρπία και πλήθος ασθενειών. Στην ίδια διαπίστωση καταλήγουν και ο κ. Δρίτζας όσο και ο κ. Σ. Σιγουράκης, εκ του Δημοπρατηρίου Golden farms.
Ο κ Δρίμτζιας από τη πλευρά του ανησυχεί και για τις μακροχρόνιες επιπτώσεις, λέγοντας ότι το πρόβλημα είναι πιο έντονο στις καλλιέργειες εδάφους, καθώς τα συστατικά συσσωρεύονται και επηρεάζουν τη μηχανική δομή. Αντίθετα, η υδροπονία προσφέρει καλύτερο έλεγχο και μειώνει τους κινδύνους από το αλμυρό νερό, αν και δεν αποτελεί λύση για όλους λόγω κόστους εγκατάστασης.
«Στην υδροπονία μπορούμε να διαχειριστούμε τα άλατα, στο έδαφος όμως τα αποθέτουμε χρόνο με τον χρόνο», σημείωσε. Αλλά η υδροπονία δεν κάνει για όλους, καταλήγει με νόημα.
Μια πρωτόγνωρη κατάσταση με φοβερές συνέπειες!
Είμαστε λοιπόν, ενώπιον της πρώτης τόσο σοβαρής κατάστασης παραγωγής αγροτικών προϊόντων, λόγω έλλειψης κατάλληλου για άρδευση νερού, χωρίς να έχει προηγηθεί καταστροφικό φαινόμενο όπως στην περίπτωση του Daniel στην Θεσσαλία. Η επίδραση του φαινομένου που τώρα εξελίσσεται στη Νότια Κρήτη, είναι βέβαιο ότι θα έχει και σημαντικές οικονομικές επιπτώσεις: πρώτον στις τιμές, δεύτερον στις εξαγωγές, τρίτον στο αγροτικό αλλά και άλλο εισόδημα της περιοχής, της Κρήτης αλλά και της χώρας ολόκληρης. Ούτε φορτηγά και πλοία θα μεταφέρουν προϊόντα, ούτε εταιρείες θα προμηθεύουν εφόδια, ούτε έμποροι θα πουλούν προϊόντα όπως πωλούσαν.
Στο όχι και τόσο μακρινό χρονικά 2018, αλλά «αιώνες» απέχον λόγω των όσων εν τω μεταξύ μεσολάβησαν, η Τράπεζα της Ελλάδος χρηματοδότησε μια μελέτη με τον τίτλο The Economics of Climate Change. Ήταν η πρώτη μεγάλη προσπάθεια στην χώρα μας να εισαχθούν έννοιες όπως αυτή του άνθρακα, αλλά και των προβλημάτων που αντιμετωπίζει η νομισματική πολιτική από ξαφνικές διακυμάνσεις της προσφοράς.
Τότε, ίσως κάποιος θα θεωρούσε το εν λόγω πόνημα, ως πολυτέλεια και ότι απλώς θα συμβάλει στην γνώση του μέλλοντος. Αλλά να που το μέλλον ήλθε, ίσως νωρίτερα από ότι το περιμέναμε. Το φαινόμενο της Ιεράπετρας μπορεί από μόνος του μπορεί να αυξήσει τις τιμές και τον τιμάριθμο, να μειώσει τις εξαγωγές και αυξήσει τις εισαγωγές. Κάτι ανάλογο, συνέβη και με τον Daniel και την ευλογιά που θα συμβάλλει να γίνει η φέτα δυσπρόσιτη για τον Έλληνα καταναλωτή και να μειωθεί η διεθνής της ανταγωνιστικότητα.
Εν μέσω της εφοδιαστικής κρίσης της εποχής κορονοϊού, η κ. Λαγκάρντ δήλωνε ότι κάναμε ότι μπορούσαμε να κάνουμε κάνουμε, αλλά οδηγούς φορτηγών δεν μπορούμε να φτιάξουμε. Ίσως στο μέλλον χρειαστεί να αναθεωρήσει την δήλωσή της αυτή, προσθέτοντας και άλλα επαγγέλματα, εάν θέλει τον πληθωρισμό τροφίμων σε λογικά επίπεδα
Σήμερα, βλέπουμε ενώπιόν μας να εξελίσσονται συνταρακτικά φαινόμενα που θα επηρεάσουν άμεσα την ζωή μας και την καθημερινότητά μας όπως την βιώνουμε, αλλά και άλλες παραμέτρους. Ίσως προκύψουν νέα προβλήματα ακόμη και για την συνολική μας νομισματική πολιτική, πράγμα που εκ πρώτης όψεως ίσως φαίνεται ασύνδετο. Μπορεί τα φαινόμενα μεμονωμένα να είναι μικρά ως προς τον όγκο της συνολικής οικονομίας, αλλά αθροιστικά δεν είναι καθόλου αμελητέα. Ειδικά για μια οικονομία σαν την δικιά μας, που κάθε χαμένο φορτίο εξαγωγών είναι μια ήττα και κάθε εκατοστό στον τιμάριθμο μαχαιριά...
Σκεφτείτε το καθημερινό σας σάντουιτς χωρίς τομάτα για έξι μήνες το χρόνο, αφού αυτή θα κοστίζει μια περιουσία!
