Τα τσιγάρα γίνονται όλο και πιο προσιτά σε μεγάλο μέρος της Ευρώπης, προειδοποίησε ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, καθώς η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εξετάζει μία ισχυρή φορο-καταιγίδα στα προϊόντα καπνού και τα ηλεκτρονικά τσιγάρα για να περιορίσει τη χρήση τους. Το κόστος των τσιγάρων, μετρούμενο με βάση το κατά κεφαλήν ΑΕΠ για την αγορά 2.000 μεμονωμένων τσιγάρων, μειώθηκε σε 14 από τις 27 χώρες της ΕΕ κατά τη δεκαετία 2014-2024, σύμφωνα με την έκθεση του ΠΟΥ για την Παγκόσμια Επιδημία Καπνού.
Ο ΠΟΥ αναφέρει ότι οι κυβερνήσεις παγκοσμίως δεν φορολογούν τον καπνό αρκετά αυστηρά, παρόλο που οι υψηλότεροι φόροι είναι ο πιο αποτελεσματικός τρόπος μείωσης της κατανάλωσης. Το 2024, μόνο το 15% του παγκόσμιου πληθυσμού ζούσε σε χώρες που φορολογούν τα τσιγάρα στο συνιστώμενο επίπεδο του ΠΟΥ, το οποίο είναι 75% ή περισσότερο της τιμής της πιο δημοφιλούς μάρκας, που σημαίνει πως οι καπνιστές σε Ελλάδα και ΕΕ θα πρέπει να βάλουν βαθιά το χέρι στην τσέπη.
Ράλι αυξήσεων σε βιομηχανικά, καπνό και πούρα
Η Ευρώπη εξακολουθεί να φορολογεί τον καπνό αυστηρά σε σύγκριση με τον υπόλοιπο κόσμο, με 21 από τις 27 χώρες της ΕΕ να φτάνουν στο συνιστώμενο ελάχιστο επίπεδο του ΠΟΥ. Η Γερμανία έχει τη χαμηλότερη βαθμολογία στην ΕΕ, φορολογώντας το 61,4% της τιμής της πιο δημοφιλούς μάρκας. Ωστόσο, η Κομισιόν στοχεύει σε υψηλότερους στόχους και προτείνει την αύξηση 139% των ελάχιστων φορολογικών συντελεστών για καπνικά σε όλη τη Γηραιά Ήπειρο από 90 σε 215 ευρώ για 1.000 τσιγάρα, σύμφωνα με το Politico.
Μάλιστα, ο Ειδικός Φόρος Κατανάλωσης (ΕΦΚ) στον καπνό για στριφτά τσιγάρα θα αυξηθεί κατά 258%, ενώ εξετάζεται και μια άνευ προηγουμένου αύξηση 1.092% στα πούρα, αυξάνοντας τον συντελεστή από 12 ευρώ σε 143 ευρώ ανά κιλό. Ο στόχος της κίνησης είναι διττός: η μείωση των ποσοστών καπνίσματος και η δημιουργία δισ. ευρώ σε ετήσια έσοδα για την ΕΕ.
Η υψηλότερη φορολογία και οι τιμές καπνού «έχουν αποδειχθεί ότι είναι το μοναδικό πιο αποτελεσματικό μέτρο για τη μείωση της συνολικής χρήσης καπνού» υπογραμμίζεται σχετικά, ενώ τα τρέχοντα ελάχιστα φορολογικά επίπεδα «έχουν χάσει την έλξη τους όσον αφορά την αποτελεσματική συμβολή τους στη μείωση της κατανάλωσης καπνού» όπως τονίζεται.
Περίπου το 40% της μείωσης του καπνίσματος στην ΕΕ την τελευταία δεκαετία μπορεί να αποδοθεί στη φορολογία, ανέφερε η εκτίμηση του ΠΟΥ. «Ξέρουμε τι λειτουργεί, το έχουμε δει να λειτουργεί, τώρα πρέπει να κλείσουμε τα κενά», δήλωσε ο Ρούντιγκερ Κρεχ, διευθυντής συστημάτων υγείας και καινοτομίας στον ΠΟΥ, κατά την παρουσίαση της έκθεσης στο Παγκόσμιο Συνέδριο για τον Έλεγχο του Καπνού στο Δουβλίνο τη Δευτέρα.
Ανθίζει το λαθρεμπόριο
«Καλώ τις χώρες να εντείνουν τις αποδεδειγμένες πολιτικές που σώζουν ζωές, ειδικά σε τομείς που η έκθεση δείχνει ότι καθυστερούν, όπως η φορολογία, η υποστήριξη για τη διακοπή του καπνίσματος και οι εκστρατείες στα ΜΜΕ» πρόσθεσε, τη στιγμή που οι καπνοβιομηχανίες αντιτίθενται στις μεγάλες αυξήσεις φόρων στην ΕΕ, υποστηρίζοντας ότι οι υψηλοί φόροι τροφοδοτούν το παράνομο εμπόριο καπνού.
Έκθεση της Europol διαπίστωσε ότι ενώ οι υψηλοί φόροι αποτελούν όντως παράγοντα για προσφυγή σε φθηνότερα καπνικά προϊόντα, η παράνομη παραγωγή στηρίζεται κυρίως από τη διαταραχή των αλυσίδων εφοδιασμού λόγω καταστάσεων κρίσης στο εμπόριο. Ο ΟΗΕ συζητά επίσης τους φόρους στον καπνό για την αντιμετώπιση των μη μεταδοτικών ασθενειών - όπως ο καρκίνος, οι καρδιακές παθήσεις, ο διαβήτης και οι πνευμονικές παθήσεις - που προκαλούνται από το κάπνισμα και άλλους παράγοντες κινδύνου.
«Ματώνουν» τα κρατικά ταμεία
Η κατανάλωση παράνομων καπνικών προϊόντων στην ΕΕ αυξήθηκε στα 38,9 δισ. τσιγάρα το 2024, που σηματοδοτεί υψηλό εδώ και σχεδόν μια δεκαετία. Η ραγδαία άνοδος της μαύρης αγοράς έχει κοστίσει στις κυβερνήσεις περίπου 14,9 δισ. ευρώ σε απώλεια φορολογικών εσόδων, με μεγαλύτερο θύμα τη Γαλλία: Το 2024, σχεδόν το 40% όλων των τσιγάρων που καταναλώνονταν στη Γαλλία ήταν παράνομα, ήτοι περίπου 18,7 δισ. τσιγάρα, που αντιστοιχούν σε τρύπα 9,4 δισ. ευρώ σε πιθανά φορολογικά έσοδα.
Η εμπειρία της Γαλλίας αποτελεί μια υπενθύμιση ότι οι υψηλοί φόροι μπορεί να ωθήσουν τους καπνιστές σε φθηνότερες εναλλακτικές λύσεις στη μαύρη αγορά, υπονομεύοντας τους στόχους δημόσιας υγείας που επιδιώκουν να επιτύχουν. Στην Ολλανδία, έχει εμφανιστεί ένα παρόμοιο μοτίβο. Μετά την αύξηση στον ειδικό φόρο καπνού, η κατανάλωση παράνομων τσιγάρων διπλασιάστηκε σε μόλις ένα χρόνο.
