Η ανακύκλωση συσκευασιών στην Ελλάδα εξελίσσεται σε έναν τομέα που, παρά τις διαχρονικές αδυναμίες της χώρας στη συνολική διαχείριση αποβλήτων, δείχνει σαφή σημάδια προόδου. Τα αποτελέσματα του 2024 είναι ενδεικτικά: περισσότεροι από 550.000 τόνοι υλικών συσκευασίας οδηγήθηκαν προς αξιοποίηση, έναντι νομικής υποχρέωσης περίπου 330.000 τόνων, στοιχείο που αποδεικνύει ότι όταν οι αλυσίδες συνεργασίας λειτουργούν σωστά, το σύστημα μπορεί να καταγράψει υπεραπόδοση.
Στο κέντρο αυτού του μηχανισμού βρίσκεται η Ελληνική Εταιρεία Αξιοποίησης Ανακύκλωσης (ΕΕΑΑ), η οποία εδώ και σχεδόν 24 χρόνια έχει αναπτύξει ένα πανελλαδικό δίκτυο που καλύπτει το 94% των Δήμων, λειτουργεί 35 ΚΔΑΥ, συνεργάζεται με 3.800 επιχειρήσεις και έχει επενδύσει συνολικά πάνω από 426 εκατ. ευρώ σε υποδομές, εξοπλισμό και τεχνολογική αναβάθμιση. Από τον Μπλε Κάδο έως τις νέες ρομποτικές λύσεις διαλογής, η ΕΕΑΑ έχει συμβάλει καθοριστικά στη διαμόρφωση ενός πιο σύγχρονου μοντέλου κυκλικής οικονομίας.
Μιλώντας στο Insider.gr, ο κ. Γιάννης Ραζής, Γενικός Διευθυντής της ΕΕΑΑ, περιγράφει με σαφήνεια ποιο είναι, σύμφωνα με την εμπειρία του, το μεγαλύτερο εμπόδιο για την επίτευξη των ευρωπαϊκών στόχων ανακύκλωσης για το 2025 και το 2035: ο ανεπαρκής συντονισμός όλων των κρίσιμων κρίκων της αλυσίδας, από το κράτος μέχρι τους οικονομικούς παράγοντες. Όπως εξηγεί, η μετάβαση από το γραμμικό μοντέλο «Παράγω – Καταναλώνω – Απορρίπτω» στο κυκλικό «Παράγω – Καταναλώνω – Επαναχρησιμοποιώ» δεν μπορεί να γίνει αποσπασματικά. Απαιτεί συντονισμένες δράσεις, θεσμική υποστήριξη, συνεχείς επενδύσεις σε υποδομές, αλλά και μια ριζική αλλαγή νοοτροπίας από όλους τους εμπλεκόμενους (Πολιτεία, επιχειρήσεις, οργανισμούς τοπικής αυτοδιοίκησης και πολίτες).
Ο κ. Ραζής υπογραμμίζει ότι, ενώ η ΕΕΑΑ υπερκαλύπτει τις υποχρεώσεις της στις συσκευασίες, η χώρα συνολικά υστερεί επειδή το υπόλοιπο ρεύμα αποβλήτων δεν ακολουθεί τον ίδιο ρυθμό προόδου. Και μέσα σε αυτό το περιβάλλον, η έλλειψη συντονισμού καθιστά δύσκολη την ευθυγράμμιση όλων των κρίσιμων κρίκων με το νέο πρότυπο κυκλικής οικονομίας που απαιτεί η Ευρωπαϊκή Ένωση. Επιπλέον, ο ίδιος αναφέρεται εκτενώς στα ζητήματα των επενδύσεων, της τεχνολογικής αναβάθμισης και –κυρίως– στη μεγάλη πληγή της ανακύκλωσης, την εισφοροδιαφυγή, η οποία στερεί από το σύστημα περίπου 27 εκατ. ευρώ κάθε χρόνο και αφήνει το 44% των αποβλήτων συσκευασίας εκτός οργανωμένης ανακύκλωσης.
Ακολουθεί αναλυτικά το πλήρες κείμενο της συνέντευξης:
Τα αποτελέσματα της ΕΕΑΑ για το 2024 και η υπεραπόδοση που αυτά υποδεικνύουν (ανακύκλωση 550.000 τόνων υλικών συσκευασίας έναντι της νομικής υποχρέωσης 330.000 τόνων) δείχνουν ότι παρ’ ότι η Ελλάδα παραμένει χαμηλά στην ευρωπαϊκή κατάταξη ανακύκλωσης, ο τομέας της συσκευασίας κινείται σε θετική κατεύθυνση. Ποιο θεωρείτε ότι είναι το μεγαλύτερο εμπόδιο για την επίτευξη των ευρωπαϊκών στόχων ανακύκλωσης για το 2025 και 2035;
Εδώ και 24 χρόνια λειτουργούμε ένα πλήρως αποτελεσματικό Σύστημα Ανακύκλωσης Συσκευασιών, συμβάλλοντος ουσιαστικά στη βιώσιμη διαχείριση των φυσικών πόρων και την προστασία του περιβάλλοντος. Η πορεία μας παραμένει σταθερά ανοδική, χάρη στο εκτεταμένο δίκτυο των συνεργασιών μας, που περιλαμβάνει το 94% των Δήμων της χώρας, 3.800 Συμβεβλημένες Επιχειρήσεις, 35 Κέντρα Διαλογής Ανακυκλώσιμων Υλικών (ΚΔΑΥ), καθώς και τη συμμετοχή εκατομμυρίων πολιτών.
Η συλλογική αυτή προσπάθεια εντάσσεται στο ευρύτερο πλαίσιο των στόχων που έχει θέσει η χώρα μας και η Ευρωπαϊκή Ένωση για την ανακύκλωση και τη διαχείριση των απορριμμάτων, οι οποίοι αφορούν την αύξηση των ποσοστών ανακύκλωσης των αποβλήτων συσκευασίας, τη μείωση της ταφής και παραγωγής αποβλήτων, τον περιορισμό της εξάρτησης από πρώτες ύλες, την προώθηση της επαναχρησιμοποίησης και, συνολικά, την ενίσχυση της κυκλικής οικονομίας.
Το μεγαλύτερο εμπόδιο για την πλήρη επίτευξη των στόχων παραμένει ο ανεπαρκής συντονισμός όλης της αλυσίδας, δηλαδή της πολιτείας και των οικονομικών παραγόντων, με τη λογική του νέου παραγωγικού μοντέλου. Η μετάβαση από το γραμμικό μοντέλο «Παράγω - Καταναλώνω - Απορρίπτω» σε ένα κυκλικό μοντέλο «Παράγω – Καταναλώνω – Επαναχρησιμοποιώ» απαιτεί συντονισμένες δράσεις, επενδύσεις, αλλαγή νοοτροπίας και θεσμική στήριξη.
Πρέπει όμως να σημειώσουμε ότι η πορεία της ΕΕ δεν είναι πάντα ευθύγραμμη. Ειδικά το τελευταίο χρονικό διάστημα επανέρχεται η αξιοποίηση ορυκτών καυσίμων καθώς και ο προσανατολισμός προς τις στρατιωτικές δαπάνες. Το μέλλον θα δείξει, αν τα νέα δεδομένα θα επηρεάσουν την πορεία προς την κυκλική οικονομία.
Η ΕΕΑΑ όντως υπερκαλύπτει τη νομική υποχρέωσή της που αφορά τα απόβλητα συσκευασίας. Η υστέρηση της χώρας εντοπίζεται στην ανακύκλωση και αξιοποίηση των κοινών απορριμμάτων, που αποτελούνται κυρίως από τα ζυμώσιμα/βιοαπόβλητα και εμπίπτουν στην ευθύνη της Περιφερειακής και Τοπικής Αυτοδιοίκησης.
Μέσω του θεσμικού μας ρόλου, καθώς και της υιοθέτησης καινοτόμων πρακτικών συλλογής, διαλογής και επεξεργασίας των υλικών συσκευασίας, συνεισφέρουμε καθοριστικά στη διαμόρφωση ενός σύγχρονου και αποδοτικού μοντέλου κυκλικής οικονομίας, όπου η αξία των υλικών διατηρείται και επαναξιοποιείται, προς όφελος της κοινωνίας, της οικονομίας και του περιβάλλοντος.
Ποιες είναι οι ποσότητες ανά κατηγορία υλικού (πλαστικό, γυαλί, χαρτί, μέταλλα), που αξιοποιήθηκαν το προηγούμενο έτος, μέσω του Συστήματος της ΕΕΑΑ;
Στην ΕΕΑΑ επενδύουμε σταθερά στην αναβάθμιση των υποδομών συλλογής, μεταφοράς, διαλογής, στην ενίσχυση της συνεργασίας με τους Δήμους, καθώς και στην ενημέρωση και ευαισθητοποίηση των πολιτών σχετικά με τη σωστή χρήση των Μπλε Κάδων και Μπλε Κωδώνων, ώστε να φέρουμε ουσιαστικά και μετρήσιμα αποτελέσματα στην Ανακύκλωση Συσκευασιών. Στόχος είναι κάθε συσκευασία να βρίσκει τον δρόμο της προς την ανακύκλωση, να επιστρέφει στην παραγωγική διαδικασία και να συμβάλλει έμπρακτα στη μείωση του περιβαλλοντικού αποτυπώματος και στην ενίσχυση της αειφορίας.
Το 2024 μέσω του Συστήματός μας αξιοποιήθηκαν σημαντικές ποσότητες υλικών συσκευασίας, επιβεβαιώνοντας τη σταθερή και μετρήσιμη συμβολή μας στην προστασία του περιβάλλοντος. Συγκεκριμένα, αξιοποιήθηκαν 303.888 τόνοι Χαρτιού/Χαρτονιού και Χάρτινης Συσκευασίας Υγρών, 90.468 τόνοι Πλαστικών, 34.579 τόνοι Γυαλιού, 62.165 τόνοι Αλουμινίου και Σιδήρου, 13.507 τόνοι Ξύλου, καθώς και 51.045 τόνοι Υλικών που δεν είναι συσκευασίες (κυρίως χαρτί εντύπων), αλλά συνεισφέρουν στην επίτευξη των εθνικών στόχων που είναι αρμοδιότητα της Περιφερειακής και Τοπικής Αυτοδιοίκησης. H συνολική αυτή αξιοποίηση συνέβαλε στη μείωση των απορριμμάτων που καταλήγουν σε ταφή και στην ενίσχυση της κυκλικής διαχείρισης των πόρων.
Με σταθερό προσανατολισμό στην υπευθυνότητα, τη διαφάνεια και τη συνεργασία, συνεχίζουμε να εξελισσόμαστε, θέτοντας στο επίκεντρο το περιβάλλον και την κοινωνία, ώστε να αυξηθούν ακόμα περισσότερο τα ποσοστά της Ανακύκλωσης Συσκευασιών, να ενισχυθεί η βιωσιμότητα ευρύτερα στη χώρα μας και να δημιουργήσουμε έναν καλύτερο πλανήτη για τις επόμενες γενιές.
Υπάρχει στρατηγική για νέες επενδύσεις/τεχνολογικές αναβαθμίσεις σε επίπεδο εξοπλισμού/υποδομών και αναβάθμισης ΚΔΑΥ;
Τα τελευταία χρόνια, σημαντικό μέρος των επενδύσεών μας έχει επικεντρωθεί στην υιοθέτηση τεχνολογιών αιχμής και στην εκπαίδευση του προσωπικού μας για την ενίσχυση της αποτελεσματικότητας, της καινοτομίας και της ανταγωνιστικότητας του Συστήματός μας και τη μετάβαση της Ανακύκλωσης Συσκευασιών σε μια νέα εποχή.
Από την ίδρυσή της έως σήμερα, η ΕΕΑΑ έχει διαθέσει περίπου 426 εκατ. € σε επενδύσεις και λειτουργικές δαπάνες, εξυπηρετώντας τις ανάγκες του 99% του πληθυσμού της χώρας και προσφέροντας ένα σύστημα συλλογής και ανακύκλωσης που εξελίσσεται συνεχώς. Χαρακτηριστικό παράδειγμα των επενδύσεων αυτών και της καινοτόμου στρατηγικής που ακολουθούμε, αποτελεί ο Ρομποτικός Διαλογέας Απορριμμάτων (ΡΔΑ) που λειτουργεί στο ΚΔΑΥ Θέρμης. Πρόκειται για ένα πρωτοποριακό έργο που αξιοποιεί τεχνητή νοημοσύνη για τη διαλογή υλικών όπως PET, HDPE και αλουμίνιο, με στόχο τη ταξινόμηση περισσότερων από 11 κατηγοριών υλικών. Η τεχνολογία αυτή αυξάνει σημαντικά την αυτοματοποίηση της διαδικασίας και βελτιώνει την ποιότητα της Ανακύκλωσης Συσκευασιών.
Παράλληλα, συμμετέχουμε στο ευρωπαϊκό έργο RECLAIM, το οποίο αναπτύσσει την πρώτη κινητή ρομποτική μονάδα διαλογής ανακυκλώσιμων υλικών με χρήση τεχνητής νοημοσύνης (AI). Είναι μια πραγματικά καινοτόμος πρωτοβουλία που εισάγει νέες προοπτικές για τη βελτιστοποίηση των διαδικασιών Ανακύκλωσης Συσκευασιών, καθώς επιτρέπει την ευέλικτη και αποδοτική διαχείριση των ανακυκλώσιμων υλικών, ενώ συμβάλλει στη σημαντική μείωση του λειτουργικού κόστους. Το έργο χρηματοδοτείται από το πρόγραμμα Έρευνας και Καινοτομίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης, Horizon Europe.
Με δράσεις όπως αυτές, αναδεικνύουμε τη δέσμευσή μας για μετασχηματισμό στην Ανακύκλωση Συσκευασιών, συνδυάζοντας καινοτομία, τεχνολογία και βιωσιμότητα, ώστε να δημιουργήσουμε ένα πιο αποδοτικό, διαφανές και κυκλικό Σύστημα προς όφελος όλων.
Η χώρα μας πάσχει από έλλειψη επαρκούς χρηματοδότησης και μηχανισμών ελέγχων ενώ οι υπόχρεοι παραγωγοί δεν συμμορφώνονται στο σύνολό τους με αποτέλεσμα να χάνονται 27 εκατ. ευρώ ετησίως λόγω εισφοροδιαφυγής. Τι παρεμβάσεις (ακόμη και νομοθετικές αλλαγές ενδεχομένως) θεωρείτε ότι πρέπει να γίνουν για να λειτουργήσει (και να ελεγχθεί) επαρκώς το σύστημα;
Στη χώρα μας όντως εμφανίζεται το φαινόμενο της εισφοροδιαφυγής, που συνιστά ιδιαίτερα κρίσιμο πρόβλημα και το έχουμε επανειλημμένα φέρει στο προσκήνιο. Σύμφωνα με επίσημα στοιχεία το 44% των αποβλήτων συσκευασίας δε συμμετέχει σε κανένα Σύστημα Ανακύκλωσης. Αυτό έχει αποτέλεσμα την απώλεια πολύτιμων πόρων, που υπολογίζονται περίπου σε 27 εκατ. € ετησίως, ποσό που θα μπορούσε να επενδυθεί περαιτέρω στην ανάπτυξη των έργων ανακύκλωσης και στη στήριξη των συνεργαζόμενων Δήμων.
Από την πλευρά της Πολιτείας πρόσφατα έχουν εκκινήσει προσπάθειες για την αντιμετώπιση του προβλήματος, όπως η διασύνδεση του Εθνικού Μητρώου Παραγωγών (Ε.Μ.ΠΑ.) με το Γενικό Εμπορικό Μητρώο (Γ.Ε.ΜΗ.). Απομένει ωστόσο να αξιολογηθεί η αποτελεσματικότητα αυτών των μέτρων.
Ως ΕΕΑΑ δηλώνουμε «παρών» σε κάθε συζήτηση, συνάντηση και πρωτοβουλία που στοχεύει στη βελτίωση των διαδικασιών της Ανακύκλωσης Συσκευασιών και σχετίζεται άμεσα με τη θεσμική ευθύνη και το έργο μας.
Πολλοί πολίτες θεωρούν ότι όλα καταλήγουν στη χωματερή. Πώς απαντάτε σε αυτή την εντύπωση; Πόσο κρίσιμη θεωρείτε ότι είναι η ενημέρωση των πολιτών; Και πώς αξιολογείτε την παροχή κινήτρων;
Απέναντι στη φημολογία ότι δεν γίνεται ανακύκλωση μέσω των Μπλε Κάδων και των Κωδώνων οφείλουμε να είμαστε ξεκάθαροι. Από τη στιγμή που το όχημα συλλογής οδηγείται από το Δήμο στο Κέντρο Διαλογής, η ανακύκλωση παράγει αξιόπιστα αποτελέσματα. Με αυστηρούς ελέγχους καταγράφεται κάθε βήμα της διαδικασίας από την είσοδο του οχήματος συλλογής ως και την τελική διάθεσή του ανακυκλώσιμου με σκοπό την παραγωγή νέων προϊόντων. Τυχόν άστοχες και μεμονωμένες περιπτώσεις δε μπορεί να μηδενίζουν συνολικά τις προσπάθειες των συνεργαζόμενων Δήμων και των περίπου 130.000 δρομολογίων συλλογής που καταγράφονται κάθε χρόνο προς τα Κέντρα Διαλογής.
Βεβαίως η διαδικασία διαλογής περιλαμβάνει και τον διαχωρισμό υλικών και απορριμμάτων που εσφαλμένα έχουν τοποθετηθεί στον κάδο ανακύκλωσης και τα οποία αποτελούν το υπόλειμμα της διαλογής. Τα αποτελέσματα όμως που καταγράφονται από την ΕΕΑΑ αφορούν μόνο τις ποσότητες των υλικών που αποτελούν τα ανακυκλώσιμα καθαρά δευτερογενή υλικά.
Η βελτίωση της καθαρότητας των υλικών που συλλέγονται προϋποθέτουν, μεταξύ άλλων, τη διαρκή και επίμονη ενημέρωση και ευαισθητοποίηση των πολιτών, ενέργειες που βρίσκονται στον πυρήνα της στρατηγικής μας. Σχεδιάζουμε δράσεις προσαρμοσμένες στις διαφορετικές ομάδες κοινού και στις καθημερινές τους δραστηριότητες, από εκπαιδευτικά προγράμματα και διαδραστικά παιχνίδια για μαθητές –όπως τα βραβευμένα «ΛΟΥΝΑ ΠΑΡΚ Ανακύκλωσης Συσκευασιών», «Ανακύκλωση – Αλλάζοντας Συμπεριφορές» και «Ανακάλυψε και εσύ τον Μπλε Κάδο»– έως εκδηλώσεις, φεστιβάλ, συναυλίες και ψηφιακές καμπάνιες για το ευρύ κοινό. Παράλληλα, σε συνεργασία με τους Δήμους, διοργανώνουμε ψυχαγωγικές και βιωματικές δραστηριότητες που φέρνουν την Ανακύκλωση Συσκευασιών πιο κοντά στην καθημερινότητα των πολιτών.
Την ίδια στιγμή, μέσω της συμμετοχής σε εκθέσεις, συνέδρια και fora, παρουσιάζουμε τις θέσεις μας, συνομιλούμε με εκπροσώπους της Πολιτείας, των Δήμων, της αγοράς, της εκπαιδευτικής και επιστημονικής κοινότητας, αναδεικνύοντας κρίσιμα ζητήματα που αφορούν την Ανακύκλωση Συσκευασιών και την κυκλική οικονομία.
Εξίσου σημαντικό ρόλο στη βελτίωση της διαχείρισης αποβλήτων και στην ενίσχυση του ρόλου της ανακύκλωσης αποτελεί και η παροχή κινήτρων, όπως τα Συστήματα «Πληρώνω Όσο Πετάω» (Pay-As-You-Throw). Πρόκειται για ένα διαφορετικό σύστημα χρέωσης των δημοτικών τελών στον τομέα της διαχείρισης των αστικών αποβλήτων, το οποίο και θα αποτελεί οικονομικό κίνητρο στα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις για τη μείωση του όγκου των αποβλήτων τους και την ενίσχυση της ανακύκλωσης. Η πρακτική αυτή εφαρμόζεται εδώ και αρκετά χρόνια σε άλλες ευρωπαϊκές πόλεις με κάποια από τα πιο επιτυχημένα παραδείγματα να εντοπίζονται στη Γερμανία, την Ιταλία και το Βέλγιο και πιλοτικά έχει ξεκινήσει σε κάποιους Δήμους και στην Ελλάδα. Η υιοθέτηση αυτών των συστημάτων ανήκει στην ευθύνη της Αυτοδιοίκησης. Η ΕΕΑΑ θα μπορούσε να συνδράμει σε τέτοια προγράμματα, καθόσον αποτελούν ένα επιπλέον κίνητρο για ανακύκλωση.
Η προώθηση της Ανακύκλωσης Συσκευασιών αποτελεί βασικό βήμα προς την κατεύθυνση μιας βιώσιμης οικονομίας, στην οποία η ανάπτυξη συμβιώνει με το περιβάλλον και τη φύση και προς αυτήν την κατεύθυνση εργαζόμαστε μεθοδικά και εντατικά.
