Η «επίθεση» του Αμερικανού προέδρου στους εδραιωμένους θεσμούς των ΗΠΑ έλαβε μία νέα μορφή την προηγούμενη εβδομάδα με την απόλυση της επικεφαλής του γραφείου στατιστικών εργασίας. Από την άλλη, οι ασφυκτικές πιέσεις προς την Ομοσπονδιακή Τράπεζα (Federal Reserve) να μειώσει τα επιτόκια μπορεί να μην έχουν κλονίσει το κεντρικό πρόσωπο, αυτό του προέδρου Τζερόμ Πάουελ, όμως φαίνεται πως έχουν δημιουργήσει τριβές στους κόλπους του δ.σ. μετά την παραίτηση της Αντριάνα Κούγκλερ, παρότι επικαλέστηκε προσωπικούς λόγους.
Ο Ντόναλντ Τραμπ δήλωσε ότι θα ανακοινώσει τον νέο διοικητή της ομοσπονδιακής κεντρικής τράπεζας και τον νέο επικεφαλής του γραφείου στατιστικών εργασίας τις επόμενες ημέρες, δύο διορισμοί που μπορεί να διαμορφώσουν την οικονομική του ατζέντα, εν μέσω ανησυχιών για την πορεία της παγκόσμιας ανάπτυξης.
Aυτό που γίνεται επίσης αντιληπτό είναι ότι η αμερικανική οικονομία έχει περάσει στον έλεγχο του Τραμπ. Δεν είναι ωστόσο ακόμη γνωστό πως θα πωλήσει αυτή την οικονομία στους Αμερικανούς, ειδικά εν όψει των ενδιάμεσων εκλογών στο Κογκρέσο.
Ο Αμερικανός πρόεδρος έχει δεχθεί έντονη κριτική για τις αδιάκοπες επιθέσεις του στη Fed και για την απόλυση της επικεφαλής του γραφείου στατιστικών εργασίας, Έρικα ΜακΕντάρφερ, αφού τα στοιχεία έδειξαν ασθενή ανάπτυξη της απασχόλησης - κινήσεις που θεωρούνται ότι υπονομεύουν θεσμούς που συνήθως θεωρούνται προστατευμένοι από πολιτική επιρροή.
Η απόλυση της Παρασκευής είναι μία κίνηση με λίγα προηγούμενα στην εκατονταετή ιστορία των οικονομικών στατιστικών των ΗΠΑ. Και για καλό λόγο: Όταν οι πολιτικοί ηγέτες ανακατεύονται σε κυβερνητικά στοιχεία, σπάνια τελειώνει καλά, όπως αναφέρουν οι NYT, επικαλούμενοι γνωστές περιπτώσεις παραποίησης στατιστικών στοιχείων και σε άλλες χώρες.
Παραποιήσεις στατιστικών στοιχείων
Υπάρχει η περίπτωση της Ελλάδας, όπου η κυβέρνηση παραποιούσε τα στοιχεία για το έλλειμμα για χρόνια, συμβάλλοντας σε μια εξουθενωτική κρίση χρέους που απαιτούσε πολλαπλούς γύρους διάσωσης. Η χώρα στη συνέχεια άσκησε ποινική δίωξη κατά του επικεφαλής της στατιστικής υπηρεσίας όταν επέμεινε να αναφέρει τα πραγματικά στοιχεία, διαβρώνοντας περαιτέρω τη διεθνή θέση της χώρας.
Υπάρχει η περίπτωση της Κίνας, όπου στις αρχές αυτού του αιώνα οι τοπικές αρχές χειραγώγησαν τα δεδομένα για να επιτύχουν τους στόχους ανάπτυξης που είχε ορίσει το Πεκίνο, αναγκάζοντας τους αναλυτές και τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής να στραφούν σε εναλλακτικά μέτρα για να αξιολογήσουν την κατάσταση της οικονομίας της χώρας.
Ίσως η πιο διάσημη περίπτωση είναι η περίπτωση της Αργεντινής, η οποία στις δεκαετίες του 2000 και του 2010 συστηματικά υποεκτίμησε τα στοιχεία για τον πληθωρισμό σε τέτοιο βαθμό που η διεθνής κοινότητα τελικά σταμάτησε να βασίζεται στα κυβερνητικά στοιχεία. Αυτή η απώλεια πίστης αύξησε το κόστος δανεισμού της χώρας, επιδεινώνοντας μια κρίση χρέους που τελικά οδήγησε στην αθέτηση των διεθνών υποχρεώσεών της.
Είναι πολύ νωρίς για να γνωρίζουμε αν οι ΗΠΑ βρίσκονται σε παρόμοια πορεία. Ωστόσο, οικονομολόγοι και άλλοι ειδικοί δήλωσαν ότι η απόφαση του Τραμπ να απολύσει την Έρικα ΜακΕντάρφερ, η θέση της οποίας είχε επικυρωθεί από τη Γερουσία, ήταν ένα ανησυχητικό βήμα προς αυτή την κατεύθυνση.
Τι είναι το γραφείο στατιστικών εργασίας
Το γραφείο στατιστικών εργασίας είναι επίσημα μέρος του υπουργείου Εργασίας, του οποίου ο υπουργός είναι μέλος του υπουργικού συμβουλίου του προέδρου. Ωστόσο, ο οργανισμός λειτουργεί ανεξάρτητα, παράγοντας λεπτομερή, αμερόληπτη στοιχεία για την απασχόληση, τις τιμές, τους μισθούς και άλλα θέματα.
Οι οικονομολόγοι υποστηρίζουν ότι τα αξιόπιστα, ανεξάρτητα στατιστικά στοιχεία είναι κρίσιμα για τη σωστή λήψη αποφάσεων τόσο στο δημόσιο όσο και στον ιδιωτικό τομέα. Οι αξιωματούχοι της Fed βασίζονται σε δεδομένα που συλλέγονται από την κυβέρνηση για τον πληθωρισμό και την ανεργία για να αποφασίσουν πώς να ορίσουν τα επιτόκια, τα οποία επηρεάζουν το ποσό που πρέπει να πληρώσουν οι Αμερικανοί για να λάβουν στεγαστικό δάνειο ή δάνειο αυτοκινήτου.
Ειδικοί σε κυβερνητικά στατιστικά στοιχεία λένε ότι τα δεδομένα από το γραφείο στατιστικών εργασίας και άλλες υπηρεσίες είναι απίθανο να επιδεινωθούν δραματικά από τη μια μέρα στην άλλη. Ο υπηρεσιακός επίτροπος που διορίστηκε για να αντικαταστήσει την MακΕντάρφερ σε προσωρινή βάση, Γουίλιαμ Γουατρόβσκι, είναι μακροχρόνιος υπάλληλος του οργανισμού και χαίρει μεγάλου σεβασμού από ειδικούς εντός και εκτός κυβέρνησης. Οι υπάλληλοι καριέρας που συλλέγουν και αναλύουν τα δεδομένα παραμένουν στις θέσεις τους, χρησιμοποιώντας τις ίδιες μεθόδους και διαδικασίες που χρησιμοποιούσαν πριν από την απομάκρυνση της ΜακΕντάρφερ.
Ωστόσο, οι ειδικοί που μόλις πριν από λίγες μέρες υπερασπίζονταν την ακεραιότητα των στατιστικών υπηρεσιών τώρα βρίσκονται να θέτουν άβολα ερωτήματα σχετικά με την πορεία των οικονομικών δεδομένων στις ΗΠΑ.
Ακεραιότητα Δεδομένων σε Κίνδυνο
Ο Τραμπ δήλωσε ότι απέλυσε τη Δρ. ΜακΕντάρφερ επειδή τα στοιχεία που παρήγαγε η υπηρεσία της ήταν «στημένα» για να τον βλάψουν πολιτικά.
Ειδικοί στα κυβερνητικά στατιστικά στοιχεία, συμπεριλαμβανομένων πρώην επιτρόπων τόσο σε Δημοκρατικές όσο και σε Ρεπουμπλικανικές κυβερνήσεις, έχουν απορρίψει αυτή την κατηγορία. Η επίτροπος, η οποία είναι η μόνη πολιτική διορισμένη από το γραφείο, δεν ελέγχει τα στοιχεία που δημοσιεύει το γραφείο, ούτε καν τα βλέπει μέχρι να οριστικοποιηθούν από ένα επιτελείο τεχνοκρατών καριέρας των οποίων οι σταδιοδρομίες συνήθως εκτείνονται σε πολλαπλές προεδρικές κυβερνήσεις.
Η Έρικα Γκρόσεν, η οποία ηγήθηκε του γραφείου υπό τον πρόεδρο Μπαράκ Ομπάμα, θυμήθηκε ότι αντιμετώπισε αντίσταση από το προσωπικό του γραφείου όταν προσπάθησε να ζωντανέψει τη γλώσσα των μηνιαίων εκθέσεων εργασίας. Το προσωπικό του γραφείου επέμενε ότι η δουλειά του οργανισμού δεν ήταν να πει αν το ποτήρι ήταν μισογεμάτο ή μισοάδειο, μόνο και μόνο για να αναφέρει ότι «Είναι ένα δοχείο οκτώ ουγγιών με τέσσερις ουγγιές υγρού». Η κα Γκρόσεν υποχώρησε.
Αυτό δεν σημαίνει ότι η πολιτική παρέμβαση θα ήταν αδύνατη. Τα κυβερνητικά στατιστικά βασίζονται σε εκατοντάδες μεθοδολογικές αποφάσεις, πολλές από τις οποίες είναι κρίσεις χωρίς προφανώς σωστή απάντηση. Ένας αρκετά εξελιγμένος επικεφαλής υπηρεσίας θα μπορούσε, με την πάροδο του χρόνου, να είναι σε θέση να ωθήσει τα δεδομένα σε μια πολιτικά πλεονεκτική κατεύθυνση, χωρίς καμία απόφαση να είναι τόσο κραυγαλέα που να οδηγεί σε μαζική παραίτηση υπαλλήλων καριέρας.
«Θα μπορούσα να φανταστώ έναν νέο επίτροπο να έρχεται και να προσπαθεί να κάνει αλλαγές σε αυτές τις μεθόδους και διαδικασίες που προσπαθούν να μετακινήσουν αυτούς τους αριθμούς προς τη μία ή την άλλη κατεύθυνση», δήλωσε στους NYT η Κάθριν Άμπραχαμ, η οποία ηγήθηκε του γραφείου κατά τη διάρκεια των κυβερνήσεων Κλίντον και Τζορτζ Μπους.
Το κενό στην Fed
Για την Fed, ο Tραμπ δήλωσε ότι έχει μερικά άτομα στο μυαλό του για τη θέση που άνοιξε μετά την ανακοίνωση της Αντριάνα Κούγκλερ την Παρασκευή ότι θα παραιτηθεί από τη θέση της στο διοικητικό συμβούλιο, η οποία δεν επρόκειτο να λήξει πριν από τον Ιανουάριο. Η αποχώρησή της έδωσε στον Τραμπ μια νωρίτερα από την αναμενόμενη ευκαιρία να διορίσει έναν διοικητή που ευθυγραμμίζεται περισσότερο με την προτίμησή του για χαμηλότερα επιτόκια.
Ο διευθυντής του Εθνικού Οικονομικού Συμβουλίου Κέβιν Χάσετ, ο πρώην διοικητής της Fed Κέβιν Γουός, ο νυν διοικητής της Fed Κρίστοφερ Γουόλερ και ο υπουργός Οικονομικών Σκοτ Μπέσεντ έχουν όλοι προταθεί ως υποψήφιοι για την ηγεσία της κεντρικής τράπεζας. Ο υποψήφιος του Τραμπ για την ανοιχτή θέση του διοικητή θα μπορούσε να αναλάβει τον ρόλο του προέδρου όταν λήξει η θητεία του Τζερόμ Πάουελ τον επόμενο Μάιο.
Η αποχώρηση της Κούγκλερ λαμβάνει χώρα εν μέσω της πρωτοφανούς δημόσιας πίεσης από τον Λευκό Οίκο στην κεντρική τράπεζα σχετικά με τα επιτόκια, με τον Τραμπ να εξαπολύει σε τακτική βάση προσωπικές προσβολές στον Πάουελ. Ο Τραμπ έχει αποκαλέσει τον πρόεδρο της Fed με διάφορα χαρακτηριστικά, επειδή αρνείται επίμονα να μειώσει τα επιτόκια και απαίτησε επανειλημμένως την παραίτηση του Πάουελ.
Υπονόμευση αξιοπιστίας
Το πρόβλημα είναι ότι μόλις η αξιοπιστία στους θεσμούς διαβρωθεί, είναι δύσκολο να επιδιορθωθεί - ειδικά σε μια εποχή που οι κομματικοί και στις δύο πλευρές του πολιτικού σκηνικού είναι επιφυλακτικοί απέναντι στους αριθμούς που δημοσιεύουν μέλη του αντίπαλου κόμματος.
Η Nάνσι Πότοκ, πρώην αξιωματούχος της Απογραφής που διετέλεσε επικεφαλής στατιστικολόγος των ΗΠΑ κατά την πρώτη κυβέρνηση Τραμπ, δήλωσε επίσης στους NYT ότι στο παρελθόν υπήρξε ισχυρή διακομματική υποστήριξη για το στατιστικό σύστημα στο Κογκρέσο και στην επιχειρηματική κοινότητα. Αλλά ο κομματικός προσανατολισμός φαίνεται να έχει υπονομεύσει αυτή την υποστήριξη σε μια στιγμή που ένας συνδυασμός πολιτικών πιέσεων και μακροχρόνιων δημοσιονομικών προκλήσεων την καθιστά απόλυτα απαραίτητη.
«Υπήρχαν κάποιοι άνθρωποι που πραγματικά καταλάβαιναν την αξία των οικονομικών δεδομένων, και τώρα αυτό δεν είναι το θέμα συζήτησης και δεν υπάρχουν αυτοί οι υποστηρικτές που ήταν εκεί στο παρελθόν. Δεν υπάρχει κανείς που να ηγείται της προσπάθειας για την πραγματοποίηση τέτοιου είδους επενδύσεων».
