(upd 10:33) Χθες το μεσημέρι ξεκίνησε η αποστολή στις Βρυξέλλες των χιλιάδων σελίδων της πρότασης αναθεώρησης του σχεδίου «Ελλάδα 2.0» που χρηματοδοτείται από το Ταμείο Ανάκαμψης. Έτσι, κλείνει ένα από τα μέτωπα που μένουν ανοιχτά για την απορρόφηση των 14,6 δισ. ευρώ επιδοτήσεων και δανείων που απομένουν για τη χώρα μας και ταυτόχρονα ανοίγει ο δρόμος για την υποβολή εντός του Ιουνίου του αιτήματος της έκτης δόσης των επιδοτήσεων και των δανείων, συνολικού ύψους 3,9 δισ. ευρώ.
Πριν από την υποβολή του έκτου αιτήματος πληρωμής από το Ταμείο Ανάκαμψης θα πρέπει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή να εκφέρει σύμφωνη γνώμη για την αναθεώρηση του ελληνικού σχεδίου, κάτι το οποίο θεωρείται λίγο-πολύ δεδομένο γιατί όλο το προηγούμενο διάστημα υπήρχε ένα συνεχές πάρε-δώσε Αθηνών και Βρυξελλών για τις αλλαγές.
Το έκτο αίτημα πληρωμής, 2,1 δισ. ευρώ επιδοτήσεων και 1,8 δισ. δανείων, πρόκειται να υποβληθεί τον Ιούνιο και μέσα στον Ιούλιο αναμένεται να εγκριθεί από τον συμβούλιο των υπουργών Οικονομικών της ΕΕ (Ecofin) τόσο η αναθεώρηση του εθνικού σχεδίου όσο και η πληρωμή της έκτης δόσης.
Με τα σημερινά δεδομένα για να ξεκλειδώσει η έκτη δόση θα πρέπει να έχουν εκπληρωθεί 43 ορόσημα και στόχοι. Βέβαια ο έλεγχος θα γίνει με βάση την αναθεώρηση του σχεδίου που περιλαμβάνει ανακατατάξεις στους στόχους έτσι τα ορόσημα θα αλλάξουν, αλλά είναι δεδομένο πως αυτό είναι το πιο απαιτητικό αίτημα πληρωμής του Ταμείου Ανάκαμψης, τουλάχιστον μέχρι το επόμενο αίτημα (έβδομο στη σειρά), ύψους 3,5 δισ. ευρώ, που προγραμματίζεται για το Νοέμβριο.
- Διαβάστε επίσης: Ώρα αναθεώρησης για το Ταμείο Ανάκαμψης - Τα κόψε ράψε και οι προτάσεις για ευελιξία
Οι αλλαγές στο «Ελλάδα 2.0»
Στόχος των αναθεωρήσεων που προχωρούν όλα τα κράτη-μέλη της ΕΕ μετά από παραινέσεις της Κομισιόν είναι να εξασφαλιστεί η ολοκλήρωση των έργων και των στόχων μέχρι τον Αύγουστο του 2026 για να μην χαθούν τα διαθέσιμα κονδύλια.
Έτσι στο ελληνικό σχέδιο αναθεώρησης περιλαμβάνει ανακατανομές κονδυλίων και αλλαγές στα έργα. Κάποια έργα που δεν πρόκειται να ολοκληρωθούν μέσα στο σφικτό χρονοδιάγραμμα του Ταμείου Ανάκαμψης βγαίνουν εκτός, όπως και κάποιες επιδοτήσεις που δεν «τράβηξαν» λόγω μειωμένης ζήτηση (χαρακτηριστικό παράδειγμα τα ηλεκτρικά ταξί).
Από την άλλη θα αυξηθούν ποσοτικά άλλες δράσεις που είναι πιο ώριμες ή είναι πιο σίγουρο ότι θα ολοκληρωθούν μέσα στους 15 μήνες που απομένουν. Μεταξύ αυτών περιλαμβάνονται δράσεις ψηφιοποίησης, διαγνωστικών εξετάσεων και εξοπλισμού όπως για παράδειγμα οι διαδραστικοί πίνακες στα σχολεία. Συνολικά αλλάζουν σκοπό επιδοτήσεις περίπου 700 εκατ. ευρώ.
Τι βγαίνει εκτός – Τι μπαίνει στο Ταμείο Ανάκαμψης
Σύμφωνα με σχετική ανακοίνωση του υπουργείου Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών με απόφαση του αναπληρωτή υπουργού, Νίκου Παπαθανάση, στο Σχέδιο «Ελλάδα 2.0» προστίθενται έργα που αφορούν στην ασφάλεια και στην αναβάθμιση των μετακινήσεων των πολιτών, όπως η ολοκληρωμένη αναβάθμιση της υποδομής ασφαλείας των δέκα μεγαλύτερων σιδηροδρομικών τούνελ του ΟΣΕ με τη χρήση έξυπνων συστημάτων, η δημιουργία έξυπνων διαβάσεων σε σχολικές μονάδες και η ανάπτυξη αυτόνομων έξυπνων δικτύων φωτισμού στους οδικούς άξονες υπό την εποπτεία των 13 Περιφερειών της χώρας, καθώς και η προμήθεια επιπλέον 175 ηλεκτροκίνητων λεωφορείων στην Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη.
Με στόχο τη διεύρυνση της ψηφιοποίησης της εκπαίδευσης προστίθενται επιπλέον διαδραστικά συστήματα μάθησης για τα σχολεία της χώρας και επεκτείνεται το ψηφιακό σχολείο. Οι ψηφιακές υπηρεσίες ενισχύονται και στον τομέα της δημοσίας υγείας με την πρόταση έργου επέκτασης της ψηφιακής υποδομής του συστήματος υγείας, για τη διευκόλυνση και την απλοποίηση των καθημερινών διαδικασιών. Επιπρόσθετα, επεκτείνεται η υλοποίηση του Ενιαίου Ψηφιακού Χάρτη, με την προσθήκη του συστήματος καταγραφής της αυθαίρετης δόμησης μέσω δορυφόρων και drones.
Με βάση την πορεία υλοποίησης, μεταφέρονται σε άλλα χρηματοδοτικά εργαλεία έργα, όπως η κατασκευή του φράγματος Αλμωπαίου, για το οποίο ο διαγωνισμός κηρύχθηκε άγονος. Το έργο μεταφέρεται στο Αναπτυξιακό Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων, με πόρους του οποίου θα υλοποιηθούν και τα Περιφερειακά Κέντρα Πολιτικής Προστασίας. Η αναβάθμιση των 7 Canadair μεταφέρεται στο ΕΣΠΑ, ενώ αντικαθίστανται με τα ηλεκτρικά λεωφορεία δράσεις όπως τα Πράσινα Ταξί και το Φορτίζω Παντού.
Αγώνας δρόμου
Σε κάθε περίπτωση ο αγώνας δρόμου για την έγκαιρη υλοποίηση του σχεδίου «Ελλάδα 2.0» συνεχίζεται και καθώς μπαίνουμε στην τελική ευθεία γίνεται και πιο δύσκολος. Μέχρι σήμερα έχουν εκπληρωθεί τα 139 από τα 394 ορόσημα του ελληνικού προγράμματος Ανάπτυξης και Ανθεκτικότητας «Ελλάδα 2.0». Κάτι το οποίο σημαίνει πως απομένουν 15 μήνες για να ολοκληρωθεί το 65% του προγράμματος.
Το μέτωπο των δαπανών και του Ταμείου
Ανοιχτό παραμένει και το μέτωπο των δαπανών. Οι εκταμιεύσεις επιχορηγήσεων και δανείων το 2025 θα φτάσουν το 2,8% του ΑΕΠ φέτος. Ποσά τα οποία θα πρέπει να διατεθούν με γρήγορους ρυθμούς στους τελικούς δικαιούχους. Ακόμη υψηλότερα θα είναι τα ποσά του 2026 με τις εκταμιεύσεις επιχορηγήσεων να υπολογίζονται στο 2,4% του ΑΕΠ, δηλαδή περίπου 6 δισ. ευρώ, και τις εκταμιεύσεις δανείων στο 1,8% του ΑΕΠ, περίπου 4,5 δισ. ευρώ.
Πρόκειται για δυσθεώρητα ποσά που ξεπερνούν κατά πολύ τα μεγέθη των προηγούμενων ετών και αυτό όταν φορείς όπως η ΤτΕ διαπιστώνουν καθυστερήσεις στις πληρωμές λόγω των διαδικασιών και της περιορισμένης δυνατότητας του δημοσίου. Μέχρι τον περασμένο Απρίλιο, περίπου 9,4 δισ. ευρώ επιχορηγήσεων είχαν μεταφερθεί σε φορείς εντός και εκτός της γενικής κυβέρνησης και σε τελικούς δικαιούχους για εγκεκριμένα έργα του Ταμείου Ανάκαμψης.
Στο δανειακό σκέλος έχουν υπογραφεί 435 δανειακές συμβάσεις, με συνολικό προϋπολογισμό 16,15 δισ. ευρώ, εκ των οποίων τα 7,06 δισ. ευρώ προέρχονται από το Ταμείο Ανάκαμψης, τα 5,34 δισ. ευρώ από τις συνεργαζόμενες τράπεζες και τα 3,75 δισ. ευρώ είναι ίδια κεφάλαια των επενδυτών.
Όλα αυτά επηρεάζουν και το ταμείου του Δημοσίου το οποίο θα πρέπει να προχωρήσει στις πληρωμές, διαχειριζόμενο ταυτόχρονα και το πρόγραμμα πρόωρης αποπληρωμής των δανείων του πρώτου μνημονίου (GLF).
Το μέτωπο των διαπραγματεύσεων
Όλες οι παραπάνω δυσκολίες δεν αφορούν μόνο τη χώρα μας, η οποία βρίσκεται σταθερά μέσα στη δεκάδα των απορροφήσεων, αντίθετα άλλες χώρες της ΕΕ βρίσκονται αντιμέτωπες με ενδεχόμενη απώλεια δεκάδων δισεκατομμυρίων επειδή δεν θα ολοκληρώσουν τα εθνικά τους προγράμματα.
Θεωρείται δεδομένο πως δεν θα υπάρξει καμία επίσημη επέκταση του Ταμείου Ανάκαμψης, κυρίως γιατί για να γίνει κάτι τέτοιο θα πρέπει να συμφωνήσουν όλες οι χώρες της ΕΕ χωρίς καμία διαφωνία, το οποίο σύμφωνα με τους επαΐοντες είναι πρακτικά αδύνατο να συμβεί.
Αυτό όμως δεν σημαίνει πως δεν αναζητούνται τρόποι για την παροχή επιπλέον διευκολύνσεων. Χαρακτηριστική η πρωτοβουλία που εξετάζει το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο για την πρόταση παράτασης 12-18 μηνών στα έργα του Ταμείου Ανάκαμψης που είναι μεν ώριμα αλλά πιθανόν δεν θα προλάβουν να έχουν ολοκληρωθεί μέχρι το τέλος του προγράμματος.
Διαβάστε επίσης: Τα σχέδια φον ντερ Λάιεν για ενοποίηση των χρηματοδοτήσεων της ΕΕ - Διατηρεί στο απυρόβλητο την ΚΑΠ
Σε κάθε περίπτωση η απόφαση αυτή θα είναι πολιτική, καθώς ήδη στην ΕΕ έχει ανοίξει η συζήτηση για την αξιοποίηση των αδιάθετων κονδυλίων του Ταμείου Ανάκαμψης για άλλους σκοπούς μετά το 2026 και ειδικά για την ευρωπαϊκή άμυνα. Και βέβαια όλα γίνονται υπό τη σκιά της μεγάλης διαπραγμάτευσης για τον επόμενο κοινοτικό πολυετή προϋπολογισμό 2028-2034, με το βασικότερο σενάριο για τις κοινοτικές χρηματοδοτήσεις (μεταξύ των οποίων ΕΣΠΑ και ΚΑΠ) να είναι η κατάρτιση ενός προϋπολογισμού που θα καλύπτει τις ανάγκες 27 εθνικών πλάνων, με χρηματοδοτήσεις μεταρρυθμίσεων και έργων στα πρότυπα της λειτουργίας του Ταμείου Ανάκαμψης.
