Σημαντικά ευρήματα εντόπισαν δύο νέες βρετανικές μελέτες αναφορικά με τον κίνδυνο εμφάνισης εκφυλιστικής εγκεφαλοπάθειας (άνοιας), σε πρώην επαγγελματίες παίκτες του ράγκμπι. Το γεγονός πως μόλις τον προηγούμενο μήνα, τον Ιούλιο, στη Νέα Υόρκη ένας ένοπλος εισέβαλε σε ουρανοξύστη του Μανχάταν όπου στεγάζονται τα κεντρικά γραφεία της αμερικανικής ομοσπονδίας ποδοσφαίρου (NFL) και άνοιξε πυρ σκοτώνοντας ένστολους και υπαλλήλους για να διαμαρτυρηθεί για την ιατρική παραμέληση που υφίστανται πρώην αθλητές με χρόνια τραυματική εγκεφαλοπάθεια (CTE) καθιστά αυτό του είδους τα ευρήματα ακόμα πιο σημαντικά. Κι αυτό γιατί αναδεικνύουν μία κρυφή διαχρονική πληγή του επαγγελματικού αθλητισμού σε αθλήματα σκληρής σωματικής επαφής, όπου υπάρχει αυξημένος κίνδυνος εγκεφαλικών κακώσεων λόγω των επανειλημμένων τραυματισμών των παικτών.
Οι δύο μελέτες υλοποιήθηκαν από ερευνητές του Imperial College, του University College London (UCL), του Ινστιτούτου Αθλητισμού Άσκησης και Υγείας και του Βρετανικού Ινστιτούτου Έρευνας για την Άνοια και συμμετείχαν 200 πρώην επαγγελματίες παίκτες ράγκμπι ηλικίας από 30 έως 61 ετών. Η μελέτη χρηματοδοτήθηκε από την Ομοσπονδία του Ποδοσφαίρου και του Ράγκμπι (Rugby Football Union), το Βρετανικό Πρωτάθλημα Ράγκμπι (Premiership Rugby), το Βρετανικό Ερευνητικό Ινστιτούτο για την Άνοια (UK Dementia Research Institute), την Ακαδημία των Ιατρικών Επιστημών (Academy of Medical Sciences) και το Εθνικό Ινστιτούτο για την Έρευνα στην Υγεία και την Περίθαλψη (National Institute for Health and Care Research-NIHR).
Παρότι τα ευρήματα δεν έδειξαν στατιστικά σημαντικό κίνδυνο για πρώιμες νευροεκφυλιστικές βλάβες ωστόσο διαπιστώθηκε ότι ένα διόλου αμελητέο ποσοστό των συμμετεχόντων παρουσίασε αυξημένες τιμές σε εγκεφαλικούς βιοδείκτες που σηματοδοτούν κίνδυνο εμφάνισης άνοιας σε πιο προχωρημένη ηλικία. Τα δεδομένα που δημοσιεύτηκαν στην έγκριτη επιστημονική επιθεώρηση «Εγκέφαλος» (Brain) θα εμπλουτιστούν με την 4ετή παρακολούθηση των συμμετεχόντων προκειμένου να διαπιστωθεί πώς θα εξελιχθεί αυτός ο κίνδυνος. Οι ερευνητές επισημαίνουν ότι υπάρχουν προϋπάρχοντα ευρήματα αναφορικά με την συσχέτιση επαναλαμβανόμενων χτυπημάτων στο κεφάλι και την αύξηση των πιθανοτήτων για την εμφάνιση άνοιας. Ο Dr. Richard Sylvester, από το Ινστιτούτο Αθλητισμού Άσκησης και Υγείας και από τον Τομέα Χειρουργικής του UCL, που είναι ένας εκ των συγγραφέων της μελέτης υπογραμμίζει: «Ενθαρρύνουμε τους πρώην παίκτες αθλημάτων επαφής να αναζητούν ιατρική φροντίδα αν ταλαιπωρούνται από συμπτώματα καθώς πολλές παθήσεις αντιμετωπίζονται, μειώνοντας έτσι τον κίνδυνο για άνοια με την πάροδο των ετών».
Κλινικά ευρήματα
Στην ιατρική κοινότητα υπάρχει μία διογκούμενη ανησυχία πως οι αθλητές που συμμετέχουν σε ορισμένα σπορ επαφής, όπως είναι η πυγμαχία, το kick boxing, το ράγκμπι, το ποδόσφαιρο και το μπέιζμπολ δηλαδή σπορ που οι παίκτες δέχονται επαναλαμβανόμενα χτυπήματα στο κεφάλι ενέχουν αυξημένο κίνδυνο για άνοια.
Παλαιότερες μελέτες έχουν δείξει ένα συσχετισμό ανάμεσα στα επαναλαμβανόμενα χτυπήματα και την εμφάνιση νευροεκφυλιστικών διαταραχών μεταξύ των οποίων και μία κατάσταση η οποία αποκαλείται χρόνια τραυματική εγκεφαλοπάθεια η οποία με την πάροδο των ετών μπορεί να εξελιχθεί σε άνοια, πολλά χρόνια αφού έχει σταματήσει το σπορ επαφής και η έκθεση του πρώην επαγγελματία παίκτη στα χτυπήματα. Παρότι τα νευρολογικά συμπτώματα θεωρούνται σχετικά συχνά σε πρώην επαγγελματίες αθλητές τέτοιων αθλημάτων, η προέλευσή τους μπορεί να ποικίλλει και το κατά πόσο οφείλονται σε εκφυλιστική εγκεφαλική βλάβη ή όχι δεν είναι ξεκάθαρο.
Στις τελευταίες μελέτες στις οποίες συμμετείχαν ερευνητές από το Ινστιτούτο Νευρολογίας του UCL ελήφθησαν στοιχεία από 200 παλαίμαχους παίκτες ράγκμπι άνδρες και γυναίκες με μέση ηλικία τα 44 έτη και ήταν όλοι τους άνθρωποι που είχαν υποστεί αρκετά χτυπήματα στο κεφάλι. Τα στοιχεία αυτά αντιπαρατάθηκαν με 33 συμμετέχοντες που δεν είχαν καμία σχέση με αθλήματα επαφής και δεν είχαν παίξει ποτέ ράγκμπι στη ζωή τους.
Τι έδειξαν οι μαγνητικές τομογραφίες εγκεφάλου
Όλοι οι συμμετέχοντες υποβλήθηκαν σε μαγνητικές τομογραφίες εγκεφάλου MRI μαζί με άλλα αναλυτικά τεστ για την λειτουργία του εγκεφάλου όπως είναι τα τεστ μνήμης και αντίληψης προκειμένου να αξιολογηθεί η ανίχνευση πρώιμων σημαδιών άνοιας. Μετρήθηκαν επίσης τα επίπεδα του στρες, οι διαταραχές ύπνου και οι αλλαγές συμπεριφοράς, ενώ οι αξιολογήσεις συμπεριέλαβαν τα χρόνια που οι παίκτες έπαιξαν το άθλημα επαφής, η θέση στην οποία έπαιζαν μέσα στην ομάδα και οι φορές που υπέστησαν διάσειση από εγκεφαλικό χτύπημα. Σε αυτήν την πρώτη ανάλυση διαπιστώθηκε από τις μαγνητικές τομογραφίες εγκεφάλου ότι στην πλειονότητα των παικτών δεν εμφανίζονταν ίχνη από προϋπάρχοντα τραυματισμό στον εγκέφαλο ούτε υπήρξε διάγνωση άνοιας.
Βιοδείκτες στο αίμα
Ακολούθησε όμως μία δεύτερη ανάλυση κατά την οποία οι ερευνητές εντόπισαν υψηλότερα επίπεδα από το κανονικό μίας πρωτεΐνης στο αίμα ορισμένων πρώην αθλητών. Πρόκειται για την πρωτεΐνη p-tau217, η οποία παρέχει δομική υποστήριξη στους νευρώνες του εγκεφάλου, δρώντας περίπου όπως θα δρούσε ένα εκμαγείο (υποστηρικτικό πλαίσιο).
Όταν τα εγκεφαλικά κύτταρα τραυματίζονται από επανειλημμένα χτυπήματα, αυτές οι πρωτεΐνες μπορεί να σχηματίσουν μία συσσώρευση στους νευρώνες, που μοιάζει σαν ένα δίχτυ, το οποίο απλώνεται πάνω τους. Αυτές οι συσσωρεύσεις της πρωτεΐνης p-tau217 και οι πλάκες αμυλοειδούς που κολλούν στους νευρώνες του εγκεφάλου αποτελούν το ορόσημο για την έναρξη της εκφυλιστικής εγκεφαλοπάθειας δηλαδή της άνοιας και συνδέονται τόσο με τις άνοιες όσο και με την χρόνια εγκεφαλική βλάβη. Τα αυξημένα επίπεδα της πρωτεΐνης tau έχουν υψηλή συσχέτιση με τις πλάκες αμυλοειδούς και την εξέλιξη της παθολογίας της νόσου Αλτσχάιμερ. Στην δεύτερη ανάλυση τα επίπεδα της πρωτεΐνης tau βρέθηκαν κατά μέσο όρο 17,6 % υψηλότερα στους πρώην παίκτες και αυτή η αύξηση καταγράφηκε στο 23% των παλαιμάχων αθλητών. Ωστόσο, η αντίστοιχη αύξηση της πρωτεΐνης tau στα άτομα με διαγνωσμένη νόσο Αλτσχάιμερ είναι μεγαλύτερη από αυτό το ποσοστό που μπορεί να αποτελεί ένδειξη της ερχόμενης εγκεφαλοπάθειας.
Μεταβολές στον εγκεφαλικό όγκο
Ένα άλλο εύρημα που έδειξαν οι μαγνητικές τομογραφίες είναι ότι οι παλαίμαχοι παίκτες έχουν μικρότερο εγκεφαλικό όγκο από τον μέσο άνθρωπο. Αυτή η μείωση του εγκεφαλικού όγκου αφορά και τους μπροστινούς λοβούς του εγκεφάλου εκεί που εδράζονται τα κέντρα ελέγχου της συμπεριφοράς και της αντίληψης. Οι μειώσεις αυτές στους παλαίμαχους παίκτες καταγράφηκαν και στον ιππόκαμπο, μία περιοχή του εγκεφάλου που είναι ιδιαίτερα σημαντική για την λειτουργία της μνήμης με τη μεγαλύτερη μείωση να εμφανίζουν οι παίκτες καριέρας που έπαιξαν ράγκμπι, ποδόσφαιρο ή άλλα αθλήματα επαφής για πολλά χρόνια.
Ο καθηγητής David Sharp, Διευθυντής του Ερευνητικού Ινστιτούτου για την Άνοια της Μ. Βρετανίας στο Κέντρο Έρευνας για την Περίθαλψη και την Τεχνολογία που εδράζεται στο Imperial College (UK Dementia Research Institute Centre for Care Research & Technology, Imperial College London), που ήταν επικεφαλής της μελέτης επισημαίνει: «Δεν είδαμε πρώιμη έναρξη της άνοιας σε αυτούς τους παίκτες, πράγμα που είναι καθησυχαστικό. Ωστόσο η απεικονιστικές διαφοροποιήσεις του εγκεφάλου σε συνδυασμό με την ανησυχητική αύξηση σε βιοδείκτες του αίματος δείχνουν ότι οι επαναλαμβανόμενες κάκωση στον εγκέφαλο έχουν μακροπρόθεσμες επιπτώσεις. Λογικά δεν αναμένουμε οι πρώην αθλητές να εμφανίσουν άνοια σαν μεσήλικες αλλά όλα δείχνουν ότι διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο σε μεγαλύτερες ηλικίες. Θα πρέπει να συνεχίσουμε την παρακολούθηση των συμμετεχόντων στην μελέτη για να δούμε κατά πόσο αυτές οι μακροπρόθεσμες επιπτώσεις συνδέονται αποδεδειγμένα με νευροεκφυλιστικές βλάβες που οδηγούν σε άνοια.
Από τη μεριά του ο Dr. Neil Graham, του τμήματος Επιστημών του Εγκεφάλου στο Imperial College του Λονδίνου τονίζει: «Προγενέστερες μελέτες έχουν αποκαλύψει την συσχέτιση ανάμεσα στα τραύματά του εγκεφάλου και την έκπτωση της αντίληψης σε παλαίμαχους παίκτες. Η δική μας δουλειά προσθέτει ένα ακόμα κομμάτι στο παζλ. Δεν φαίνεται να υπάρχουν εντυπωσιακά ποσοστά εμφάνισης άνοιας σε αυτή τη συγκεκριμένη πληθυσμιακή ομάδα που μελετούμε στις ηλικίες από 30-60 ετών, αλλά υπάρχουν αρκετές ενδείξεις πως όταν οι άνθρωποι αυτοί μεγαλώσουν θα διατρέξουν αυξημένο κίνδυνο οδεύοντας προς την τρίτη ηλικία. Θα πρέπει να παρακολουθήσουμε την εξέλιξη τους και ταυτόχρονα να καταγράψουμε περιβαλλοντικούς και γενετικούς παράγοντες οι οποίοι συμμετέχουν στον αυξημένο κίνδυνο».
Τέλος, ο Dr Thomas Parker, λέκτορας στο NIHR από το Τμήμα επιστημών του εγκεφάλου του Imperial College συνοψίζει: «Αυτές οι μελέτες φωτίζουν τις ανησυχίες που έχει η επιστημονική κοινότητα και που αφορούν σε μία ελίτ παικτών ράγκμπι και ποδοσφαίρου -μιλάμε δηλαδή για αθλητές καριέρας -που εκθέτουν πολλές φορές τον εαυτό τους σε χτυπήματα στο κεφάλι, μέσα στο γήπεδο. Αυτό που ουσιαστικά δείχνουμε με την έρευνα είναι ότι θα πρέπει να υπάρχει ένα πολύ πιο συστηματικό πρόγραμμα πρόληψης και παρακολούθησης των αθλητών, δεδομένου ότι όλα δείχνουν πως οι βλάβες, που προκαλούνται από τις αθλητικές κακώσεις εξελίσσονται μακροπρόθεσμα».
Εν κατακλείδι
Οι παίκτες του ράγκμπι είναι αστέρια μεγάλου βεληνεκούς την πατρίδα τους -ειδικά στην Αμερική όπου το άθλημα λέγεται American football, σε αντιδιαστολή με το κλασικό ποδόσφαιρο το οποίο αποκαλείται American Soccer. Οι επαγγελματίες αθλητές παίζουν για χρόνια σε ένα άθλημα σκληρό όπου συμβαίνουν συχνά σοβαροί τραυματισμοί. Είναι ξεκάθαρο από τα πρόσφατα ερευνητικά στοιχεία ότι σε ένα αδυσώπητο άθλημα που δεν επιτρέπει στον αθλητή να συνεχίσει για πολλές δεκαετίες και τον υποχρεώνει να κρεμάσει γρήγορα τα παπούτσια του, η πολιτεία και πρωτίστως το σύστημα υγείας δεν πρέπει να τοποθετηθεί το πρώην «αστέρι» στο περιθώριο, επειδή έχει απλώς πάψει να διαπρέπει μέσα στο γήπεδο. Οφείλει να σταθεί δίπλα του ακόμα και όταν οι προβολείς της επαγγελματικής καριέρας σβήσουν και χαθεί ο απόηχος από το τελευταίο χειροκρότημα.
