Παράθυρο ευκαιρίας για την επιστροφή των μέσων μισθών στα επίπεδα που βρίσκονταν πριν την κατάρρευση των συλλογικών συμβάσεων εργασίας το 2012, συνιστά η «Κοινωνική Συμφωνία» που υπέγραψε η κυβέρνηση με τους κοινωνικούς εταίρους στο τέλος Νοεμβρίου και θα ενεργοποιηθεί το α' τρίμηνο του 2026.
Χθες εκδόθηκε η Υπουργική Απόφαση με το Σχέδιο δράσης για την προώθηση των συλλογικών διαπραγματεύσεων στην Ελλάδα την περίοδο 2026-2030, ενώ το σχετικό νομοσχέδιο προβλέπεται να έρθει στη Βουλή προς ψήφιση το α' τρίμηνο του επόμενου έτους.
Προσδοκία της κυβέρνησης και του υπουργείου Εργασίας είναι η υπογραφή όσο το δυνατόν περισσότερων κλαδικών συμβάσεων εργασίας, καθώς σήμερα μόλις ένας στους πέντε εργαζόμενους καλύπτεται από αυτές (20% έως 28%), όταν το 2010 καλύπτονταν το 100% των εργαζομένων.
Για την διευκόλυνση υπογραφής νέων συμβάσεων, προβλέπεται πως το Πληροφοριακό Σύστημα ΕΡΓΑΝΗ ΙΙ του Υπουργείου Εργασίας και Κοινωνικής Ασφάλισης θα αναβαθμιστεί, ώστε οι συνδικαλιστικές και οι εργοδοτικές οργανώσεις να καταθέτουν ηλεκτρονικά τις συλλογικές συμβάσεις εργασίας και τους όρους τους. Παράλληλα θα δημιουργηθεί Ψηφιακό Μητρώο Συλλογικών Ρυθμίσεων Εργασίας και Συλλογικών Συμφωνιών εντός του ΕΡΓΑΝΗ ΙΙ.
Η πλατφόρμα αυτή θα συγκεντρώνει και θα καθιστά προσβάσιμες όλες τις συλλογικές συμβάσεις και συμφωνίες, διασφαλίζοντας παράλληλα τη δυνατότητα αξιοποίησης των δεδομένων για τεκμηριωμένες πολιτικές και αποφάσεις. Ταυτόχρονα θα επιτρέπει την αποτύπωση της εξέλιξης των ποσοστών κάλυψης και των θεσμοθετημένων ορίων αμοιβών, συνολικά και ανά Κ.Α.Δ., και ειδικότερα της μεταβολής τους, ως αποτέλεσμα των πρώτων μέτρων του Σχεδίου Δράσης για την αύξηση των μισθών στον ιδιωτικό τομέα.
Το χρονοδιάγραμμα εφαρμογής της Κοινωνικής Συμφωνίας περιλαμβάνει πεντε «βήματα»:
- εντός του πρώτου τριμήνου του 2026 η ενίσχυση του ρυθμιστικού πλαισίου για τις συλλογικές διαπραγματεύσεις μέσω νομοθέτησης της Κοινωνικής Συμφωνίας
- από το δεύτερο τρίμηνο του 2026 μέχρι το δεύτερο τρίμηνο του 2027 προβλέπεται η συγκρότηση αρμόδιας Ομάδας Εργασίας από το Υπουργείο Εργασίας
- από το δεύτερο τρίμηνο του 2026 μέχρι το δεύτερο τρίμηνο του 2027 προβλέπεται η ψηφιοποίηση, συλλογή και διαθεσιμότητα δεδομένων και η δημιουργία Ψηφιακού Μητρώου Συλλογικών Ρυθμίσεων Εργασίας και Συλλογικών Συμφωνιών
- από το δεύτερο τρίμηνο του 2026 έως το τέταρτο τρίμηνο του 2030 ξεκινά η κατάρτιση μελετών, η διοργάνωση σχετικών συνεδρίων με τη συνεργασία διεθνών οργανισμών
- από το 2028 έως το 2030 θα παρακολουθείται η εφαρμογή του Σχεδίου Δράσης για την προώθηση των συλλογικών διαπραγματεύσεων και θα γίνονται στοχευμένοι έλεγχοι εφαρμογής των όρων των συλλογικών συμβάσεων εργασίας.
Τι αλλάζει
- Με σκοπό τη διασφάλιση κοινωνικού συνομιλητή ευρείας εκπροσώπησης, αναγνωρίζεται η επικουρική αρμοδιότητα στην τριτοβάθμια οργάνωση των εργαζομένων (ΓΣΕΕ) για σύναψη ή συνυπογραφή κλαδικών συλλογικών συμβάσεων εργασίας, κατόπιν σχετικής πρόσκλησης από τα διαπραγματευόμενα μέλη των εργαζομένων.
- Προκειμένου να διευκολυνθεί ο προσδιορισμός του πεδίου εφαρμογής μιας κλαδικής συλλογικής σύμβασης εργασίας, η δυνατότητα επέκτασης, αλλά και η διακρίβωση της κάλυψης ή μη του ποσοστού του συνόλου των εργαζομένων του κλάδου, στις κλαδικές συλλογικές συμβάσεις εργασίας, εντός του κειμένου, θα ορίζονται, κατ’ ελάχιστον, οι Κωδικοί Αριθμού Δραστηριότητας (Κ.Α.Δ.), καθώς και θα γίνεται παραπομπή σε τυχόν άλλα στοιχεία που προσδιορίζουν τον εκάστοτε κλάδο.
- Τα στοιχεία που απαιτούνται για την εγγραφή στο ΓΕ.ΜΗ.Σ.Ο.Ε. και ΓΕ.ΜΗ.Ο.Ε. θα πρέπει να περιοριστούν στα απολύτως απαραίτητα. Ειδικότερα, τα στοιχεία που θα αναρτώνται στο Μητρώο εργοδοτών να είναι τα εξής:
- Το καταστατικό της οργάνωσης εργοδοτών, οι τυχόν τροποποιήσεις αυτού καθώς και η τυχόν πράξη διάλυσής της,
- ο συνολικός αριθμός των μελών της οργάνωσης εργοδοτών (όχι ξεχωριστά ΑΦΜ). Ο αριθμός αυτός περιλαμβάνει, ανάλογα με τη δομή της οργάνωσης, το σύνολο των επιχειρήσεων ή των φυσικών προσώπων ή των ενώσεων/ομοσπονδιών που είναι μέλη της,
- η σύνθεση των οργάνων διοίκησης της εργοδοτικής οργάνωσης,
- η έδρα της οργάνωσης εργοδοτών και στοιχεία επικοινωνίας,
- ο συνολικός αριθμός εργαζομένων των επιχειρήσεων μελών της οργάνωσης (εφόσον η οργάνωση έχει ως άμεσα μέλη επιχειρήσεις). Η συγκεκριμένη υποχρέωση δεν θα αφορά τις οργανώσεις του ν. 1712/1987. Αντίστοιχη προσαρμογή θα γίνει και στα στοιχεία που
θα αναρτώνται στο Μητρώο συνδικαλιστικών οργανώσεων εργαζομένων.
- Η εγγραφή στα Μητρώα συνιστά προϋπόθεση μόνο για την επέκταση των συλλογικών συμβάσεων εργασίας που υπογράφει η οργάνωση και τη δυνατότητα προσφυγής στον Ο.ΜΕ.Δ., δεδομένου ότι για αυτά απαιτείται ο έλεγχος αντιπροσωπευτικότητας των οργανώσεων και της βαρύτητας της συλλογικής διαφοράς, και να μην οδηγεί στην αναστολή των δικαιωμάτων που απορρέουν από τη συνδικαλιστική δράση. Τα πρακτικά διαλογής των ψηφοδελτίων και καταμέτρησης των ηλεκτρονικών ψήφων, αντί να εισάγονται στο
ΓΕ.ΜΗ.Σ.Ο.Ε., θα παραδίδονται από τον δικαστικό αντιπρόσωπο στο αρμόδιο Πρωτοδικείο και θα φυλάσσονται στον φάκελο της οικείας συνδικαλιστικής οργάνωσης.
- Θα προβλέπεται η πλήρης μετενέργεια όλων των κανονιστικών όρων της συλλογικής σύμβασης εργασίας μετά τη λήξη της τρίμηνης παράτασης, ενώ θα υπάρχει ρητή θέσπιση δέσμευσης των νεοπροσλαμβανόμενων κατά την τρίμηνη παράταση από τους όρους των συλλογικών συμβάσεων εργασίας.
Για την επέκταση μιας συλλογικής σύμβασης εργασίας μειώνεται το ποσοτικό κριτήριο στο 40% αντί 50%, υπό την προϋπόθεση ότι συνάπτεται ή συνυπογράφεται από την τριτοβάθμια οργάνωση των εργαζομένων (ΓΣΕΕ) και μίας εκ των εθνικών εργοδοτικών οργανώσεων -στο πεδίο της αρμοδιότητάς της, και αυτή είναι η πιο αντιπροσωπευτική στον συγκεκριμένο κλάδο.
Τι προβλέπει η Κοινωνική Συμφωνία
Για τη διευκόλυνση επέκτασης των Συλλογικών Συμβάσεων Εργασίας ώστε περισσότεροι εργαζόμενοι να προστατεύονται από τις διατάξεις τους προβλέπεται:
- η μείωση του απαιτούμενου ποσοστού κάλυψης από 50% σε 40%,
- η εισαγωγή νέας δυνατότητας για την επέκταση Συλλογικών Συμβάσεων Εργασίας, καθώς το ποσοτικό κριτήριο του 40% δεν θα εξετάζεται όταν τη Συλλογική Σύμβαση Εργασίας συνυπογράφουν Εθνικοί Κοινωνικοί Εταίροι και
- η δυνατότητα τριτοβάθμιας οργάνωσης των εργαζομένων (ΓΣΕΕ) να μπορεί να συνάπτει ή να συνυπογράφει κλαδικές Συλλογικές Συμβάσεις Εργασίας επικουρικά εφόσον προσκληθεί από μέλος της να το κάνει, ώστε να εφαρμόζεται η νέα δυνατότητα της επέκτασης.
Επίσης, προβλέπεται απλοποίηση των διαδικασιών για εγγραφή στα μητρώα οργανώσεων (ΓΕ.ΜΗ.Σ.Ο.Ε. και ΓΕ.ΜΗ.Ο.Ε) ώστε να ενισχυθεί η εγγραφή σε αυτά και κατά συνέπεια η δυνατότητα επέκτασης συλλογικών συμβάσεων εργασίας.
Στο πλαίσιο της προστασίας των εργαζομένων μετά τη λήξη των Συλλογικών Συμβάσεων Εργασίας προβλέπεται ότι όλοι οι όροι μιας Συλλογικής Σύμβασης Εργασίας εξακολουθούν να ισχύουν και μετά την παρέλευση της τρίμηνης παράτασής της, μέχρι τη σύναψη νέας συλλογικής ή ατομικής σύμβασης εργασίας.
Έτσι επαναφέρεται το καθεστώς της πλήρους μετενέργειας. Επίσης, προβλέπεται ρητώς η κάλυψη από τη Συλλογική Σύμβαση Εργασίας και όσων εργαζομένων προσλαμβάνονται κατά την τρίμηνη παράτασή της.
Παράλληλα επιταχύνονται οι διαδικασίες σε περίπτωση διαφωνίας εργαζομένων και εργοδοτών, με καλύτερες και ταχύτερες διαδικασίες για την επίλυση διαφορών μέσω του Ο.ΜΕ.Δ. Συγκεκριμένα, η «Κοινωνική Συμφωνία» προβλέπει μηχανισμό προελέγχου των προϋποθέσεων για μονομερή προσφυγή στη Μεσολάβηση και στη Διαιτησία από τριμελή επιτροπή που θα συσταθεί στον Ο.ΜΕ.Δ. Επίσης, προβλέπει κατάργηση του δευτέρου βαθμού διαιτησίας του Ο.ΜΕ.Δ για τη γρηγορότερη επίλυση διαφορών, ενώ διατηρείται η δυνατότητα δικαστικής προσβολής της διαιτητικής απόφασης.
Πως οδηγηθήκαμε στη σημερινή κατάσταση
Μετά τις αλλαγές που έγιναν στο συλλογικό εργατικό δίκαιο με το δεύτερο μνημόνιο σταμάτησε η υπογραφή κλαδικών συμβάσεων με αποτέλεσμα όλοι οι μισθοί να «συμπιέζονται» προς τον κατώτατο μισθό.
Τα κατώτατα όρια – που σήμερα ορίζει η κυβέρνηση – προσδιορίζουν το ελάχιστο όριο των αμοιβών που πρέπει να δίδεται σε έναν εργαζόμενο. Μετά από αυτό επενεργεί η κλαδική σύμβαση εργασίας η οποία προσδιορίζει τις επιπλέον αμοιβές (πάνω από τον κατώτατο μισθό) που δίδονται στους εργαζόμενους ενός κλάδου. Όταν δεν υπάρχουν κλαδικές συμβάσεις δεν υπάρχουν και επιπλέον αμοιβές που αυξάνουν τον μέσο μισθό.
Με την υπογραφή νέων κλαδικών συμβάσεων δεν σημαίνει αυτόματα πως οι εργαζόμενοι θα δουν άμεσα αυξήσεις στους μισθούς τους, ούτε θα επανέλθουν επιδόματα που κόπηκαν κατά τα χρόνια της οικονομικής κρίσης, ούτε θα υπογραφούν αυτόματα συλλογικές συμβάσεις που θα προβλέπουν υψηλά ποσοστά αυξήσεων στους μισθούς.
Απλά θα αλλάξει το πλαίσιο των διαπραγματεύσεων, οι οποίες γίνονται ευκολότερες και πιο ουσιαστικές, θεσπίζονται οι βασικές αρχές των συνομιλιών και δίδεται η δυνατότητα στους κοινωνικούς εταίρους να συμφωνήσουν στη βελτίωση των αμοιβών των εργαζομένων, κάτι που θα ισχύει για το σύνολο των απασχολούμενων σε έναν κλάδο παραγωγής και όχι σε ορισμένες μόνο επιχειρήσεις.
Με άλλα λόγια μπαίνουν οι βάσεις και δημιουργείται το απαραίτητο πλαίσιο ώστε μέσω των διαπραγματεύσεων να αυξηθούν οι μισθοί.
