Μεγαλώνει η εξαγωγική «εμβέλεια» των ελληνικών υποδομών αερίου, καθώς μετά τη χώρα μας, τη Βουλγαρία, τη Ρουμανία και την Ουγγαρία, η Μολδαβία και η Ουκρανία θα γίνουν οι επόμενες δύο χώρες που εντάσσονται στο σχέδιο για την ανάπτυξη του Κάθετου Διαδρόμου φυσικού αερίου. Το σχέδιο αυτό αφορά τη διασύνδεση των συστημάτων των (6 πλέον) εμπλεκόμενων χωρών, με σκοπό να δημιουργηθεί μία «αρτηρία» για την απρόσκοπτη μεταφορά καυσίμου από τον ευρωπαϊκό Νότο στον Βορρά.
Η ένταξη των δύο χωρών στην πρωτοβουλία θα γίνει επίσημα με την υπογραφή Μνημονίου Κατανόησης (MoU) στην Αθήνα -από τους έξι πλέον Διαχειριστές των αντίστοιχων συστημάτων αερίου- στο πλαίσιο της Υπουργικής Διάσκεψης των κρατών που συμμετέχουν στη Διασύνδεση στην Κεντρική και Νοτιοανατολική Ευρώπη (Central East South East Connectivity, CESEC). Όπως έχει γράψει το insider.gr, η Διάσκεψη θα πραγματοποιηθεί το διήμερο 18-19 Ιανουαρίου.
Από την πλευρά της χώρας μας, η υπογραφή του MoU θα γίνει από τον ΔΕΣΦΑ. Η επέκταση του Κάθετου Διαδρόμου θα διευρύνει ακόμη περισσότερο τις προοπτικές για την εξέλιξη της Ελλάδας σε κόμβο διαμετακόμισης αερίου σε μεγάλο τμήμα της Ευρώπης, καθώς προσθέτει δύο ακόμη αγορές στους δυνητικούς αποδέκτες καυσίμου το οποίο θα καταφθάνει ελληνικό σύστημα μεταφοράς. Μάλιστα, χάρις στη σημαντική χωρητικότητα που έχουν οι αποθήκες αερίου της Ουκρανίας (η οποία αγγίζει τα επίπεδα των 9 bcm), η προσθήκη της Ουκρανίας διευρύνει τη χρήση του Κάθετου Διαδρόμου, προσθέτοντας και τη δυνατότητα που αποκτούν διεθνείς προμηθευτές και trader να αποθεματοποιήσουν μεγάλες ποσότητες στις υποδομές του Κιέβου.
Η Ελλάδα πρώτος «κρίκος» της αλυσίδας
Αξίζει να σημειωθεί ότι η προσθήκη των δύο νέων χωρών εμπλέκει την ενεργοποίηση, με αντίστροφη ροή, τμημάτων τουλάχιστον του Διαβαλκανικού Αγωγού (Trans-Balkan), τον οποίο αξιοποιούσε η Gazprom για την εξαγωγή καυσίμου στα Βαλκάνια, πριν από τη λειτουργία του Turkish Stream. Ήδη σκέλη του Trans-Balkan αξιοποιήθηκαν το 2023 για την τροφοδοσία της Μολδαβίας και της Ουκρανίας.
Στην «αρτηρία» του Verticol Corridon, η Ελλάδα προορίζεται να παίξει τον ρόλο ευρωπαϊκής αφετηρίας, διακινώντας είτε αέριο αγωγού που εισάγεται στη χώρα μας μέσω των διεθνών διασυνδέσεων, είτε LNG το οποίο «υποδέχονται» οι δύο εγχώριες πύλες εισόδου – το τέρμιναλ του ΔΕΣΦΑ στη Ρεβυθούσα και το FSRU της Gastrade στην Αλεξανδρούπολη, το οποίο θα τεθεί σε λειτουργία στις αρχές Μαρτίου.
Αυτός είναι και ο λόγος που, εκτός από τον Έλληνα Διαχειριστή, στην πρωτοβουλία για το Vertical Corridor συμμετέχει και η Gastrade. Μέλος επίσης η ICGB, διαχειρίστρια εταιρεία του Διασυνδετήριου Αγωγού Ελλάδας-Βουλγαρίας (IGB). Τόσο ο IGB όσο και το FSRU στην Αλεξανδρούπολη αποτελούν ανεξάρτητα συστήματα φυσικού αερίου.
Συντονισμός για τις απαιτούμενες υποδομές
Η πρωτοβουλία για τον Κάθετο Διάδρομο ανακοινώθηκε για πρώτη φορά το 2016, με στόχο την ενίσχυση της ασφάλειας εφοδιασμού της περιοχής με φυσικό αέριο και τη διαφοροποίηση των πηγών προμήθειας. Το πρότζεκτ απέκτησε ακόμη πιο βαρύνουσα σημασία μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, καθώς μπορεί να αποτελέσει «όχημα» για την απεξάρτηση των εμπλεκόμενων χωρών από την τροφοδοσία με αέριο από τη Μόσχα. Έτσι, έχει την ενεργό στήριξη της Κομισιόν.
Για την υλοποίηση του Vertical Corridor, οι Διαχειριστές των χωρών που συμμετέχουν στην πρωτοβουλία έχουν δεσμευθεί στη συνεργασία για την κατασκευή των υποδομών που είναι απαραίτητες, ώστε να υλοποιηθεί ο ενεργειακός διάδρομος. Σε αυτό το πλαίσιο, πρόκειται να συντονίσουν καταρχάς χρονικά τις Δοκιμές Αγοράς (Market Test) με σκοπό την καταγραφή του επενδυτικού ενδιαφέροντος για την επαύξηση της δυναμικότητας των αντίστοιχων συστημάτων μεταφοράς.
Στην πράξη, αυτό σημαίνει πως οι δεσμευτικές φάσεις των Market Test θα διεξαχθούν παράλληλα σε κάθε χώρα, τον Ιούνιο του 2024. Κατά συνέπεια, οι ενδιαφερόμενοι θα μπορέσουν να υποβάλουν δεσμευτικές προσφορές για το σύνολο της όδευσης στον Κάθετο Διάδρομο που θέλουν να αξιοποιήσουν.
Θετική πρεμιέρα για τον ΔΕΣΦΑ
Έτσι, για παράδειγμα, αν ένας trader σχεδιάζει να εισάγει αέριο στην Ελλάδα, για να το διαθέσει στη Ρουμανία, θα μπορεί να ζητήσει δέσμευση δυναμικότητας στο ελληνικό σημείο εισόδου που τον ενδιαφέρει (υφιστάμενο ή σχεδιαζόμενο) και παράλληλα στα σημεία διασύνδεσης Ελλάδας-Βουλγαρίας (είτε απευθείας μέσω του Σιδηρόκαστρου, είτε μέσω του IGB) αλλά και Βουλγαρίας-Ρουμανίας.
Από τις δεσμεύσεις δυναμικότητας, κάθε Διαχειριστής θα προσδιορίσει τις αναβαθμίσεις που θα πρέπει να γίνουν στο σύστημα μεταφοράς του. Στόχος είναι να συνεργαστούν οι Διαχειριστές, ώστε οι επιμέρους αναβαθμίσεις που θα προκριθούν να δίνουν «σάρκα και οστά» στον Κάθετο Διάδρομο με το μικρότερο κόστος και στον μικρότερο χρονικό ορίζοντα.
Στην περίπτωση του ΔΕΣΦΑ, τον Ιούνιο του 2024 θα κληθούν να υποβάλουν προσφορές οι εταιρείες που εκδήλωσαν μη δεσμευτικό ενδιαφέρον στην πρώτη φάση του Market Test, η οποία ολοκληρώθηκε τον περασμένο Ιούνιο. Η πρώτη φάση έδειξε αυξημένο προκαταρκτικό επενδυτικό ενδιαφέρον για ακόμη μεγαλύτερη χρήση του ελληνικού συστήματος. Συνολικά 27 εταιρείες είχαν υποβάλει αιτήματα για δέσμευση δυναμικότητας, με ορίζοντα από το επόμενο έτος μέχρι και το 2050.
Από τις 27 προτάσεις, οι 17 προήλθαν από διεθνείς εταιρείες, κυρίως της Κεντρικής και Νοτιοανατολικής Ευρώπης (όπως Βουλγαρία, Ρουμανία, Αυστρία, Ουγγαρία, Σλοβακία, Γερμανία, Κύπρο, Βόρεια Μακεδονία), αλλά και των ΗΠΑ, γεγονός που αναδεικνύει τον αναβαθμισμένο ρόλο της Ελλάδας στον ενεργειακό χάρτη της περιοχής. Οι υπόλοιποι δέκα συμμετέχοντες ήταν μεγάλες ελληνικές εταιρείες.
