Τα stablecoins αναδιαμορφώνουν το παγκόσμιο χρηματοοικονομικό σύστημα – με οδηγό το αμερικανικό δολάριο. Χωρίς στρατηγική απάντηση, η ευρωπαϊκή νομισματική κυριαρχία και η χρηματοπιστωτική σταθερότητα θα μπορούσαν να υπονομευθούν. Ωστόσο, σε αυτή την αναστάτωση αναδύεται μια ευκαιρία για το ευρώ να αναδυθεί ισχυρότερο.
Σε μια εποχή αυξανόμενου γεωπολιτικού κατακερματισμού και ραγδαίας ψηφιακής καινοτομίας, τα stablecoins έχουν αναδυθεί τόσο ως σύμπτωμα όσο και ως κινητήρια δύναμη αλλαγής στο διεθνές νομισματικό και χρηματοοικονομικό σύστημα. Ενώ αρχικά επαινέθηκαν για τη δυνατότητά τους να ενισχύσουν την αποτελεσματικότητα των πληρωμών – ιδίως διασυνοριακά – η αυξανόμενη κλίμακα και η πολυπλοκότητά τους θέτουν στρατηγικές προκλήσεις.
Αυτές οι προκλήσεις ξεπερνούν κατά πολύ το οικοσύστημα των κρυπτονομισμάτων. Οι κεντρικές τράπεζες και οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής πρέπει να δουν τι σημαίνουν τα stablecoins για τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα, τη νομισματική κυριαρχία, την ομαλή λειτουργία των συστημάτων πληρωμών και το διεθνή συντονισμό πολιτικής.
Από τo περιθώριο σε μαζική τάση
Τα stablecoins είναι κρυπτονομίσματα που είναι συνδεδεμένα με ένα παραδοσιακό ενεργητικό – συνήθως με ένα νόμισμα όπως το δολάριο. Αυτό επιτυγχάνεται μέσω μετατρεψιμότητας στην ονομαστική αξία. Τα stablecoins διαφέρουν εγγενώς από τα υπόλοιπα κρυπτονομίσματα όπως το bitcoin και το ether, τα οποία δεν έχουν ούτε εγγενή αξία ούτε δυνατότητα εξαργύρωσης. Τα stablecoins μπορούν να θεωρηθούν ως γέφυρα μεταξύ του ψηφιακού ενεργητικού που παρουσιάζει μεταβλητότητα και των παραδοσιακών νομισματικών συστημάτων. Η ελκυστικότητά τους έγκειται στο ότι λειτουργούν ως ισοδύναμο πραγματικού χρήματος που βασίζεται σε blockchain, το οποίο είναι ρευστό, μεταβιβάσιμο παγκοσμίως και θεωρείται ως ένα σταθερό μέσο αποθήκευσης αξίας.
Τα stablecoins εκδίδονται κυρίως από ιδιωτικές εταιρείες, με τις Tether (USDT) και Circle (USDC) να είναι μακράν οι μεγαλύτερες. Οι πελάτες, οι οποίοι κυμαίνονται από ιδιώτες έως μεγάλα ιδρύματα, παρέχουν παραδοσιακό νόμισμα (π.χ. δολάρια ή ευρώ) σε αυτούς τους εκδότες. Οι εκδότες στη συνέχεια επενδύουν αυτά τα χρήματα σε ασφαλές και ρευστοποιήσιμο ενεργητικό, όπως τα αμερικανικά κρατικά ομόλογα, για να υποστηρίξουν τα stablecoins (τις υποχρεώσεις τους) και να διασφαλίσουν ότι μπορούν να εξαργυρωθούν. Η αρχική ελκυστικότητα των stablecoins έγκειται στο γεγονός ότι επέτρεπαν στους χρήστες να μετακινούνται γρήγορα μεταξύ διαφορετικών κρυπτονομισμάτων και να στέλνουν χρήματα πέρα από τα σύνορα (πχ για εμβάσματα) χωρίς να χρησιμοποιούν το παραδοσιακό τραπεζικό σύστημα.
Η παγκόσμια αγορά κυριαρχείται όλο και περισσότερο από stablecoins που βασίζονται σε δολάρια. Αυτά αντιπροσωπεύουν περίπου το 99% της συνολικής κεφαλαιοποίησης της αγοράς των stablecoin. Αντίθετα, τα stablecoins σε ευρώ παραμένουν οριακά - με κεφαλαιοποίηση αγοράς μικρότερη από 350 εκατ. ευρώ. Ενώ υπάρχουν κάποιες πρωτοβουλίες και ορισμένες ευρωπαϊκές τράπεζες φέρεται να προετοιμάζουν είσοδο στην αγορά, η κλίμακα μέχρι στιγμής είναι περιορισμένη.
Τα stablecoins εξακολουθούν να υποβαθμίζονται από τo «συμβατικό» χρηματοοικονομικό ενεργητικό. Ωστόσο, αρχίζουν να ενσωματώνονται ολοένα και περισσότερο με τα παραδοσιακά χρηματοπιστωτικά ιδρύματα - μέσω ρυθμίσεων θεματοφυλακής και έκθεσης σε παράγωγα - δημιουργώντας πιθανές απειλές για τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα. Μια άτακτη κατάρρευση θα μπορούσε να έχει αντίκτυπο σε ολόκληρο το χρηματοπιστωτικό σύστημα και ο κίνδυνος μετάδοσης αποτελεί αυξανόμενη ανησυχία για τις κεντρικές τράπεζες.
Η έλευση των stablecoins έρχεται με ηχηρή προειδοποίηση
Στην Ετήσια Οικονομική Έκθεσή της για το 2025, η Τράπεζα Διεθνών Διακανονισμών (BIS) απηύθυνε έντονη προειδοποίηση σχετικά με τα stablecoins. Οι ανησυχίες της περιλαμβάνουν την πιθανότητα τα stablecoins να υπονομεύσουν τη νομισματική κυριαρχία, ζητήματα διαφάνειας και τον κίνδυνο φυγής κεφαλαίων από τις αναδυόμενες οικονομίες. Η BIS επεσήμανε ότι πολλά stablecoins έχουν δει σημαντικές αποκλίσεις από την ονομαστική τους αξία, υπογραμμίζοντας την «ευθραυστότητα της σύνδεσής τους με ένα σταθερό νόμισμα».
Οι ΗΠΑ προωθούν το δικό τους καθεστώς stablecoins μέσω της νομοθεσίας GENIUS, που υπογράφηκε σε νόμο από τον Αμερικανό πρόεδρο Ντόναλντ Τραμπ στις 18 Ιουλίου. Ο νόμος εισάγει ένα ομοσπονδιακό πλαίσιο το οποίο, ενώ είναι γενικά σύμφωνο με το πνεύμα του κανονισμού της ΕΕ για τις αγορές κρυπτονομισμάτων (MiCA), καθώς αντιμετωπίζει πολλές από τις προαναφερθείσες ανησυχίες, είναι πιο επιεικής σε ορισμένους τομείς. Ως αποτέλεσμα, αναλυτές προβλέπουν ότι η προσφορά stablecoins θα μπορούσε να αυξηθεί από 230 δις. δολάρια το 2025 σε 2 τρις. δολάρια μέχρι το τέλος του 2028.
Οι επιπτώσεις για την Eυρωζώνη είναι δυνητικά εκτεταμένες. Στο μέτωπο των πληρωμών, η υιοθέτηση των stablecoins κερδίζει έδαφος στα εμβάσματα και το ηλεκτρονικό εμπόριο. Τα μεγάλα συστήματα καρτών των ΗΠΑ (Visa και Mastercard) ενσωματώνουν ήδη τα stablecoins στις παγκόσμιες προσφορές τους. Ομοίως, ορισμένοι από τους μεγαλύτερους ομίλους λιανεμπορίου των ΗΠΑ (Walmart και Amazon) διερευνούν τη χρήση των stablecoins. Θα μπορούσαν ενδεχομένως να μεταφέρουν τους μεγάλους όγκους συναλλαγών με μετρητά και κάρτες εκτός του παραδοσιακού χρηματοπιστωτικού συστήματος.
Επιπλέον, τα stablecoins μπορούν να χρησιμεύσουν ως ενεργητικό διακανονισμού. Χρησιμοποιούνται συνήθως για τον διακανονισμό συναλλαγών σε αποκεντρωμένα χρηματοοικονομικά συστήματα, χρηματιστήρια κρυπτονομισμάτων και για διασυνοριακές πληρωμές. Ενίοτε, υποστηρίζουν συναλλαγές παράδοσης έναντι πληρωμής και διατραπεζικές συναλλαγές. Η ελκυστικότητά τους έγκειται στην ταχύτητα και την παγκόσμια προσβασιμότητα. Ωστόσο, ενέχουν κινδύνους σχετικά με τη ρύθμιση, την έκθεση σε αντισυμβαλλόμενους και την ενσωμάτωση με τα παραδοσιακά συστήματα.
Τέλος, ορισμένες πλατφόρμες προσφέρουν τόκους στη διακράτηση stablecoins, παρότι δεν προσφέρουν τόκους. Έσοδα μπορούν επίσης να αντληθούν με τον δανεισμό stablecoins, την παροχή ρευστότητας ή μέσω της «καλλιέργειας απόδοσης». Όλα αυτά δημιουργούν απόδοση, παρόμοια με έναν λογαριασμό ταμιευτηρίου, αν και με υψηλότερους κινδύνους. Η πληρωμή τόκων δίνει στα stablecoins μια ομοιότητα με τα διαπραγματεύσιμα αμοιβαία. Εάν τα stablecoins που δίδουν τόκο γίνονταν τάση και περισσότερες επιχειρήσεις άρχιζαν να τα χρησιμοποιούν, θα μπορούσαν να εκτρέψουν τις καταθέσεις από τις παραδοσιακές τράπεζες, γεγονός που θα έθετε σε κίνδυνο τη χρηματοπιστωτική διαμεσολάβηση και να παρεμπόδιζε τη διαθεσιμότητα πιστώσεων. Αυτό θα ήταν ένα μεγαλύτερο ζήτημα στην Ευρώπη, όπου οι τράπεζες διαδραματίζουν κεντρικό ρόλο στο χρηματοπιστωτικό σύστημα και οι καταθέσεις αποτελούν την κύρια πηγή αναχρηματοδότησης. Μια τέτοια μετατόπιση θα μπορούσε να θέσει σε κίνδυνο τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα.
Εάν τα stablecoins σε δολάρια χρησιμοποιούνταν ευρέως στην Ευρωζώνη - είτε για πληρωμές, αποταμιεύσεις είτε για διακανονισμούς - ο έλεγχος της ΕΚΤ επί των νομισματικών συνθηκών θα μπορούσε να αποδυναμωθεί. Αυτή η διείσδυση, αν και σταδιακή, θα μπορούσε να αντικατοπτρίζει τα πρότυπα που παρατηρούνται στις δολαριοποιημένες οικονομίες, ειδικά εάν οι χρήστες αναζητούν αντιληπτά πλεονεκτήματα ασφάλειας ή απόδοσης που δεν είναι διαθέσιμα στο ευρώ. Τέτοιες δυναμικές θα ήταν δύσκολο να αντιστραφούν δεδομένου του δικτυακού χαρακτήρα των και των οικονομιών κλίμακας. Όσο μεγαλύτερο είναι το αποτύπωμά τους, τόσο πιο δύσκολο θα είναι να αποσυρθούν. Εάν η χρήση stablecoins σε δολάρια συνεχίσει να αυξάνεται μέσω παραδοσιακών καναλιών, ενδέχεται να ανταγωνιστούν άμεσα τα μέσα που βασίζονται στο ευρώ σε διασυνοριακές συναλλαγές.
Στον διακανονισμό με cryptos, όπου ένα αξιόπιστο ισοδύναμο ψηφιακών μετρητών είναι το κλειδί, τα stablecoins σε δολάρια ενδέχεται να εδραιώσουν την πρώιμη κυριαρχία τους, εκτός εάν προκύψουν αξιόπιστες εναλλακτικές λύσεις σε ευρώ. Μια τέτοια κυριαρχία του δολαρίου θα παρείχε στις ΗΠΑ στρατηγικά και οικονομικά πλεονεκτήματα, επιτρέποντάς τους να χρηματοδοτούν το χρέος τους φθηνότερα, ασκώντας παράλληλα παγκόσμια επιρροή. Για την Ευρώπη, αυτό θα σήμαινε υψηλότερο κόστος χρηματοδότησης σε σχέση με τις ΗΠΑ, μειωμένη αυτονομία νομισματικής πολιτικής και γεωπολιτική εξάρτηση.
Η κυβέρνηση των ΗΠΑ έχει καταστήσει σαφές ότι η υποστήριξή της για τα stablecoins υπερβαίνει την απλή ενθάρρυνση της τεχνολογικής καινοτομίας. Ο στόχος είναι διττός: να προστατευθεί η παγκόσμια κυριαρχία του αμερικανικού δολαρίου επεκτείνοντας τη χρήση του σε ψηφιακές πλατφόρμες παγκοσμίως και να μειωθεί το κόστος δανεισμού αυξάνοντας τη ζήτηση για αμερικανικά ομόλογα μέσω της διακράτησης stablecoins.
Ποιες είναι οι επιλογές για την Ευρώπη;
Σίγουρα δεν υπάρχει περιθώριο εφησυχασμού. Πρώτον, θα μπορούσε να παρασχεθεί μεγαλύτερη υποστήριξη για τα σωστά ρυθμιζόμενα stablecoins σε ευρώ. Τα stablecoins με βάση το ευρώ, εάν σχεδιαστούν με υψηλά πρότυπα και αποτελεσματικό μετριασμό του κινδύνου, θα μπορούσαν να εξυπηρετήσουν θεμιτές ανάγκες της αγοράς. Θα μπορούσαν επίσης να ενισχύσουν τον διεθνή ρόλο του ευρώ.
Δεύτερον, το υπό σχεδιασμό ψηφιακό ευρώ του Ευρωσυστήματος και οι καινοτομίες του ιδιωτικού τομέα αποτελούν συμπληρωματικά στοιχεία σε μια ευρύτερη ευρωπαϊκή στρατηγική ψηφιακών πληρωμών. Το ψηφιακό ευρώ υπόσχεται να αποτελέσει μια ισχυρή γραμμή άμυνας της ευρωπαϊκής νομισματικής κυριαρχίας.
Τρίτον, η αυξημένη χρήση της τεχνολογίας DLT θεωρείται κρίσιμη για τη διατήρηση της σημασίας της μελλοντικής χρηματοπιστωτικής υποδομής. Ενώ οι εγχώριες πληρωμές χονδρικής έχουν γίνει ολοένα και πιο αποτελεσματικές, οι διασυνοριακές πληρωμές εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν προκλήσεις. Συνοδεύονται από σημαντικό κόστος και καθυστερήσεις, εν μέρει επειδή οι τράπεζες μειώνουν τη χρήση της παραδοσιακής τραπεζικής ανταπόκρισης.
Η DLT προσφέρει βελτιώσεις και για τους δύο τύπους πληρωμών. Σε εγχώρια πλαίσια, για παράδειγμα, επιτρέπει τον διακανονισμό χρηματοοικονομικού ψηφιακού ενεργητικού απευθείας σε χρήματα κεντρικής τράπεζας σε μια κοινή πλατφόρμα ή μέσω εξατομικευμένων διεπαφών. Οι πρόσφατα ανακοινωθείσες βραχυπρόθεσμες και μακροπρόθεσμες πρωτοβουλίες του Ευρωσυστήματος - Pontes και Appia - αποτελούν κρίσιμες συνεισφορές σε αυτόν τον τομέα.
Τέλος, ο ισχυρότερος παγκόσμιος συντονισμός για τη ρύθμιση των stablecoins είναι ζωτικής σημασίας. Χωρίς σταθερούς κανόνες, ο τρέχων κατακερματισμός μπορεί να συνεχιστεί. Εάν εγκαταλείψουμε μια κοινή προσέγγιση, κινδυνεύουμε να τροφοδοτήσουμε την αστάθεια, το ρυθμιστικό αρμπιτράζ και την παγκόσμια κυριαρχία του δολαρίου.
Το ευρώ - ένα θεμέλιο πάνω στο οποίο μπορούν να βασιστούν άλλοι
Συνοψίζοντας, τα stablecoins γίνονται αναπόσπαστο κομμάτι των ψηφιακών χρηματοοικονομικών. Ως εκ τούτου, ο σχεδιασμός, η διακυβέρνησή τους και η ονομασία του νομίσματος ενδέχεται να διαμορφώσουν το μελλοντικό νομισματικό τοπίο.
Οι σχετικοί κίνδυνοι είναι προφανείς - και δεν πρέπει να τους υποτιμούμε. Οι προκλήσεις των μη εγχώριων stablecoins εκτείνονται από την επιχειρησιακή ανθεκτικότητα, την ασφάλεια και την ευρωστία των συστημάτων πληρωμών, την προστασία των καταναλωτών, τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα, τη νομισματική κυριαρχία, την προστασία των δεδομένων, έως τη συμμόρφωση με τους κανονισμούς για την καταπολέμηση της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες και τη χρηματοδότηση της τρομοκρατίας.
Ωστόσο, η τρέχουσα αβεβαιότητα προσφέρει επίσης μια μοναδική ευκαιρία για την Ευρώπη. Σε αντίθεση με την πολιτική αστάθεια και την κανονιστική απόκλιση αλλού, το σταθερό θεσμικό πλαίσιο και η προσέγγιση που βασίζεται σε κανόνες της Ευρώπης παρέχουν μια σταθερή βάση για εμπιστοσύνη. Εάν το Ευρωσύστημα και η Ευρωπαϊκή Ένωση μπορέσουν να αξιοποιήσουν αυτό το πλεονέκτημα - μέσω ισχυρής ρύθμισης, επενδύσεων σε υποδομές και καινοτομίας σε ψηφιακά νομίσματα - το ευρώ θα μπορούσε να αναδυθεί από αυτήν την περίοδο αλλαγής ως ισχυρότερο νόμισμα. Σε έναν κόσμο τόσο αβέβαιο, το ευρώ έχει τη δυνατότητα να αποτελέσει το θεμέλιο πάνω στο οποίο μπορούν να βασιστούν και άλλοι.
*Του Jürgen Schaaf από το blog της ΕΚΤ
