Όταν η διάσημη Αμερικανίδα ηθοποιός Τζένιφερ Άνιστον, με ελληνικές ρίζες από την Κρήτη, δήλωνε σε συνέντευξή της σε αμερικανικό περιοδικό, πως θα ήθελε να της έχει μιλήσει ένας γιατρός για την δυνατότητα της κατάψυξης ωαρίων, πριν από 16 χρόνια, δηλαδή προτού γίνει 40 ετών, αλλά κανείς δεν το έκανε, διατύπωνε φωναχτά τη σκέψη εκατομμυρίων γυναικών διεθνώς.
Όμως πόσο ενημερωμένη είναι η επιστημονική κοινότητα, προκειμένου να ενημερώσει τις γυναίκες για τα ανελαστικά όρια της γονιμότητας; Ειδικά τώρα που στην παράταση της ηλικίας τεκνοποίησης, εξαιτίας της στεγαστικής κρίσης, της επαγγελματικής και οικονομικής ανασφάλειας και της δυσκολίας εύρεσης κατάλληλου συντρόφου έρχεται να προστεθεί άλλος ένας κίνδυνος για την επιδείνωση του Δημογραφικού, η ολοένα και πιο συχνή επίπτωση της πρόωρης γήρανσης των ωοθηκών σε νεαρές γυναίκες ηλικίας 30 ετών.
Στην Ελλάδα, σύμφωνα με μελέτη του Πανεπιστημίου Δυτικής Αττικής, το 2050, ένας στους τρεις συμπολίτες μας θα είναι σχεδόν συνταξιούχος ηλικίας 65 ετών κι άνω, με την ηλικιακή πυραμίδα να έχει πλήρως αναστραφεί. Και δεν είναι μόνο γυναικείας προέλευσης οι νέες απειλές για το Δημογραφικό, καθώς όπως θα δούμε έχουν και οι άνδρες μεγάλο μερίδιο ευθύνης για την υπογονιμότητα στον γενικό πληθυσμό.
Όπως εξηγούν ο πρόεδρος της Κυπριακής Εταιρίας Αναπαραγωγικής Ιατρικής, Δρ. Κρίνος Τροκούδης και ο Κύπριος μαιευτήρας- γυναικολόγος Μιχάλης Χρυσοστόμου, με αφορμή την διοργάνωση του 13ου Ογκολογικού-Γυναικολογικού Συνεδρίου στην Κύπρο, αναφερόμενοι στον γυναικείο παράγοντα, η πρόωρη γήρανση των ωοθηκών αποτελούσε έως πρόσφατα ένα όχι και τόσο συχνό πρόβλημα σε γυναίκες, που βρίσκονταν κοντά στην ηλικία των 40 ετών. Πλέον τα ποσοστά έχουν αυξηθεί ανησυχητικά και το φαινόμενο έχει λάβει διεθνείς διαστάσεις, με το 15% των νεαρών γυναικών στην ηλικία των 30 ετών να παρουσιάζουν σημάδια γήρανσης των ωοθηκών, σε σημείο που μέσα στην επόμενη 3ετία να κινδυνεύουν να χάσουν τελείως την αναπαραγωγική τους ικανότητα.
Το κακό με αυτή τη διαταραχή είναι πως δεν συνοδεύεται από προειδοποιητικά σημάδια - για παράδειγμα δεν δημιουργεί διαταραχές στον κύκλο της έμμηνου ρύσεως- και δεν εντοπίζεται σε ένα κλασικό γυναικολογικό τσεκ-απ, καθώς απαιτεί διαγνωστική εξέταση με υπέρηχο. Θα βοηθούσε ένα πρόγραμμα προσυμπτωματικού ελέγχου για νέες γυναίκες ηλικίας έως 30 ετών, ώστε να ενημερωθούν για τις διαθέσιμες επιλογές τους - όπως είπε και η Τζένιφερ Άνιστον στη συνέντευξή της- και μεταξύ αυτών των επιλογών ξεχωρίζει η κατάψυξη ωαρίων.
Ωστόσο, το κόστος αυτής της επιλογής την καθιστά απαγορευτική για αρκετές γυναίκες, την ώρα που περιβαλλοντικοί παράγοντες και παράγοντες σχετιζόμενοι με τον (ανθυγιεινό) τρόπο ζωής, όπως μικροπλαστικά, ρύπανση, junk food, έλλειψη άσκησης διογκώνουν την εμφάνιση τέτοιων διαταραχών.
Τι αποζημιώνει η Κύπρος στην υποβοηθούμενη αναπαραγωγή
Συνειδητοποιώντας πως η κατάψυξη ωαρίων αποτελεί ισχυρό «εργαλείο» για την αντιμετώπιση του Δημογραφικού η Κύπρος προχώρησε στη γενναία οικονομική υποστήριξη 4 κύκλων υποβοηθούμενης αναπαραγωγής και της κατάψυξης ωαρίων για τους πρώτους 3 κύκλους. Συγκεκριμένα, η Κύπρος αποζημιώνει τέσσερις κύκλους εξωσωματικής γονιμοποίησης ξεκινώντας με το ποσό των 4.500 ευρώ στον πρώτο κύκλο (ποσό που βαίνει μειούμενο και στο οποίο περιλαμβάνονται όλα τα χορηγούμενα φάρμακα), ενώ ταυτόχρονα αποζημιώνει με 2.000 έως 2.500 ευρώ την κατάψυξη ωαρίων για τους πρώτους τρεις κύκλους.
Στον αντίποδα, στην Ελλάδα ο ΕΟΠΥΥ καλύπτει έως και 4 ολοκληρωμένες προσπάθειες για ιατρικώς υποβοηθούμενη αναπαραγωγή, με την αποζημίωση των ασφαλισμένων να ανέρχεται μόλις στα 352,16 ευρώ. Η αποζημίωση αφορά τις δαπάνες που σχετίζονται με την εξωσωματική γονιμοποίηση και η επόμενη προσπάθεια μπορεί να γίνει μετά την παρέλευση τετραμήνου από την προηγούμενη.
Σε αντίθεση με την Κύπρο ωστόσο, ο ΕΟΠΥΥ δεν αποζημιώνει τα φάρμακα για τη διέγερση των ωοθηκών, καθώς οι σχετικές θεραπείες που χρησιμοποιούνται στην εξωσωματική γονιμοποίηση δεν καλύπτονται πλήρως από τον κρατικό φορέα. Σύμφωνα με τον ΕΟΠΥΥ, καλύπτονται οι δαπάνες για την ίδια τη διαδικασία της εξωσωματικής, αλλά όχι τα φάρμακα που χρησιμοποιούνται στην προετοιμασία ή την ωοθυλακιορρηξία, όπως εξηγείται στους όρους και προϋποθέσεις των διαδικασιών γονιμότητας. Ενώ λοιπόν ο ΕΟΠΥΥ καλύπτει κάποιες υπηρεσίες, η αγορά των ενέσιμων φαρμάκων (όπως γοναδοτροπίνες, ανάλογα GnRH, ή χοριακή γοναδοτροπίνη) επιβαρύνει οικονομικά τα ζευγάρια που προβαίνουν στην εξωσωματική.
Ανδρόπαυση, μια δυσάρεστη πραγματικότητα για τον ανδρικό πληθυσμό
Παράλληλα, οι ειδικοί στον χώρο της υποβοηθούμενης αναπαραγωγής τονίζουν ότι πρέπει να ενημερωθεί και ο ανδρικός πληθυσμός για την συμμετοχή του στην υπογονιμότητα και για την «ανδρόπαυση» ή αλλιώς την ανδρική κλιμακτήριο, μια επιστημονικά τεκμηριωμένη κατάσταση που όλοι οι άνδρες περνούν. Επίσης, οι άνδρες οφείλουν να ενημερωθούν για τα επαγγέλματα τα οποία σχετίζονται με την ανδρική υπογονιμότητα όπως είναι οι επαγγελματίες οδηγοί (φορτηγών, λεωφορείων, ταξί), που με την πολύωρη ακινησία, την καθιστή στάση του σώματος και την τριβή του σώματος πάνω στο παντελόνι βοηθούν να αναπτυχθεί υψηλότερη θερμοκρασία στην αναπαραγωγική τους περιοχή, με συνέπεια να καταστρέφεται το σπέρμα.
Με την υπογραφή μνημονίου συνεργασίας ανάμεσα στην Ελληνική Εταιρεία Αναπαραγωγικής Ιατρικής και την Κυπριακή Εταιρία Αναπαραγωγικής Ιατρικής, οι δύο χώρες ξεκινούν μια εκστρατεία ενημέρωσης του γυναικείου και του ανδρικού πληθυσμού ώστε οι γυναίκες και οι άνδρες που επιθυμούν να αποκτήσουν οικογένεια να ενημερώνονται για τις διαθέσιμες επιλογές τους, προτού χαθεί το τρένο της γονιμότητας. Για παράδειγμα πόσες νέες γυναίκες ανάμεσά μας γνωρίζουν ότι στην ηλικία (μόλις) των 35 ετών το απόθεμα τους σε ωάρια έχει μειωθεί κατά 95%, σε σύγκριση με αυτό που είχαν όταν γεννήθηκαν;
Τι είναι η εξισορρόπηση οικογένειας
Ένα άλλο θέμα που δεν έχει συζητηθεί ευρέως στην δημόσια σφαίρα είναι η εξισορρόπηση της οικογένειας με τον γενικό γραμματέα της Ελληνικής Εταιρείας Αναπαραγωγικής Ιατρικής και Αντιπρόεδρο του Παγκόσμιου Ιπποκράτειου Ινστιτούτου Ιατρών, Όταν τα φώτα της πίστας ανάβουν, αρχίζουν και οι φορο-έλεγχοι. να επισημαίνει πως θα μπορούσε να εξεταστεί, στο πλαίσιο της εξισορρόπησης της οικογένειας (family balance), η δυνατότητα επιλογής φύλου για το τέταρτο παιδί σε ζευγάρια που έχουν ήδη τρία παιδιά, μια τακτική που εφαρμόζεται σε αρκετές χώρες και αποτελεί αίτημα πολλών τοπικών κοινωνιών στην Ελλάδα. Στην πατρίδα μας όπως σε όλες τις χώρες της ΕΕ η επιλογή φύλου, με προεμφυτευτική διάγνωση επιτρέπεται μόνο για ιατρικούς λόγους, εφόσον υπάρχει κληρονομικό φυλοσύνδετο νόσημα στην οικογένεια (για παράδειγμα αιμορροφιλία). Υπάρχουν όμως άλλες χώρες όπως οι ΗΠΑ, η Σ. Αραβία και το Ισραήλ, που η επιλογή φύλου επιτρέπεται χωρίς να υπάρχει ιατρικό ζήτημα στην οικογένεια.
Παράλληλα, ο γενικός γραμματέας της Ελληνικής Εταιρείας Αναπαραγωγικής Ιατρικής επισημαίνει ότι για την αντιμετώπιση του δημογραφικού ζητήματος, μπορούν να υιοθετηθούν επιπλέον πρακτικές στην υποβοηθούμενη αναπαραγωγή, όπως η δυνατότητα επιλογής γνωστής δότριας. Με αυτόν τον τρόπο διευκολύνονται τα ζευγάρια που δεν διαθέτουν ωάρια και διστάζουν απέναντι στη λύση της ανώνυμης δότριας. Πρόκειται για πρακτική που ήδη εφαρμόζεται στις περισσότερες χώρες του κόσμου, ενώ υπάρχει και σύσταση της Κοινοβουλευτικής Συνέλευσης του Συμβουλίου της Ευρώπης υπέρ της άρσης της πλήρους ανωνυμίας στα κράτη-μέλη. Να σημειωθεί ότι στην εξωσωματική γονιμοποίηση από μια ηλικία και πέρα, τα ωάρια είναι πάντα δανεικά, για να μπορεί να έχει επιτυχημένο αποτέλεσμα η προσπάθεια.
