Τις πολύπλευρες επιπτώσεις και τα μεγάλα εμπόδια που ορθώνουν στην ενσωμάτωση των Ρομά στην κοινότητα οι καταναγκαστικοί γάμοι μεταξύ ανηλίκων, αναδεικνύει η έρευνα για το έργο Roma Child Voice για την μείωση των πρώιμων γάμων και της εφηβικής εγκυμοσύνης που υλοποιείται στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού προγράμματος PREVENT, από το Ινστιτούτο Prolepsis και την Ένωση Ελλήνων Ρομά Διαμεσολαβητών και Συνεργατών τους.
Το έργο που θα εστιάσει σε 3 περιοχές, τον Ασπρόπυργο, την Αρτέμιδα και τις Αχαρνές, χρηματοδοτείται με 2,3 εκατ. ευρώ από την Ευρωπαϊκή Ένωση, το Ίδρυμα Μποδοσάκη στην Ελλάδα και το Κέντρο Στήριξης ΜΚΟ στην Κύπρο.
Οι γάμοι μεταξύ παιδιών κι οι εγκυμοσύνες στην εφηβεία που αποτελούν παράδοση και πολιτισμική κουλτούρα στους Ρομά, εμποδίζουν την εκπαίδευση, την επαγγελματική αποκατάσταση, την ισότητα των δικαιωμάτων και την πρόσβαση στις υπηρεσίες υγείας, ενώ διαιωνίζουν την φτώχεια, την γκετοποίηση, την έμφυλη βία, το τράφικινγκ και τις παράνομες υιοθεσίες των παιδιών που γεννιούνται από μητέρες παιδιά ακόμα οι ίδιες.
Όλα ξεκινούν από την εκπαίδευση
Στο έργο αυτό για πρώτη φορά περιλαμβάνεται και η ανδρική άποψη και συμμετέχουν δύο ηλικιακές ομάδες: Κορίτσια και αγόρια στην εφηβεία και νέοι ενήλικες γυναίκες και άνδρες κοντά στην ηλικία των 30 ετών οι οποίοι πιθανότατα έχουν γίνει στο μεταξύ παππούδες και γιαγιάδες. Εξαιρετικά διαφωτιστική είναι η άποψη του προέδρου της Ένωσης Ελλήνων Ρομά Διαμεσολαβητών, Κώστα Παϊτέρη ο οποίος εξηγεί ότι όλα ξεκινούν από την εκπαίδευση και τονίζει πως δυστυχώς είναι πολύ δύσκολο για τα παιδιά Ρομά να πηγαίνουν στο σχολεία,
επειδή πρώτα απ’ όλα σε πολλούς καταυλισμούς, τα σχολεία βρίσκονται σε μακρινή απόσταση, οπότε το πρώτο πρόβλημα που αντιμετωπίζουν τα παιδιά είναι η μεταφορά τους εκεί.
Επίσης τα παιδιά Ρομά υφίστανται μπούλινγκ στο σχολείο από τα άλλα παιδιά, νιώθουν ότι αποτελούν ξένο σώμα και τελικά τα περισσότερα μέσω της ιδιαίτερα αυξημένης σχολικής διαρροής επιστρέφουν στον καταυλισμό, καθώς είναι το μόνο μέρος που ξέρουν και γνωρίζουν ασφάλεια. Το κράτος πρέπει να έχει ισχυρότερη παρουσία για την προώθηση της εκπαίδευσης των παιδιών Ρομά και πρέπει οπωσδήποτε να διασφαλιστεί η μεταφορά των μαθητών στο σχολείο, όπως μάς μεταφέρει 40χρονος πατέρας Ρομά που έχει αναλάβει καθημερινά να οδηγεί το παιδί το στο σχολείο και να το παίρνει πίσω μετά το τέλος των μαθημάτων.
Γάμος μεταξύ παιδιών για να σωθεί η τιμή της οικογένειας
Η μεγαλύτερη σχολική διαρροή παρατηρείται κατά την Ε’ και ΣΤ δημοτικού, όπου τα κορίτσια σταματούν για να μην τα φλερτάρουν τα αγόρια στο γυμνάσιο και στιγματιστεί η τιμή της οικογένειας. Δυστυχώς αποτελεί εν έτη 2025 αμαύρωση της οικογενειακής τιμής να δουν ένα κορίτσι με ένα αγόρι μαζί και οι γάμοι μεταξύ ανηλίκων γίνονται για να μην συμβεί προγαμιαίο σεξ-που αποτελεί τεράστια ντροπή για την οικογένεια στην κουλτούρα των Ρομά. Εδώ τίθεται ένα τεράστιο κοινωνικό ζήτημα, αλλά υπάρχει και νομικό κενό στη χώρα μας που επιτρέπει αυτούς τους γάμους.
Όπως εξηγεί η δικηγόρος Άννα Ζυγούρη, στην Ελλάδα ο γάμος απαγορεύεται σε ηλικίες κάτω των 18 ετών αλλά δυστυχώς ο νόμος δεν είναι ξεκάθαρος. Υπάρχει ένα παράθυρο που επιτρέπει τους γάμους μεταξύ ανηλίκων «για σπουδαίο λόγο», με αποτέλεσμα ορισμένοι δικαστές να στηρίζουν την απόφαση τους στο πολιτισμικό κομμάτι παραβιάζοντας φυσικά την επιθυμία του ίδιου του παιδιού είτε πρόκειται για αγόρι είτε πρόκειται για κορίτσι, που δεν ερωτώνται.
Κάθε γάμος κάτω της ηλικίας των 18 ετών περιλαμβάνει έμφυλη βία και οδηγεί σε φαύλο κύκλο τράφικινγκ, φτώχειας, αποκλεισμό από την εργασία, σχολική διαρροή, προβλήματα σωματικά και ψυχικής υγείας, ενώ επανατροφοδοτεί και ένα κύκλο παράνομων υιοθεσιών. ‘Οταν ένα παιδί γεννιέται από ανήλικη μητέρα ή θα δηλωθεί ψεύτικα ότι ο γονιός του ήταν ενήλικος ή θα δοθεί σε παράνομη υιοθεσία.
«Τα παιδιά που φεύγουν από το σχολείο παντρεύονται κάτω των 18 ετών και κάνουν παιδιά ενώ είναι ακόμα
ανήλικα τα ίδια χάνονται από το σύστημα, την ώρα που φεύγουν από το σχολείο, ενώ τα μωρά τους που γεννιούνται δεν υπάρχουν καν στο σύστημα! Δεν έχουν ΑΜΚΑ, δεν εγγράφονται σε νηπιαγωγεία και δημοτικά, δεν έχουν καμία πρόσβαση στην εκπαίδευση και την υγεία δε γνωρίζουμε για το μέλλον τους γιατί υπάρχει το τράφικινγκ και οι παράνομες υιοθεσίες και δεν ξέρουμε καν που καταλήγουν» αναφέρει η Άννα Ζυγούρη.
Τα καλύτερα και τα χειρότερα παραδείγματα
Δεν είναι βέβαια όλοι οι καταυλισμοί Ρομά στην ίδια κατάσταση, όπως εξηγεί ο πρόεδρος της Ένωσης Ελλήνων Ρομά Διαμεσολαβητών, Κώστας Παϊτέρης. Στον Ασπρόπυργο οι συνθήκες είναι άθλιες και ο καταυλισμός βρίσκεται μακριά από τον αστικό ιστό. Επίσης κακές συνθήκες επικρατούν στην κάτω Αχαϊα, τη Λάρισα και τη Θήβα, ενώ θετικά παραδείγματα, που γεννούν μια κάποια αισιοδοξία περιλαμβάνουν τους καταυλισμούς στις Σέρρες, την Αγία Βαρβάρα, το Ίλιον, την Φλώρινα και την Μενεμένη.
Όπως αναφέρει η Άννα Ζυγούρη διεθνώς 12 εκατομμύρια κορίτσια είναι παντρεμένα σε ηλικία κάτω των 18 ετών, άρα κάθε δυόμιση δευτερόλεπτα γίνεται κάπου στον κόσμο ένας γάμος μεταξύ ανηλίκων. Στην Ελλάδα, το φαινόμενο αφορά κυρίως στην κοινότητα των Ρομά. Πανελλαδικά το 2% των κοριτσιών είναι παντρεμένα σε ηλικίες από 10 έως 15 ετών και το 16% είναι παντρεμένα σε ηλικίες 16 και 17 ετών, στην συντρηπτική τους πλειονότητα Ρομά.
Πολλές επιπλοκές στην υγεία και αυξημένα ποσοστά καρκίνου μήτρας
Για τη μείωση των γάμων μεταξύ ανηλίκων και της εφηβικής εγκυμοσύνης είναι σημαντικό να γίνουν παρεμβάσεις για την σεξουαλική διαπαιδαγώγηση στην κοινότητα. Η εμπειρία δείχνει ότι οι παρεμβάσεις που γίνονται στην κοινότητα των Ρομά είναι πιο αποδοτικές απ’ αυτές που γίνονται στο σχολείο, προφανώς λόγω και των υψηλών ποσοστών σχολικής διαρροής.
Επίσης δεν πρέπει να υποτιμούνται οι σοβαρές επιπτώσεις στην υγεία των κοριτσιών, όπως επισημαίνει η Ελένη Ασημάκη μαία, υποψήφια διδάκτωρ μαιευτικής στο Πανεπιστήμιο Δυτικής Αττικής. Στις ανήλικες μητέρες Ρομά έχουμε αυξημένα ποσοστά συριγγίου, εκλαμψίας πολλές γεννήσεις γίνονται με καισαρικές τομές καθώς στην ηλικία των 13 – 14 ετών δεν είναι ώριμο το σώμα, η μήτρα και ο τράχηλος για να φέρει στον κόσμο ένα παιδί. Επίσης είναι σημαντικό να τονιστεί ότι έχουμε υψηλά ποσοστά καρκίνου του τραχήλου της μήτρας στον πληθυσμό των γυναικών Ρομά και πολλές αποβολές.
Βάσει μιας έρευνας που έγινε για τους Ρομά, στον Ασπρόπυργο και τα Σπάτα βρίσκουμε και ενθαρρυντικά σημάδια, επισημαίνει η Ντίνα Ζώτα, ψυχολόγος, ειδικός προαγωγής υγείας και διευθύντρια Ανάπτυξης Εκπαιδευτικής Στρατηγικής και Προαγωγής Υγείας του Ινστιτούτου Prolepsis. Ένας άνδρας Ρομά από τον Ασπρόπυργο ετών 45 λέει ότι «δεν θέλω το παιδί μου να παντρευτεί στην ηλικία που παντρεύτηκα εγώ» ενώ μία γυναίκα Ρομά σε ηλικία 30 ετών λέει «δεν θέλουμε να γίνουμε μητέρες πριν γίνουμε γυναίκες».
Από τους διαμεσολαβητές Ρομά η κ. Μαμμά υπογραμμίζει πως είναι πολύ σημαντικό που για πρώτη φορά σε έργο ενσωμάτωσης των Ρομά θα συμπεριληφθούν και άνδρες συμμετέχοντες και θα μεταφερθεί η άποψή τους και τονίζει πως η παρουσία της μαίας στην κοινότητα είναι πολύ κρίσιμη για τη σωστή ενημέρωση των κοριτσιών.
