Η ιδέα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τη δημιουργία ενός «τείχους» που θα αντιμετωπίζει τις παράνομες υπερπτήσεις drones, πάνω από τον εναέριο χώρο κρατών-μελών της ΕΕ, παρουσιάζει ρωγμές πριν ακόμα γίνει πραγματικότητα.
Παρά το γεγονός ότι δεν υπάρχουν αποδείξεις για ρωσική εμπλοκή, τις τελευταίες εβδομάδες δεκάδες τέτοια περιστατικά αποδίδονται στη Ρωσία, η οποία χαρακτηρίζει τις κατηγορίες «αβάσιμες». Μη επανδρωμένα αεροσκάφη έχουν εντοπιστεί να παραβιάζουν τον εναέριο χώρο της Πολωνίας και της Ρουμανίας, ενώ μη εξουσιοδοτημένες πτήσεις drones έχουν εντοπιστεί και σε Δανία, Νορβηγία και Γερμανία.
Η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, προωθεί ένα φιλόδοξο νέο project, τη δημιουργία μιας ενιαίας ασπίδας αποτελούμενης από συστήματα εντοπισμού και αναχαίτισης/εξουδετέρωσης για την προστασία του ανατολικού μετώπου της ΕΕ. Την αποκάλεσε «drone wall» και έχει ανοίξει μία ολόκληρη συζήτηση αναφορικά με τη χρηματοδότηση, τον συντονισμό και την κατασκευή της.
Τι είναι το «drone wall»;
Δεν πρόκειται, ασφαλώς, για κάποιο φυσικό τείχος, αλλά για μια συντονισμένη αντικατασκοπευτική και αμυντική υποδομή που θα ανιχνεύει, θα παρακολουθεί και θα αναχαιτίζει άγνωστα και μη εξουσιοδοτημένα UAVs που εισέρχονται στον ευρωπαϊκό εναέριο χώρο. Eπιπλέον, θα παρέχει και βελτιωμένη ανταλλαγή πληροφοριών και δεδομένων μεταξύ των κρατών-μελών.
Η πρόταση, που υποστηρίζεται ιδιαίτερα από τις χώρες της Βαλτικής και της Ανατολικής Ευρώπης, στοχεύει τόσο στην αποτροπή όσο και στην αμυντική θωράκιση, επιδιώκοντας επίσης κοινή αξιοποίηση πόρων για την ενίσχυση της συλλογικής άμυνας της Ευρώπης.
Ωστόσο, υπάρχουν εμπόδια, όπως η χρηματοδότηση, η διαχείριση - λόγω της διασυνοριακής φύσης και της διαφορετικότητας στους εθνικούς νόμους για την εναέρια ασφάλεια - αλλά και τεχνικά ζητήματα.
«Η Ευρώπη θα πρέπει να διασφαλίσει ότι τα διάφορα συστήματα ανίχνευσης, τα ηλεκτρονικά μέσα πολέμου και τα δίκτυα διοίκησης μπορούν να επικοινωνούν απρόσκοπτα μεταξύ διαφορετικών χωρών», δήλωσε στο CNBC η Μίριαμ ΜακΝαμπ, αρχισυντάκτρια του διαδικτυακού μέσου Dronelife.
«Πέρα από τα τεχνικά και οικονομικά εμπόδια, υπάρχουν και γεωπολιτικοί παράγοντες. Οι αξιωματούχοι γνωρίζουν ότι η κατασκευή μιας τόσο ορατής αντικατασκοπευτικής ασπίδας μπορεί να κλιμακώσει τις εντάσεις με τη Ρωσία» σε μια στιγμή που οι Ευρωπαίοι προσπαθούν να διαμορφώσουν αξιόπιστες αμυντικές δυνατότητες, πρόσθεσε.
Το όνομα και η ιδέα δέχονται έντονη κριτική
Για τις χώρες της Βαλτικής και την Πολωνία, αυτό το «drone wall» μοιάζει με λογική απάντηση σε μια εντεινόμενη απειλή. Όμως χώρες που βρίσκονται πιο μακριά από τη Ρωσία εκφράζουν επιφυλάξεις, αμφισβητώντας τη σκοπιμότητα και το κόστος του σχεδίου, τη συμβατότητά του με τα στρατιωτικά σχέδια της ΕΕ και του ΝΑΤΟ και, εν τέλει, διερωτώνται εάν πρόκειται για προσπάθεια των Βρυξελλών να παρέμβουν σε θέματα εθνικής άμυνας.
«Τα drones και τα συστήματα κατά των drones είναι προτεραιότητα», δήλωσε στο Politico ο πρόεδρος της Γαλλίας Εμανουέλ Μακρόν την Πέμπτη. «Αλλά πρέπει να είμαστε ρεαλιστές: Δεν υπάρχει τέλειο τείχος για την Ευρώπη, μιλάμε για ένα σύνορο 3.000 χιλιομέτρων. Πιστεύετε ότι είναι απόλυτα εφικτό; Η απάντηση είναι όχι» πρόσθεσε.
Ο Επίτροπος Άμυνας Αντριους Κουμπίλιους, πρώην πρωθυπουργός της Λιθουανίας, υπερασπίστηκε την πρόταση. Δήλωσε ότι το αρχικό σχέδιο για την κάλυψη της Πολωνίας και των χωρών της Βαλτικής με συστήματα αντιμετώπισης drones θα κόστιζε περίπου 1 δισ. ευρώ και θα μπορούσε να υλοποιηθεί εντός ενός έτους. Ωστόσο, παραδέχτηκε ότι ο όρος «τείχος» μπορεί να δίνει λάθος εντύπωση. «Δεν θα είναι μια νέα γραμμή Μαζινό», είπε, αναφερόμενος στα αμυντικά οχυρώματα της Γαλλίας που η Γερμανία παρέκαμψε στον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο.
«Ελπίζω κανείς να μην θεωρεί το τείχος εναντίον των drones ως εύκολη λύση στα αμυντικά μας προβλήματα», δήλωσε επίσης στο Politico η Χάνα Νόιμαν, ευρωβουλευτής των Πρασίνων από τη Γερμανία και μέλος της Επιτροπής Άμυνας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Προσθέτοντας ότι ένα τείχος εναντίον drones δε λύνει το πρόβλημα των κυβερνοεπιθέσεων, της αεράμυνας, της παραγωγής πυρομαχικών ή τα βαθύτερα προβλήματα στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων και στους κανόνες εμπλοκής.
Χρήση ευρωπαϊκών κονδυλίων
Οι διαφωνίες εντός ΕΕ παραμένουν έντονες, καθώς οι Βρυξέλλες και τα κράτη της πρώτης γραμμής επιθυμούν να χρησιμοποιήσουν ευρωπαϊκά κονδύλια για τη χρηματοδότηση του σχεδίου, κάτι που απαιτεί ομόφωνη απόφαση από τα κράτη-μέλη.
Οι χώρες του ευρωπαϊκού Νότου διατυπώνουν επιφυλάξεις. Η Ιταλίδα πρωθυπουργός Τζόρτζια Μελόνι και ο Έλληνας ομόλογός της, Κυριάκος Μητσοτάκης, δήλωσαν στην πρόσφατη συνάντηση των ηγετών της ΕΕ, στην Κοπεγχάγη, ότι τα ευρωπαϊκά αμυντικά έργα θα πρέπει να ωφελούν όλη την Ένωση, όχι μόνο το ανατολικό της μέτωπο. Στις ενστάσεις αυτές, χώρες που βρίσκονται στην πρώτη γραμμή απάντησαν με εκκλήσεις για «αλληλεγγύη».
«Έχουμε δείξει αλληλεγγύη τα τελευταία 20 χρόνια στην πανδημία, στην οικονομία, στη μετανάστευση. Τώρα είναι η ώρα να δείξουμε αλληλεγγύη στην ασφάλεια», δήλωσε στο Politico ο πρωθυπουργός της Φινλανδίας Πέτερι Όρπο.
Η διαφωνία ήταν εμφανής στην Κοπεγχάγη, τόσο δημόσια όσο και πίσω από κλειστές πόρτες. Στη διάρκεια των διαβουλεύσεων, ο Γερμανός Καγκελάριος Φρίντριχ Μερτς φέρεται να κατέκρινε το σχέδιο «με ιδιαίτερα σκληρούς όρους», σύμφωνα με διπλωματική πηγή. Και ο Γερμανός Υπουργός Άμυνας, Μπόρις Πιστόριους, φάνηκε να μειώνει τη σημασία της ιδέας, ζητώντας άμυνα κατά των drones, αλλά όχι με τη μορφή ενός «τείχους».
Άμυνα έναντι της Ρωσίας
Παρά τις διαφωνίες για το μέγεθος και το όνομα του «drone wall», υπάρχει ευρεία συμφωνία ότι η Ευρώπη χρειάζεται να ενισχύσει την ικανότητά της να αντιμετωπίζει τα ρωσικά drones. Η ΕΕ δεν διαθέτει ακόμη την απαραίτητη τεχνολογία ιχνηλάτησης τέτοιων αεροσκαφών.
Αν και υπήρξαν αντιρρήσεις στην Κοπεγχάγη, τελικά οι ηγέτες της ΕΕ αποδέχθηκαν τις προτάσεις της Επιτροπής για την άμυνα, συμπεριλαμβανομένου του «drone wall», κάτι που σημαίνει ότι το σχέδιο αναμένεται να προχωρήσει, έστω και με τροποποιήσεις. Ωστόσο, λεπτομέρειες όπως το χρονοδιάγραμμα, το κόστος και οι τεχνικές δυνατότητες παραμένουν ασαφείς. Και είναι πιθανό να αλλάξει και η ονομασία.
Την Τετάρτη, η Πρωθυπουργός της Δανίας Μέτε Φρεντέρικσεν αναφέρθηκε σε ένα «ευρωπαϊκό δίκτυο μέτρων κατά των drones». Όταν ρωτήθηκε από δημοσιογράφο γιατί δεν χρησιμοποίησε τον όρο «drone wall», απάντησε: «Δε με νοιάζει το όνομα, αρκεί να λειτουργεί».
Ωστόσο, αυτά τα μέτρα δεν είναι πανάκεια, ιδίως αν η αντιπαράθεση με τη Μόσχα κλιμακωθεί σε ανοιχτή σύρραξη. «Ένα τείχος κατά των drones μπορεί να είναι αποτελεσματικό σε περιφερειακό επίπεδο, για παράδειγμα, στις χώρες της Βαλτικής μπορείς να χτίσεις μια στατική άμυνα», δήλωσε στο Politico ο Κρίστιαν Μέλινγκ, αναλυτής άμυνας και διευθυντής προγράμματος στο Ίδρυμα Bertelsmann. Εξηγώντας, ωστόσο, πως «αν θέλεις να νικήσεις, πρέπει να στοχεύσεις στο ‘κεφάλι’: στη διοίκηση, την εφοδιαστική αλυσίδα και την παραγωγική ικανότητα».
Οι χώρες της πρώτης γραμμής δεν τρέφουν αυταπάτες ότι ένα τείχος κατά των drones από μόνο του μπορεί να αποτρέψει μια ρωσική επίθεση. Όμως υποστηρίζουν ότι πρέπει να γίνει κάτι για να αποθαρρυνθεί η Μόσχα.
ΕΕ, ΝΑΤΟ και αμυντική βιομηχανία
Η αύξηση των παραβιάσεων από drones «πιθανότατα αποτελεί άλλο ένα παράδειγμα της χρήσης υβριδικού πολέμου από τη Ρωσία για να δοκιμάσει τις δυνατότητες και την αποφασιστικότητα του ΝΑΤΟ», δήλωσε στο CNBC ο καθηγητής Μάικλ Μπάτλερ από το Πανεπιστήμιο Clark.
«Το βασικό συμπέρασμα είναι ότι τα ευρωπαϊκά μέλη του ΝΑΤΟ θα πρέπει να αναπτύξουν ισχυρότερες δυνατότητες για την αντιμετώπιση του πολέμου με drones, όπως το προτεινόμενο drone wall», τόνισε. O ίδιος αποδίδει τις προκλήσεις αυτές σε προσπάθεια του Πούτιν όχι μόνο να δοκιμάσει τη βούληση του ΝΑΤΟ, αλλά και να θέσει πίεση στη διατλαντική συμμαχία.
Όμως, προκύπτει ακόμη ένα θέμα. Η αμυντική βιομηχανία μπορεί να συνεισφέρει μόνο σε τεχνικό επίπεδο, σε τεχνογνωσία, συνεπώς τα πολιτικά και γραφειοκρατικά ζητήματα πρέπει να επιλυθούν από τις αρμόδιες αρχές.
«Η ΕΕ και το ΝΑΤΟ πρέπει να συντονιστούν: ποιος είναι υπεύθυνος για την αναχαίτιση ενός drone;», αναρωτήθηκε ο Πολ Στρόμπελ, υψηλόβαθμό στέλεχος της Quantum Systems, μιλώντας στο Euronews.
Αρχικά, η ΕΕ πρέπει να ορίσει ποιες αρμοδιότητες αναλογούν σε οργανισμούς όπως η Frontex και ποιες στα κράτη μέλη. Στη συνέχεια, κάθε κράτος μέλος πρέπει να αποφασίσει ποιες ευθύνες θα έχουν η αστυνομία, ο στρατός και η συνοριοφυλακή του, εξηγεί ο Στρόμπελ. Αυτό σημαίνει ότι, σε κάθε επίπεδο, το ζήτημα κατακερματίζεται σε πολλαπλές συνιστώσες.
