Ροή
Οι οικονομικές επιλογές του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν έχουν αρχίσει να δημιουργούν προβλήματα πιο μεσοπρόθεσμα στην τουρκική οικονομία. Πριν από μια δεκαετία, όταν κυριαρχούσε στα τουρκικά πολιτικά πράγματα, η λίρα ήταν στο 1,83 έναντι του δολαρίου. Πριν από πέντε χρόνια, κυμάνθηκε στο 3 έναντι του δολαρίου. Την περασμένη εβδομάδα ξεπέρασε το 9 και την Παρασκευή έκλεισε με τιμή 9,27 στο δολάριο.
Αυτή η εξέλιξη πυροδότησε και μια νέα εκτίμηση για τον πληθωρισμό. Πλέον υπολογίζεται στο 17,63% ως το τέλος του έτους, με τις ανεπίσημες καταγραφές να κάνουν λόγο ακόμα και για τιμές κοντά στο 20%.
Επιπλέον, στη δεκαετία αυτή έχει χαθεί και το σημαντικό «μαξιλάρι» που υπήρχε: τα συναλλαγματικά αποθέματα της Τουρκίας. Τον Νοέμβριο του 2020, αφού η τουρκική λίρα έχασε περίπου το 30 % της αξίας της, η Goldman-Sachs εκτίμησε ότι η Τουρκική Κεντρική Τράπεζα είχε ξοδέψει περισσότερα από 100 δισεκατομμύρια δολάρια των αποθεματικών της για να ενισχύσει το νόμισμα. Τον ίδιο μήνα, ο γαμπρός του προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, Μπεράτ Αλμπαϊράκ, παραιτήθηκε από τη θέση του υπουργού Οικονομικών της Τουρκίας.
Μέχρι τον Μάρτιο του 2021, η Τουρκία φέρεται να είχε μόνο 10 δισεκατομμύρια δολάρια στα αποθεματικά της και τόσο οι πολιτικοί της αντιπολίτευσης όσο και οι πρώην πιστοί του Ερντογάν, όπως ο Αλί Μπαμπατζάν, πρώην υπουργός Οικονομικών, υπουργός Εξωτερικών και αναπληρωτής πρωθυπουργός, έχουν αρχίσει να αναρωτιούνται μεγαλόφωνα πού πήγαν τα αποθεματικά των 130 δισ. δολαρίων που υπήρχαν. Γιατί, όπως λένε διάφοροι αναλυτές, αν όντως ο Ερντογάν είχε επενδύσει 100 δισ. δολάρια για τη σταθεροποίηση της λίρας, σήμερα η αναλογία θα έφτανε ως και 5 προς 1 δολάριο.
Η αδιαφάνεια φέρνει αναξιοπιστία
Το ανοιχτό ερώτημα για τα συναλλαγματικά αποθεματικά αποδεικνύει την αδιαφάνεια με την οποία ο Ερντογάν και η οικογένειά του αντιμετωπίζουν τα οικονομικά της Τουρκίας. Ενώ ο Ερντογάν είπε τον Απρίλιο του 2021 ότι τα τρέχοντα συναλλαγματικά διαθέσιμα είναι στα 90 δισεκατομμύρια δολάρια, η Goldman Sachs, εκτιμά ότι το πραγματικό ποσό είναι στην πραγματικότητα αρνητικό, μείον 60 δισεκατομμύρια δολάρια, με την Κεντρική Τράπεζα να μην μπορεί να εκπληρώσει τις υποχρεώσεις της.
Αυτή η υπόθεση, ότι ο Ερντογάν και η οικογένειά του ζουν από τα συναλλαγματικά αποθεματικά της κεντρικής τράπεζας και μόνο ένα μικρό μέρος τους ρίχνουν για την ενίσχυση του νομίσματος, είναι η πλέον διαδεδομένη στη γειτονική χώρα και δείχνει ότι σε κάποιο βαθμό η εικόνα του ισχυρού ηγέτη έχει αρχίσει και εξασθενεί σημαντικά.
Η αλήθεια είναι ότι ο Ερντογάν είναι παραδοσιακά «αιρετικός» με την οικονομία και γι’ αυτό του έχει αποδοθεί ο όρος Erdonomics για να περιγράψει τη… μοναδικότητα των θέσεων του: πιστεύει ακράδαντα ότι μικρότερα επιτόκια σημαίνει μικρότερος πληθωρισμός και το ανάποδο. Βέβαια, όλες οι οικονομικές θεωρίες υπερασπίζονται το αντίστροφο, ότι τα υψηλά επιτόκια αποτρέπουν τον πληθωρισμό και αποδέχονται ότι καθυστερούν την ανάπτυξη. Ένας δεύτερος «νόμος» των Erdonomics είναι ότι η εμπιστοσύνη στην κυβέρνηση διογκώνει την αξία του νομίσματος, κάτι που -επίσης- δεν αποδεικνύεται παρά με έναν σημαντικό συνδυασμό παραγόντων.
Αθροίζοντας όλες τις κινήσεις του Ερντογάν και βλέποντας και τη σημερινή εικόνα στην Τουρκία ένα είναι σίγουρο: οι Τούρκοι δεν έχουν πλέον εμπιστοσύνη στο νόμισμά τους. Μετατρέπουν τις λίρες του σε ευρώ, σε χρυσό και όλο και περισσότερο σε bitcoin με την πεποίθηση ότι δεν έχει πλέον αξία η κατοχή και η αποθησαύριση σε εγχώριο νόμισμα. Αυτή η έλλειψη πίστης στο νόμισμά τους - και η πεποίθηση ότι η κυβέρνηση τυπώνει χρήματα χωρίς πειθαρχία για να καλύψει τα χρέη της και δεν έχει πλέον τα αποθέματα για να ενισχύσει τη λίρα - προκαλεί ήδη φόβους για τον πληθωρισμό και μια γενική πεποίθηση ότι η Τουρκία σύντομα θα επιστρέψει στην κατάσταση των προηγούμενων δεκαετιών, όταν ο υπερπληθωρισμός διέλυε την οικονομία.
Και το όνομα αυτού… Χουλουσί Ακάρ
Είναι πλέον ευδιάκριτες οι φωνές μέσα στο AKP που πιστεύουν ότι ο Ερντογάν δεν θα μπορέσει να διεκδικήσει μια ακόμα θητεία στο ανώτατο αξίωμα της Τουρκίας και ο λόγος είναι η πολύ γρήγορη φθορά που προκαλεί ο ίδιος, λόγω των αντιφατικών επιλογών του. Σε συνδυασμό με τις πολιτικές αλλαγές σε σύμμαχες χώρες, όπως η Γερμανία στην Ε.Ε. και η στροφή προς την Ευρασιατική ολοκλήρωση της Ρωσίας και της Κίνας, τα δεδομένα δείχνουν ότι σιγά σιγά θα υπάρξει ζήτημα αντικατάστασης.
Το πρώτο όνομα που παίζει είναι του Χουλουσί Ακάρ, υπουργού Άμυνας σήμερα. Οι τελευταίες δημοσκοπήσεις στις μεγάλες πόλεις της Τουρκίας, δείχνουν υποχώρηση του ΑΚΡ από τα συντριπτικά ποσοστά που είχε πριν λίγα χρόνια, σημαντική άνοδο του σύμμαχου MHP και σταθερότητα του φιλοκουρδικού HDP. Αυτό σημαίνει ότι η ομάδα που στηρίζει τον Ερντογάν θα υποχωρήσει σύντομα, αν αλλάξουν οι δημοσκοπικές τάσεις προς το χειρότερο, όσο θα επιτείνεται η κρίση στην Τουρκία.
Ο Χουλουσί Ακάρ έχει αρχίσει να γίνεται πολύ δημοφιλής στο κοινό που ψηφίζει τον συνασπισμό ΑΚΡ-ΜΗΡ. Το όνομα του Ακάρ άρχισε να γίνεται συμπαθές μετά τις επιχειρήσεις στη Συρία, τη Λιβύη και το Αζερμπαϊτζάν. Συνυφασμένο με την τουρκική υπεροχή και την αποτελεσματική διοίκηση, ο Ακάρ θεωρείται ως ένα πρόσωπο που θα εκπροσωπεί το κράτος και όχι το κόμμα και ο οποίος μπορεί να γίνει υπερκομματικός.
Το αρνητικό της εξέλιξης Ακάρ, είναι ότι επιστρέφει στην τουρκική πολιτική σκηνή το «φάντασμα» της στρατιωτικής κηδεμονίας, το οποίο το ΑΚΡ είχε υποτίθεται «ξορκίσει» επενδύοντας στον κοινοβουλευτισμό.
Όπως και να έχει, η ανάδυση του Ακάρ ως αντικαταστάτη του Ερντογάν σημαίνει και κάτι επιπλέον. Ότι για τους Τούρκους είναι πιθανότατα δεν θα υπάρξει ειρηνική μετάβαση ούτε αναγνώριση από τον Ερντογάν ότι οι οικονομικές θεωρίες του είναι άκυρες, οπότε θα υπάρξει ανάγκη για ριζικές αλλαγές που δεν θα θυμίζουν σε τίποτα το ερντογανικό παρόν.
