Άμεσα μέτρα προώθησης από την Κομισιόν περιλαμβάνει το «Πακέτο για τα Δίκτυα» για τον Κάθετο Διάδρομο αερίου και την ηλεκτρική διασύνδεση Ελλάδας – Κύπρου (Great Sea Interconnector).
Παράλληλα με τα δύο αυτά πρότζεκτ, το Grids Package προβλέπει πρωτοβουλίες και για την ενίσχυση των ηλεκτρικών διασυνδέσεων στη Νοτιοανατολική Ευρώπη, ώστε να εξαλειφθεί η «ενεργειακή διαίρεση» που εμφανίζεται συχνά στη Γηραιά Ήπειρο και η οποία έχει ως συνέπεια να καταγράφονται αυξημένες τιμές ηλεκτρικής ενέργειας στην ευρύτερη περιοχή της χώρας μας.
Τα τρία παραπάνω πρότζεκτ ελληνικού ενδιαφέροντος περιλαμβάνονται στις 8 «ενεργειακές λεωφόρους» – τις διασυνοριακές ενεργειακές υποδομές που είχε προτεραιοποιήσει ως έργα απόλυτης κρισιμότητας η Πρόεδρος της Κομισιόν, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, στην ομιλία της για την κατάσταση της Ένωσης τον Σεπτέμβριο του 2025. Μέσω του Grids Package, που ανακοινώθηκε χθες, παρουσιάστηκε και ο οδικός χάρτης για την επίσπευση αυτών των 8 έργων.
Σύμφωνα με την Κομισιόν, οι «ενεργειακές λεωφόροι» θα ενισχύσουν την ασφάλεια, θα μειώσουν την εξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα, θα επιτρέψουν την ενσωμάτωση περισσότερων ΑΠΕ στο δίκτυο, θα συμβάλουν στη μείωση των τιμών ενέργειας και βοηθήσουν τα κράτη-μέλη να προσαρμοστούν στην απεξάρτηση από τις ρωσικές εισαγωγές ορυκτών καυσίμων. Σε αυτό το πλαίσιο, πέρα από τις στοχευμένες παρεμβάσεις, η Κομισιόν προβλέπει και για τα 8 πρότζεκτ την προτεραιοποίησή τους σε ευρωπαϊκό επίπεδο, την αρωγή των κρατών-μελών για τη αδειοδότησή τους με fast-track διαδικασίες, καθώς και τη διασφάλιση πηγών για την υλοποίησή τους.
Ο Vertical Corridor
Στην περίπτωση του Κάθετου Διαδρόμου αερίου, στο επίκεντρο μπαίνει ο Διαβαλκανικός αγωγός, η αντίστροφη ροή του οποίου αποτελεί τον «κορμό» του Vertical Corridor. Όπως επισημαίνουν οι Βρυξέλλες, το πρότζεκτ μπορεί να παίξει κεντρικό ρόλο στην διαφοροποίηση των πηγών τροφοδοσίας της περιοχής, και στην απεξάρτηση από τις ρωσικές εισαγωγές.
«Ωστόσο, παρά τις προοπτικές που ανοίγει το πρότζεκτ, ρυθμιστικά και αγοραστικά εμπόδια που συνεχίζουν να υπάρχουν σε αρκετά εμπλεκόμενα κράτη-μέλη κατά μήκος του αγωγού περιορίζουν τη χρήση και την εμπορική βιωσιμότητα του Διαβαλκανικού αγωγού», σημειώνει η Κομισιόν. Όπως συμπληρώνει, για την άρση αυτών των εμποδίων πρόκειται να συμβάλει ο Ευρωπαίος Συντονιστής για την Κεντρική & Νοτιοανατολική Ευρώπη, που διορίστηκε πρόσφατα.
Παράλληλα, η Κομισιόν θα εντείνει τον συντονισμό με όλα τα εμπλεκόμενα κράτη, συμπεριλαμβανομένων της Μολδαβίας και της Ουκρανίας, με στόχο την αύξηση της εμπορικής ελκυστικότητας του πρότζεκτ το συντομότερο δυνατό, διασφαλίζοντας παράλληλα τη μακροπρόθεσμη συμμόρφωση με το κοινοτικό κεκτημένο στον τομέα της ενέργειας.
Ο GSI
Στην περίπτωση του Great Sea Interconnector, οι Βρυξέλλες τονίζουν πως η Κύπρος είναι το μοναδικό κράτος-μέλος της ΕΕ που δεν είναι συνδεδεμένο με το ευρωπαϊκό ηλεκτρικό δίκτυο, γεγονός που περιορίζει την ένταξή της στην εσωτερική ενεργειακή αγορά και μειώνει τις δυνατότητες ενσωμάτωσης περισσότερων ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Παράλληλα, υπενθυμίζει ότι το πρότζεκτ έχει λάβει ευρωπαϊκή χρηματοδότηση 658 εκατ. ευρώ.
«Η πρόοδος του έργου έχει παρεμποδιστεί από το σύνθετο γεωπολιτικό περιβάλλον, με πιθανές επιπτώσεις στα χρονοδιαγράμματα και το κόστος. Η στρατηγική αξία της διασύνδεσης υπογραμμίζει τη σημασία της στενής συνεργασίας μεταξύ των κρατών-μελών, ώστε να αντιμετωπιστούν αυτές οι προκλήσεις και να διασφαλιστεί η ολοκλήρωση του έργου», υπογραμμίζει.
Αξίζει να σημειωθεί ότι στο ίδιο μήκος κύματος, στη χθεσινή συνέντευξη Τύπου για το Grids Package, ο Ευρωπαίος Επίτροπος Ενέργειας Νταν Γιόργκενσεν επιβεβαίωσε τη δέσμευση των Βρυξελλών στο έργο. Όσον αφορά τις άμεσες παρεμβάσεις που προωθούν μέσω του «Πακέτου για τα Δίκτυα», επισημαίνει πως η Επιτροπή θα συνεχίσει να παρέχει ισχυρή πολιτική και τεχνική υποστήριξη στο έργο υψίστης στρατηγικής σημασίας, σε στενή συνεργασία με την επικείμενη Κυπριακή Προεδρία του Συμβουλίου το 2026, συμπεριλαμβανομένων στοχευμένων εκδηλώσεων και συζητήσεων υψηλού επιπέδου, καθώς και ενισχυμένων παρεμβάσεων για την αντιμετώπιση των γεωπολιτικών πτυχών.
Σε αυτό το πλαίσιο, αποκτά ιδιαίτερη σημασία η επικείμενη συνάντηση την επόμενη Δευτέρα του Νταν Γιόργκενσεν με τον Έλληνα υπουργό ΠΕΝ, Σταύρο Παπασταύρου, και τον νέο Κύπριο ομόλογό του, Μιχάλη Δαμιανό, με δεδομένο ότι οι δύο χώρες προωθούν την επικαιροποίηση της μελέτης κόστους-οφέλους για το έργο (η οποία θα προκαλέσει νέες καθυστερήσεις), τη στιγμή που ο Ευρωπαίος Επίτροπος έχει δηλώσει επίσημα ότι δεν χρειάζεται νέα μελέτη.
Ενίσχυση της διασυνδεσιμότητας στη ΝΑ Ευρώπη
Παρουσιάζοντας την «ενεργειακή λεωφόρο» που θα ενισχύσει τη συνδεσιμότητα στη νοτιοανατολική Ευρώπη, στο Grids Package τονίζεται ότι η περιοχή αντιμετωπίζει διαρθρωτικά υψηλές διαφορές τιμών, όπως αποδεικνύεται από τις αιχμές τιμών του 2024, που προκάλεσαν μέσες αποκλίσεις άνω των 10 ευρώ ανά Μεγαβατώρα μεταξύ των χωρών.
Στόχος του πρότζεκτ είναι η βελτίωση της σταθερότητας των τιμών, η ενίσχυση της ασφάλειας εφοδιασμού και την προώθηση της περιφερειακής ολοκλήρωσης των αγορών. Το σχέδιο περιλαμβάνει την καλύτερη αξιοποίηση των υφιστάμενων διασυνδέσεων και την κάλυψη των μελλοντικών διασυνοριακών αναγκών, ώστε να εξαλειφθούν οι σημερινές διαφορές τιμών.
Στη χθεσινή συνέντευξη Τύπου, ο κ. Γιόργκενσεν σημείωσε πως υπάρχει αιτιακή σχέση ανάμεσα στις υψηλές τιμές στην περιοχή και την έλλειψη διασυνδεσιμότητας. «Τα δεδομένα είναι ξεκάθαρα. Δεν είναι το μόνο που επηρεάζει τις τιμές αλλά είναι ένας από τους παράγοντες που παίζουν ρόλο», πρόσθεσε. Στα άμεσα μέτρα περιλαμβάνονται η εμπλοκή του Ευρωπαίου Συντονιστή για την Κεντρική & Νοτιοανατολική Ευρώπη καθώς και της αντίστοιχης Ομάδας, για να επιταχυνθεί η υλοποίηση του έργου. «Η Επιτροπή θα διασφαλίσει ότι μέσα στον επόμενο χρόνο θα πραγματοποιηθούν στοχευμένες συζητήσεις υψηλού επιπέδου σε όλα τα αρμόδια όργανα, ώστε να διατηρηθεί η δυναμική και να υποστηριχθεί η υλοποίηση», αναφέρεται στο Grids Package.
Όφελος 40-43 δισ. ευρώ μέχρι το 2030
Στόχος του Grids Package είναι η μεγαλύτερη ενοποίηση των ευρωπαϊκών ενεργειακών αγορών, μέσω της ενίσχυσης των διασυνοριακών διασυνδέσεων, καθώς και η επιτάχυνση της αναβάθμισης των εθνικών ενεργειακών δικτύων. Η Κομισιόν επισημαίνει πως από την ενιαία εσωτερική αγορά, οι Ευρωπαίοι καταναλωτές ωφελούνται ήδη ετησίως κατά 35 δισ. ευρώ, ενώ με την ενίσχυση της ενοποίησης ήδη από το 2030 το ποσό αυτό μπορεί να ενισχυθεί στα 40-43 δισ.
Ειδικά όσον αφορά το διασυνοριακό εμπόριο ηλεκτρικής ενέργειας, επισημαίνεται ότι η ενίσχυσή του κατά 50% θα μπορούσε να αυξήσει το ευρωπαϊκό ΑΕΠ το 2030 κατά 18 δισ. Για να επιτευχθούν αυτά τα οφέλη, δύο βασικοί πυλώνες είναι ο πανευρωπαϊκός σχεδιασμός των δικτύων και η επιτάχυνση των αδειοδοτικών διαδικασιών. Σημαντικό είναι επίσης να αυξηθεί η ανθεκτικότητα των υποδομών, όπως και να αξιοποιηθούν πιο αποτελεσματικά τα υφιστάμενα δίκτυα, αξιοποιώντας τις νέες τεχνολογίες.
Πάντως, και η ίδια η Κομισιόν αναγνωρίζει πως μία σημαντική πρόκληση είναι να κινητοποιηθούν οι απαιτούμενες επενδύσεις, οι οποίες ανέρχονται σε 1,2 τρισ. ευρώ μέχρι το 2040. Κατά συνέπεια, όπως επισημαίνει, θα πρέπει να διερευνηθούν πρόσθετοι τρόποι χρηματοδότησης των νέων υποδομών όπου αυτό απαιτείται, όπως για παράδειγμα με την αξιοποίηση των εσόδων από τις αποσυζεύξεις όμορων ευρωπαϊκών αγορών.
