Προς ολοκλήρωση οδεύει το ευρωπαϊκό νομοθετικό πλαίσιο για το Μηχανισμό Συνοριακής Προσαρμογής Άνθρακα (CBAM) καθώς την Πέμπτη, ψηφίζεται στην Ολομέλεια του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου το αναθεωρημένο κείμενο με τις αλλαγές που αφορούν στη μείωση της γραφειοκρατίας και στην «ελάφρυνση» ενός μεγάλου ποσοστού επιχειρήσεων. Μετά από την ψηφοφορία αναμένεται να ξεκινήσουν οι διαπραγματεύσεις με το Συμβούλιο για την οριστικοποίηση του νομοθετικού κειμένου το οποίο θα ισχύει από το 2027.
Το CBAM συμπληρώνει το Σύστημα Εμπορίας Εκπομπών της ΕΕ (ETS) εξισορροπώντας τους όρους ανταγωνισμού για τους Ευρωπαίους παραγωγούς και ενθαρρύνοντας τη δράση για το κλίμα πέρα από τα σύνορα της ΕΕ. Η Επιτροπή πρόκειται να αξιολογήσει έως τις αρχές του 2026 εάν επιπλέον τομείς που διατρέχουν κίνδυνο διαρροής άνθρακα θα πρέπει να υπαχθούν στο πεδίο εφαρμογής του CBAM.
Μέχρι στιγμής πάντως και ύστερα από τις αλλαγές που προτάθηκαν, προβλέπεται όριο απαλλαγής για εταιρείες που εισάγουν ετησίως έως 50 τόνους καλυπτόμενων προϊόντων στις κατηγορίες αλουμίνιο, σίδηρος, χάλυβας, τσιμέντο και λιπάσματα, εξαιρουμένων του υδρογόνου και της ηλεκτρικής ενέργειας. Με τον τρόπο αυτό εξαιρούνται από το πεδίο εφαρμογής του Μηχανισμού περίπου 90% των εισαγωγέων, αλλά καλύπτεται 99% των συνολικών εκπομπών που εκλύονται κατά την παραγωγή των εισαγόμενων στην ΕΕ καλυπτόμενων αγαθών.
Ταυτόχρονα, εξαιρούνται των υπολογισμών ενσωματωμένες εκπομπές από πρόδρομες ουσίες, που παράγονται σε χώρες, όπου εφαρμόζεται το Σύστημα Εμπορίας Δικαιωμάτων Εκπομπών (ΣΕΔΕ) της Ε.Ε. Ομοίως, εξαιρούνται ορισμένες μεταγενέστερες διαδικασίες παραγωγής για αγαθά χάλυβα και αλουμινίου. Η τριμηνιαία υποχρέωση των επιχειρήσεων για κατοχή Πιστοποιητικών ΜΣΠΑ αφορά πλέον το 80% αντί 50% των εκπομπών που ενσωματώνονται στα εισαγόμενα αγαθά ενώ προβλέπονται τσουχτερά πρόστιμα αν και οι αρχές έχουν τη διακριτική ευχέρεια να μειώνουν τις κυρώσεις για αμελητέα ή λάθη χωρίς πρόθεση.
Υπενθυμίζεται ότι η Επιτροπή Περιβάλλοντος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου ενέκρινε τις βασικές αλλαγές στον CBAM τον Φεβρουάριο 2025. Πρόκειται για ένα εργαλείο τιμολόγησης άνθρακα που στοχεύει εισαγωγές υψηλών εκπομπών όπως ο χάλυβας και το τσιμέντο. Η κίνηση στοχεύει στη μείωση της γραφειοκρατίας για τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις (ΜΜΕ), διατηρώντας παράλληλα την περιβαλλοντική αυστηρότητα του συστήματος.
Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η σταδιακή καθιέρωση του CBAM συν τω χρόνω θα καταστήσει δυνατή την προσεκτική, προβλέψιμη και αναλογική μετάβαση τόσο για τις επιχειρήσεις της ΕΕ και των τρίτων χωρών, όσο και για τις δημόσιες αρχές. Κατά την περίοδο αυτή, οι εισαγωγείς εμπορευμάτων που εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής των νέων κανόνων θα πρέπει μόνο να υποβάλλουν εκθέσεις σχετικά με τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου που ενσωματώνονται στις εισαγωγές τους (άμεσες εκπομπές), χωρίς να πραγματοποιούν χρηματοοικονομικές πληρωμές ή προσαρμογές. Η συμφωνία προβλέπει ότι, μετά τη μεταβατική περίοδο, ο μηχανισμός θα καλύπτει και τις έμμεσες εκπομπές, με μεθοδολογία που θα πρέπει μέχρι τότε να έχει καθοριστεί.
Όπως έχει ήδη γίνει γνωστό, η υποχρέωση αγοράς Πιστοποιητικών ΜΣΠΑ για καλυπτόμενα αγαθά που εισάγονται το έτος 2026, αναβάλλεται για τον Φεβρουάριο του 2027.
Μόλις αρχίσει να ισχύει το μόνιμο σύστημα, σύμφωνα με χρονοδιάγραμμα που θα καθοριστεί στους αναθεωρημένους κανόνες του ΣΕΔΕ της ΕΕ, οι εισαγωγείς θα πρέπει να δηλώνουν κάθε χρόνο την ποσότητα των εμπορευμάτων που εισήχθησαν στην ΕΕ κατά το προηγούμενο έτος και τις ενσωματωμένες σε αυτά εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου (σύμφωνα με τις προτεινόμενες αλλαγές, η ετήσια ημερομηνία υποβολής δηλώσεων παρατείνεται από τις 31 Μαΐου στις 31 Αυγούστου κάθε έτους). Στη συνέχεια, θα παραδίδουν τον αντίστοιχο αριθμό πιστοποιητικών CBAM. Η τιμή των πιστοποιητικών θα υπολογίζεται ανάλογα με τη μέση εβδομαδιαία τιμή πλειστηριασμού των δικαιωμάτων του ΣΕΔΕ της ΕΕ εκφραζόμενη σε ευρώ / τόνο εκπεμπόμενου CO2.
