Καθοριστικό ρόλο στη συγκράτηση των πιέσεων της ταχύτερης αποκλιμάκωσης των επιτοκίων, στα καθαρά έσοδα από τόκους, διαδραματίζει και φέτος η πορεία πιστωτικής επέκτασης, με το μέγεθος και το κόστος των προθεσμιακών να προσφέρει σταδιακά, πολύτιμες βοήθειες, για τις ελληνικές τράπεζες.
Παρότι οι διοικήσεις των τραπεζών έκαναν νύξη για πιθανή αποκλιμάκωση των επιτοκίων σε επίπεδα χαμηλότερα του 2% (άγνωστος ο ρυθμός αποκλιμάκωσης), βάση στην οποία έχουν καθοριστεί τα business plan για φέτος, ωστόσο εμφανίστηκαν αισιόδοξες για την επίτευξη των στόχων τους για τα καθαρά έσοδα από τόκους, παρουσιάζοντας ένα «story» αντίστοιχο με αυτό της περσινής χρονιάς. Τις εντυπώσεις κέρδισαν από το αίσθημα εμπιστοσύνης και σιγουριάς που διακατέχονταν, συνδυαστικά με κάποιες «πινελιές» περαιτέρω διεύρυνσης της βάσης εσόδων και κερδοφορίας τους, μέσω εξαγορών και εξωστρέφειας.
Σταθερά υψηλά οι εταιρικές χορηγήσεις, με τον αραμπά το retail
Στο ζύγι μπαίνει τόσο η πορεία πιστωτικής επέκτασης όσο και η ανατιμολόγηση των δανειακών χαρτοφυλακίων, πεδία τα οποία συνδέονται και με το μείγμα της καταθετικής βάσης. Μπορεί από τη μία η χαμηλότερη ανατίμηση στα δάνεια να έχει επίδραση στις τράπεζες, από την άλλη όμως, εφόσον η βάση πελατών τους δε κινείται προς τις προθεσμιακές και η πιστωτική επέκταση «ρολάρει» επωφελούνται εκ νέου.
Έτσι, στο εποχικά, αδύναμο, πρώτο τρίμηνο και έχοντας προηγηθεί ένα δυνατό φινάλε έτους, η οργανική πιστωτική επέκταση δεν έδειξε σημάδια εξασθένισης, φτάνοντας στα 3,1 δισ. ευρώ. Το μεγαλύτερο μέρος, αφορούσε μεγάλες εταιρικές χορηγήσεις και δευτερευόντως τη μικρομεσαία επιχειρηματικότητα, με το σύνολο να ανέρχεται στα 5,6 δισ. ευρώ (εκταμιεύσεις) - έχοντας και ένα «μαξιλάρι» από το τέταρτο τρίμηνο. Ωστόσο, οι υψηλές πρόωρες αποπληρωμές (εξέλιξη που μπορεί να συνδέεται και με τη μείωση καταθέσεων τον Φεβρουάριο) αλλά και ο αντίκτυπος από το FX περιόρισαν τα νούμερα της πιστωτικής επέκτασης. Οι τράπεζες έχουν στραμμένο το βλέμμα τους και στις διεθνείς χορηγήσεις (syndicated loans), ενώ ως σταθερή βάση, λειτουργούν τα δάνεια για επενδύσεις που έχουν προσδεθεί στο RRF.
Στα επιχειρηματικά δάνεια, έχει εξασθενήσει η πίεση, από την πλευρά επιχειρήσεων, για περαιτέρω μείωση των spreads, καθώς έχουν αποκλιμακωθεί σημαντικά τον τελευταίο 1,5 χρόνο. Η πιο σταδιακή πλέον υποχώρηση από τις τράπεζες (έναντι και των στόχων που έχουν θέσει) δίνει τον χώρο και το χρόνο στις τελευταίες να ανεβάσουν ρυθμούς σε επίπεδο πιστωτικής επέκτασης στα τρέχοντα επιτόκια έναντι αυτών που θα έδιναν, εάν υποχωρούσαν εμπροσθοβαρώς και πιο «επιθετικά», χτίζοντας βάσεις για περαιτέρω ενίσχυση των εσόδων από αμοιβές και προμήθειες.
Κατά το πρώτο τρίμηνο, το μέσο spread εταιρικών χορηγήσεων της Alpha Bank διαμορφώθηκε στο 2,54% (από 2,64% στο τέταρτο), για την Πειραιώς σε 2,27% (από 2,29%), για την Eurobank στο 1,97% (από 2%), με την Εθνική να μην αναφέρεται στην παρουσίαση του πρώτου τριμήνου (στο τέταρτο τρίμηνο ήταν ωστόσο στο 2,07%).
Ζητούμενο, από την άλλη, η αναθέρμανση στα στεγαστικά αλλά και στα καταναλωτικά, τα spreads των οποίων (καταναλωτικά), πλησιάζουν ή και ξεπερνούν τα επίπεδα που είχαν καταγραφεί στο πρώτο μισό του 2024, κάτι που μπορεί να κρίνεται και απαγορευτικό, προς ώρας, από μια βάση πελατών. Συνολικά οι τέσσερις συστημικές προχώρησαν σε εκταμιεύσεις δανείων ιδιωτών ύψους 0,9 δισ. περίπου. Στα στεγαστικά, το πρόγραμμα «Σπίτι μου II» τρέχει μεν, αλλά με πιο αργούς ρυθμούς από αυτό που ανέμεναν οι τραπεζίτες, τη στιγμή που η «εκρηκτική» άνοδος των τιμών των ακινήτων διατηρεί σε υποτονικά επίπεδα τη ζήτηση. Η συντριπτική πλειονότητα των αγορών ακινήτων γίνεται χωρίς τραπεζική διαμεσολάβηση, με χρηματοδότηση από τις καταθέσεις των νοικοκυριών ή μέσω ρευστοποίησης άλλων περιουσιακών στοιχείων. Παρατηρείται έτσι το φαινόμενο της ανάκαμψη της αγοράς ακινήτων, χωρίς αύξηση της στεγαστικής πίστης.
Ως προς την επίδραση της ανατιμολόγησης, αναμένεται μείωση στα επιτόκια των παλαιών στεγαστικών για συνεπείς δανειολήπτες, όπου είχαν «παγώσει» με την εφαρμογή του πλαφόν στο μηνιαίο και τριμηνιαίο Euribor (έχει αρθεί πλέον). Από την άλλη, τα νέα δάνεια ακόμα και σταθερού επιτοκίου φέρουν χαμηλότερα επιτόκια, ενώ τα καταναλωτικά δεν βασίζονται στο Euribor, επομένως δεν αναμένεται κάποια επίδραση για τις παλαίες χορηγήσεις.
Beta, προθεσμιακές, hedges αντιστάθμισμα σε NII
Η εξέλιξη του μείγματος καταθέσεων και το beta καταθέσεων κρίνεται κομβικής σημασίας, παραμένοντας στην πρώτη γραμμή και καθορίζοντας την πορεία διατήρησης των καθαρών εσόδων από τόκους στα προβλεπόμενα επίπεδα, όπως και του καθαρού επιτοκιακού περιθωρίου. Τα μοντέλα των τραπεζών κάνουν λόγο για μείωση της τάξεως των 15 - 35 εκατ. ευρώ περίπου στα καθαρά έσοδα από τόκους για κάθε μείωση κατά 25 μονάδες βάσης στα επιτόκια της ΕΚΤ - Euribor (πλαίσιο ευαισθησίας). Alpha (15 εκατ. ευρώ επίπτωση), Εθνική (35 εκατ. ευρώ) και Eurobank (35 εκατ. ευρώ) κράτησαν σταθερό, προς ώρας, το πλαίσιο ευαισθησίας, ενώ η Πειραιώς ανέβασε τον πήχη στα 30 εκατ. από 25 εκατ. ευρώ προηγουμένως.
Το κενό φαίνεται πως θα αντισταθμιστεί έμμεσα από το χαμηλότερο κόστος καταθέσεων, δηλαδή τη σταθερά αρνητική τάση μετάβασης των καταθετών προς τις προθεσμιακές και το beta καταθέσεων. Το business plan της Eurobank καθοδηγεί για προθεσμιακές στο 36% του συνολικού μείγματος για φέτος και στο 30% στην Ελλάδα, η Πειραιώς στο 22% περίπου και η Alpha στο 27%, με την Εθνική να μη θέτει κάποιο στόχο, έχοντας βέβαια μια πολύ χαμηλή στάθμιση στην καταθετική της βάση. Το πρώτο τρίμηνο βρήκε την πρώτη στο 36% σε επίπεδο ομίλου και στο 32% στην Ελλάδα, τη δεύτερη στο 22% την τρίτη στο 28% και την Εθνική στο μόλις 16,5%, με τους τραπεζίτες να αναμένουν υποχώρηση το επόμενο διάστημα.
Το beta καταθέσεων της Eurobank (Ελλάδα) διαμορφώθηκε στο 26% έναντι 24% που ορίζει το business plan για φέτος, για την Πειραιώς στο 20% (σε ευθυγράμμιση με το πλάνο της τράπεζας) και στην Alpha στο 24% (Ελλάδα) έναντι 21% που βλέπει η διοίκηση για το σύνολο του έτους. Επιπλέον, το καθαρό επιτοκιακό περιθώριο της Eurobank (όμιλος) υποχώρησε στο 2,53% από 2,7%, για την Alpha στο 2,18% από 2,21%, για την Πειραιώς (προς μέσο ενεργητικό) στα 2,44% από 2,6% και για την Εθνική (προς μέσο ενεργητικό) στο 2,91% από 3,1% στο τέταρτο τρίμηνο.
Επίδραση στα καθαρά έσοδα από τόκους έχουν και οι στρατηγικές αντιστάθμισης μέσω interest rate swap (οι τράπεζες λαμβάνουν σταθερό επιτόκιο, ενώ πληρώνουν μεταβλητό συνδεδεμένο με το επιτόκιο της ΕΚΤ) με τις τράπεζες να έχουν προχωρήσει και σε στρατηγικές κάλυψης παραγώγων έναντι των NMDs (non maturing deposits - καταθέσεις πελατών χωρίς συγκεκριμένη λήξη) κεφαλαιοποιώντας τα υψηλά, και για μεγαλύτερο χρονική διάστημα, επιτόκια. Σημαντικό ρόλο διαδραματίζει και το «average life» του βιβλίου τους, που κινείται περίπου στα τρία χρόνια, κάτι που ωστόσο είναι δυναμικό.
Κινητοποίηση asset management - bancassurance για προμήθειες
Σημαντικά οφέλη μπορούν να καρπωθούν οι τράπεζες, στο πεδίο των προμηθειών, εάν καταφέρουν να αξιοποιήσουν με μεγαλύτερη ένταση τους δύο χαμηλής διείσδυσης πυλώνες των asset management - bancassurance. Οι προμήθειες ως ποσοστό του συνόλου του ενεργητικού των τεσσάρων συστημικών είναι αρκετά χαμηλότερες από τον μέσο όρο στη Νότια Ευρώπη. Συγκεκριμένα, ο μέσος όρος Alpha, Εθνικής, Eurobank, διαμορφώθηκε στα τέλη του 2024 στις 59 μονάδες βάσης, με την Πειραιώς, από την άλλη, να έχει την υψηλότερη κάλυψη, στις 82 μονάδες βάσης.
Το μεγάλο στοίχημα των ομάδων διαχείρισης είναι, έχοντας χτίσει σε πιο στέρεες βάσεις σχέσεις εμπιστοσύνης με τους πελάτες τους και βλέποντας και οι τελευταίοι τις αποδόσεις που έλαβαν τα τελευταία χρόνια και ενός έξτρα εισοδήματος που αποκόμισαν στη βάση των «target maturity» προϊόντων, να στρέψουν σταδιακά το πιο ρηχό και παραδοσιακό, σε τοποθετήσεις (περιορισμένου ρίσκου επενδύσεις) - τμήμα επενδυτών στο επόμενο επίπεδο, που είναι προϊόντα υψηλότερου ρίσκου (μετοχικά, σύνθετα κτλ).
Στο επίκεντρο του asset management βρίσκεται και η εντελώς διαφοροποιημένη - βάση προφίλ και χαρακτηριστικών - δεξαμενή νέων επενδυτών που εντρυφεί σε υψηλότερου ρίσκου και μεταβλητότητας τοποθετήσεις, με απευθείας έκθεσης σε μετοχικές αγορές του εξωτερικού και στον κόσμο των κρυπτονομισμάτων, μέσω ξένων broker. Προκύπτει λοιπόν η έμμεσα η ανάγκη κάλυψης αυτού του κενού, μέσω της διαμόρφωσης μιας πιο καινοτόμας και πιο ελκυστικής προϊοντικής γκάμας (θεματικές σε κλάδους μετοχών, γεωγραφικές ζώνες, ETFs κτλ).
Η Alpha καρπώθηκε +5 εκατ. ευρώ σε έσοδα από προμήθειες από το asset management και +3 εκατ. ευρώ έναντι του τετάρτου τριμήνου του 2024 από το bancassurance, υπεραντισταθμίζοντας τις πιέσεις από τα κυβερνητικά μέτρα που εφαρμόστηκαν σε «λαϊκές προμήθειες». Τα έσοδα που σχετίζονται με χρεώσεις καρτών και πληρωμές λογαριασμών περιορίστηκαν κατά 5 εκατ. ευρώ.
Για τη Eurobank, οι προμήθειες από wealth management και ασφαλιστικά προϊόντα παρέμειναν, αρκετά συμπαγής, στα 30 εκατ. ευρώ (31 εκατ. στο τέταρτο τρίμηνο), ενώ περιορίστηκαν κατά 10 εκατ. ευρώ τα έσοδα από κίνηση κεφαλαίων και χρεώσεις καρτών. Η Εθνική μετρώντας στα ετήσια βάση, είδε αύξηση 5 εκατ. ευρώ σε προμήθειες που αφορούν επενδυτικά προϊόντα, ισοφαρίζοντας τις απώλειες 5 εκατ. ευρώ από πληρωμές λογαριασμών.
Από την άλλη, η Πειραιώς, είδε τα έσοδα από διαχείριση περιουσιακών στοιχείων και ασφαλιστικά προϊόντα να σταθεροποιούνται στα 42 εκατ. ευρώ σωρευτικά, έναντι του τετάρτου τριμήνου. Από την άλλη, υποχώρησαν κατά 3 εκατ. και 6 εκατ. ευρώ αντίστοιχα, οι προμήθειες που αφορούν πληρωμές λογαριασμών και κίνηση κεφαλαίων.
