Ακόμη και τα τεράστια ταμεία δεν είναι αλώβητα από την πραγματικότητα: το κρατικό επενδυτικό ταμείο της Σαουδικής Αραβίας (PIF), με υπό διαχείριση κεφάλαια που αγγίζουν σχεδόν το 1 τρισεκατομμύριο δολάρια, κατέγραψε απομείωση 8 δισ. δολαρίων στα φιλόδοξα «gigaprojects» του το 2024. Παρά την εντυπωσιακή αύξηση συνολικών assets, μεγάλα έργα, όπως το φουτουριστικό Neom, δείχνουν ότι ούτε τα μεγαλύτερα οικονομικά σχέδια της χώρας είναι άτρωτα στις μεταβολές των διεθνών αγορών και στις αυξανόμενες δαπάνες.
Σύμφωνα με την ετήσια έκθεση του PIF, οι επενδύσεις στα gigaprojects μειώθηκαν κατά 12,4% στα 211 δισ. σαουδαραβικά ριάλ (56,2 δισ. δολάρια). Αντίθετα, τα συνολικά υπό διαχείριση κεφάλαια αυξήθηκαν κατά 19% φτάνοντας περίπου τα 913 δισ. δολάρια, καθιστώντας το PIF ένα από τα μεγαλύτερα και ταχύτερα αναπτυσσόμενα κρατικά funds στον κόσμο. Τα gigaprojects, που περιλαμβάνουν το έργο Neom αξίας 500 δισ. δολαρίων, αποτελούσαν μόλις το 6% των περιουσιακών στοιχείων του ταμείου το 2024, από 8% την προηγούμενη χρονιά.
Πίεση από πετρέλαιο και αυξανόμενο έλλειμμα
Η απομείωση έρχεται σε μια περίοδο χαμηλότερων παγκόσμιων τιμών πετρελαίου και αυξανόμενου δημοσιονομικού ελλείμματος, καθώς η οικονομία της Σαουδικής Αραβίας βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στο πετρέλαιο, παρά τις προσπάθειες διαφοροποίησης και την ανάπτυξη μη πετρελαϊκών εσόδων. Οι ετήσιες αποδόσεις του ταμείου από το 2017 μειώθηκαν στο 7,2% από 8,7% το προηγούμενο έτος. Παράλληλα, το PIF αυξάνει τη βάση χρηματοδότησής του, συγκεντρώνοντας σχεδόν 10 δισ. δολάρια μέσω δημόσιου χρέους και 7 δισ. δολάρια ιδιωτικά.
Οι διεθνείς επενδύσεις μειώθηκαν στο 17% του χαρτοφυλακίου από 20% πέρσι, καθώς το ταμείο επικεντρώνεται περισσότερο σε εγχώριες επενδύσεις. Το άλμα στα συνολικά κεφάλαια οφείλεται σε μεγάλο μέρος στη μεγαλύτερη συμμετοχή του κρατικού κολοσσού Aramco στο ταμείο. Ωστόσο, αν οι τιμές του αργού συνεχίσουν να υποχωρούν, όπως προβλέπουν ορισμένοι αναλυτές, τα έσοδα του κράτους και του PIF από τις επενδύσεις πετρελαίου ενδέχεται να μειωθούν.
To Neom και τα όρια της φουτουριστικής φιλοδοξίας
Το Neom, νέα περιοχή στη δυτική Σαουδική Αραβία περίπου στο μέγεθος της Μασαχουσέτης, αποτελεί μέρος του οράματος Vision 2030 για τη διαφοροποίηση της οικονομίας και τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας. Το έργο, πρωτοβουλία του πρίγκιπα Mohammed bin Salman, προβλέπει φουτουριστικές πόλεις και καινοτομίες, αλλά υπερβάσεις προϋπολογισμού, λειτουργικές δυσκολίες και η παγκόσμια αγορά πετρελαίου ανάγκασαν τη Σαουδική Αραβία να περιορίσει ή να ακυρώσει ορισμένα σχέδια.
Το συνολικό κόστος του Neom εκτιμάται μεταξύ 500 δισ. και 1,5 τρισ. δολαρίων. Το 2024, η απότομη πτώση των τιμών πετρελαίου και η αύξηση του ελλείμματος ανάγκασε τη χώρα να αναθεωρήσει τις δαπάνες της, δείχνοντας ότι ακόμη και τα πιο φιλόδοξα σχέδια αντιμετωπίζουν τους σκληρούς νόμους της οικονομίας.
