Το ραγδαίως εξελισσόμενο δημογραφικό της Ελλάδας καθορίζει την πολιτική της κυβέρνησης Μητσοτάκη, καθώς η φορολογική μεταρρύθμιση που εξήγγειλε ο Πρωθυπουργός στη 89η ΔΕΘ είναι στοχευμένη πάνω του, αλλά ταυτόχρονα αλλάζει με δραματικό τρόπο τους δείκτες υγείας του πληθυσμού μας.
Σύμφωνα με το World Population Review, η χώρα μας είναι 4η στον κόσμο σε περιστατικά νόσου Αλτσχάιμερ κατ’ αναλογία του πληθυσμού, με 2088 καταγεγραμμένα περιστατικά ανά 100.000 κατοίκους. Αν αυτά τα στοιχεία τα αναγάγουμε στα 10,5 εκατομμύρια του εγχώριου πληθυσμού προκύπτει ότι υπάρχουν τουλάχιστον 220.000 ασθενείς με νόσο Αλτσχάιμερ στην επικράτεια και τα μεγέθη αυτά αυξάνουν γραμμικά αναλόγως της γήρανσης των Ελλήνων. Θυμίζουμε στο σημείο αυτό πως ήδη στην Ελλάδα αντιστοιχεί μια γέννηση σε 2,5 θανάτους, με την εικόνα στη Βόρειο Ελλάδα να είναι χειρότερη καθώς στο Νομό Σερρών καταγράφεται το χειρότερο «σκορ», δηλαδή μια γέννηση ανά 3,8 θανάτους.
Σε αυτό το τοπίο, η πρόγνωση για την εξέλιξη του Αλτσχάιμερ είναι εφιαλτική καθώς μέχρι το έτος 2050 λόγω της ταχύτατης γήρανσης του παγκόσμιου πληθυσμού αναμένεται τα περιστατικά να αυξηθούν κατά 50%. Ήδη το Αλτσχάιμερ αφορά το 5% των ανθρώπων ηλικίας άνω των 65 ετών και το 40% των ανθρώπων ηλικίας άνω των 80 ετών, με το ποσοστό αυτό προοδευτικά να μεγαλώνει, όσο γηράσκει το άτομο.
Επείγει η υλοποίηση προγράμματος μακροχρόνιας φροντίδας των ασθενών
Όπως επισημαίνει η νευρολόγος-ψυχίατρος Παρασκευή Σακκά, πρόεδρος της Εταιρείας Alzheimer Αθηνών, πρόεδρος του Εθνικού Παρατηρητηρίου για την Άνοια και την νόσο Αλτσχάιμερ και διευθύντρια στο τμήμα νευροεκφυλιστικών παθήσεων εγκεφάλου του νοσοκομείου «Υγεία», το επόμενο στοίχημα για τη χώρα μας είναι να ξεκινήσει άμεσα το πρόγραμμα της μακροχρόνιας φροντίδας των ασθενών, με την σφραγίδα του υφυπουργού ψυχικής Υγείας Δημήτρη Βαρτζόπουλου.
Πρόκειται για ένα φλέγον ζητούμενο, καθώς απαιτείται ένα ολοκληρωμένο δίκτυο φροντίδας, με φροντιστές, κινητές μονάδες, δομές ημέρας, Μονάδες φιλοξενίας (προχωρημένου και τελικού σταδίου) και επιδόματα για την στήριξη των ανθρώπων που αφιερώνονται στην φροντίδα του πάσχοντα συγγενή τους.
Λίγα τα αμιγώς κληρονομικά περιστατικά
Το ποσοστό καθαρά κληρονομικής νόσου είναι μικρό και εκεί διαδραματίζουν ρόλο τρία καθοριστικά γονίδια που αυξάνουν κατά 50% την πιθανότητα να νοσήσουν τα παιδιά των γονιών με νόσο Αλτσχάιμερ. Όλα τα υπόλοιπα γονίδια, που έχουν ανακαλυφθεί από ερευνητές-ανάμεσα τους και η Ελληνίδα καθηγήτρια Νευρολογίας του ΑΠΘ, Μάγδα Τσολάκη, Πρόεδρος της Ελληνικής Ομοσπονδίας Νόσου Alzheimer και Συγγενών Διαταραχών και Συντονίστρια του Εργαστηρίου Νευροεκφυλιστικών Νοσημάτων (ΚΕΔΕΚ) είναι προδιαθεσικά. Αυτό σημαίνει ότι αυξάνουν την προδιάθεση, δηλαδή αυξάνουν κατά μια ή δύο εκατοστιαίες μονάδες τον κίνδυνο εμφάνισης του Αλτσχάιμερ, ο οποίος επηρεάζεται και από τον τρόπο ζωής και το περιβάλλον, δηλαδή τους λεγόμενους επιγενετικούς παράγοντες.
Η νόσος έχει τρία στάδια, το αρχικό όπου αρχίζει να πλήττεται η βραχυχρόνια μνήμη (ξεχνάμε πράγματα που κάναμε πρόσφατα), το μεσαίο που τα συμπτώματα εντείνονται και το προχωρημένο στο οποίο ο ασθενής δεν έχει πλέον δυνατότητα να ζήσει αυτόνομα. Χρειάζεται φροντίδα 24 ώρες το 24ωρο κι αν δεν μπορεί να μείνει στο σπίτι του απαιτείται η ιδρυματοποίησή του.
Λόγω της ιδιαιτερότητας της νόσου, το Αλτσχάιμερ έχει μεγάλο ψυχικό και κοινωνικό κόστος και επίσης έχει δυσθεώρητο οικονομικό αντίκτυπο, έχει μάλιστα χαρακτηριστεί από τους ειδικούς ως «εκείνο το νόσημα που μπορεί να γονατίσει ακόμα και τα ταμεία των πιο εύρωστων κρατών». Επιπλέον επιφέρει την επαγγελματική εξουθένωση των φροντιστών (σύνδρομο burn-out), με τους φροντιστές των ασθενών με άνοια και τους επαγγελματίες υγείας που εργάζονται μέσα στις ΜΕΘ και ενημερώνουν τους συγγενείς για τον εγκεφαλικό θάνατο ασθενών και τη δωρεά οργάνων να θεωρούνται από τα πλέον εξουθενωτικά επαγγέλματα.
Το Πρόγραμμα Μακροχρόνιας Φροντίδας των ασθενών που έχει έρθει επιτέλους η ώρα η χώρα μας να αποκτήσει περιλαμβάνει στην «καρδιά» του τις κινητές Μονάδες, που φέρνουν την φροντίδα στο σπίτι και τις Δομές προχωρημένου και τελικού σταδίου, τις οποίες μόλις πρόσφατα αρχίσαμε να αποκτούμε, με πολύ περιορισμένο αριθμό κλινών. Πρόκειται για οικοτροφεία περιπατητικών αλλά και μη περιπατητικών ασθενών όπου καθώς οι κλίνες είναι πολύ περιορισμένες (π.χ 15 ή 17 κλίνες ανά οικοτροφείο), η εισαγωγή γίνεται με βάση πολύ αυστηρά κοινωνικά και οικονομικά κριτήρια. Επίσης ιδιαίτερα σημαντικό για την κοινωνία είναι η ύπαρξη επιδομάτων για τους φροντιστές που φροντίζουν τον πάσχοντα συγγενή τους. Ο ανοϊκός ασθενής χρειάζεται φροντίδα όλο το εικοσιτετράωρο και γι αυτό σε καθένα αναλογούν 2 φροντιστές, με συνέπεια να απαιτούνται τουλάχιστον 440.000 φροντιστές και περίπου 1 εκατ. συμπολίτες μας να επηρεάζονται από τη νόσο Αλτσχάιμερ, που έχει εκδηλωθεί μέσα στην οικογένεια τους. Με μια μέση σύνταξη στην Ελλάδα ύψους 650 ευρώ το μήνα, είναι πολύ δύσκολο για έναν συνταξιούχο που ο/η σύζυγός του έπαθε Αλτσχάιμερ να ζήσει και να τον/την φροντίσει, χωρίς μια κρατική υποστήριξη με ένα ειδικό επίδομα.
Τα μονοκλωνικά αντισώματα και οι περιορισμοί στη χορήγησή τους
Η μεγάλη φαρμακευτική επανάσταση που έχει συντελεστεί την τελευταία τριετία αφορά στην ανάπτυξη των μονοκλωνικών αντισωμάτων, δηλαδή τα νέας γενιάς ακριβά φάρμακα που έχουν κυκλοφορήσει για τη νόσο Αλτσχάιμερ και έχουν λάβει έγκριση από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Φαρμάκων (ΕΜΑ). Ωστόσο πρέπει να γίνει σαφές στο κοινό ότι δεν αφορούν την πλειονότητα των ασθενών οι οποίοι νοσούν και βρίσκονται στο μέσο ή το προχωρημένο στάδιο. Τα άτομα αυτά δεν είναι επιλέξιμα για τις νέες θεραπείες οι οποίες πρέπει να δοθούν στο αρχικό στάδιο, να μην έχει δηλαδή προχωρήσει η βλάβη στον εγκέφαλο από την δημιουργία και συσσώρευση των πλακών αμυλοειδούς (μιας ελαττωματικής πρωτεϊνης).
Πρόκειται για ακριβές θεραπείες που περνούν από το Σύστημα Ηλεκτρονικής Προέγκρισης και για την ώρα υπάρχουν δύο μονοκλωνικά αντισώματα, αλλά αναπτύσσονται κι άλλα από τις φαρμακοβιομηχανίες. Στην Ευρώπη υπάρχει προβληματισμός για το υψηλό τους κόστος και να θυμίσουμε μία πρόσφατη δυσάρεστη εξέλιξη κατά την οποία η αρμόδια επιτροπή του Βρετανικού ΕΣΥ (NHS) γνωμοδότησε αρνητικά για την αποζημίωση τους λόγω υψηλού κόστους και μικρού συγκριτικά προσδοκώμενου οφέλους.
Βιοδείκτες και μη φαρμακευτικές παρεμβάσεις
Καθοριστική για την πρόληψη και την παρέμβαση στο Αλτσχάιμερ είναι η διενέργεια των απαραίτητων διαγνωστικών τεστ –των βιοδεικτών- ώστε να εντοπιστούν οι εγκεφαλικές αλλοιώσεις σε αρχόμενο στάδιο. Οι βιοδείκτες (οι εξετάσεις) γίνονται αιματολογικά ή οφθαλμολογικά, ενώ μεγάλη συζήτηση γίνεται τα τελευταία χρόνια και για τις μη φαρμακευτικές παρεμβάσεις. Εδώ περιλαμβάνονται όλες οι δράσεις που κινητοποιούν (γυμνάζουν) τον εγκέφαλο, όπως τα παιχνίδια στρατηγικής (σκάκι, σταυρόλεξα, Sudoku κλτ), αλλά και ο χορός, το θέατρο, η φυσική δραστηριότητα (περπάτημα), η κοινωνικοποίηση, η εκμάθηση του ίντερνετ ή μιας ξένης γλώσσας, καθώς έτσι «δοκιμάζεται» ολόκληρη η καλωδίωση του εγκεφάλου. Τέλος, οι ειδικοί επισημαίνουν πως τα αρχικά συμπτώματα του Αλτσχάιμερ, διαφεύγουν της προσοχής-από την υπόλοιπη οικογένεια- καθώς αποδίδονται σε μελαγχολία ή κατάθλιψη που μπορεί να θεωρείται και αναμενόμενη λόγω της ηλικίας και γι αυτό είναι πολύ σημαντικό οι παππούδες και οι γιαγιάδες να παραμένουν κοινωνικά δραστήριοι.
Info: Alzheimer Festival 2025, στο ΚΠΣΝ
Αυτό το Σαββατοκύριακο (13 & 14 Σεπτεμβρίου 2025) διοργανώνεται από την Εταιρεία Alzheimer Αθηνών σε συνεργασία με το Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος (ΚΠΙΣΝ), το Alzheimer Festival, με ελεύθερη είσοδο. Το φεστιβάλ, που γίνεται για 3η συνεχόμενη χρονιά περιλαμβάνει επιστημονικές ομιλίες, διαδραστικές εκδηλώσεις και δράσεις συνηγορίας με στόχο την ενημέρωση και στήριξη της κοινότητας της άνοιας. Θα γίνουν και δωρεάν τεστ μνήμης, συνεδρίες υποστήριξης των φροντιστών και πολλές διαδραστικές δράσεις για μικρούς και μεγάλους καθώς η άνοια «αγγίζει» πολλές οικογένειες.
