Μια «προειδοποιητική βουτιά» οκτώ θέσεων κατέγραψε φέτος η Ελλάδα στον Δείκτη Κλιματικής Επίδοσης CCPI 2026, σύμφωνα με την έκθεση που παρουσιάστηκε σήμερα στην COP30 στη Βραζιλία. Η χώρα μας κατατάσσεται πλέον στην 30ή θέση ανάμεσα σε 63 χώρες, υποχωρώντας οκτώ θέσεις σε σχέση με το 2025 και επιβεβαιώνοντας ότι η ελληνική πράσινη μετάβαση εξακολουθεί να βρίσκεται σε ένα κρίσιμο, μεταβατικό αλλά εύθραυστο σημείο.
Η υποχώρηση αυτή συνοδεύεται από ανησυχητικές αξιολογήσεις: η Ελλάδα παραμένει στις χώρες με «μεσαία επίδοση» σε εκπομπές, ΑΠΕ και κατανάλωση ενέργειας, αλλά η κλιματική της πολιτική χαρακτηρίζεται ξανά ως «χαμηλή», αναδεικνύοντας ένα σταθερό κενό μεταξύ πράξης και εξαγγελιών.
Οι αξιολογητές του CCPI σημειώνουν γενικότερα ότι τα νέα Εθνικά Σχέδια για την Ενέργεια και το Κλίμα (NECPs) που υπέβαλαν τα κράτη-μέλη το 2025, ενδέχεται να μην υλοποιηθούν πλήρως, και η Ελλάδα δεν αποτελεί εξαίρεση σε αυτή την επιφύλαξη, καθώς η χώρα εξακολουθεί να αντιμετωπίζει καθυστερήσεις στην εφαρμογή μεταρρυθμίσεων που αφορούν τις ΑΠΕ, την απολιγνιτοποίηση, την ηλεκτροκίνηση και την ενεργειακή απόδοση των κτιρίων.
Στην καρδιά της υποβάθμισης του ελληνικού σκορ βρίσκονται οι επιλογές που σχετίζονται με το ορυκτό αέριο, το οποίο –αντί να υποχωρεί– εμφανίζει αυξητική τάση στην εγχώρια κατανάλωση.
Ταυτόχρονα, τα σχέδια για νέες μονάδες αερίου αλλά και η διατήρηση της ατζέντας για εξορύξεις υδρογονανθράκων δημιουργούν ένα μείγμα πολιτικών που απομακρύνουν τη χώρα από μια καθαρή τροχιά απανθρακοποίησης.
Το CCPI επισημαίνει ότι η απουσία χρονοδιαγράμματος απεξάρτησης από το ορυκτό αέριο αποτελεί σαφή οπισθοδρόμηση και εξασθενεί την αξιοπιστία της χώρας σε επίπεδο κλιματικής πολιτικής.
Εκπομπές Αερίων του Θερμοκηπίου: Αργή προσαρμογή
Στην κατηγορία των εκπομπών, η Ελλάδα εντάσσεται στην ευρύτερη ομάδα χωρών με χαμηλή κατάταξη, καταγράφοντας περιορισμένη πρόοδο ως προς τη μείωση των εκπομπών σε σχέση με τον στόχο για τον περιορισμό της θέρμανσης στον 1,5°C. Οι πίνακες του CCPI δείχνουν ότι η χώρα δεν βρίσκεται στους πρωτοπόρους της Ευρώπης και δεν ακολουθεί τον ρυθμό μείωσης που καταγράφουν πιο επιθετικές πολιτικές των κρατών-μελών
Παρότι οι εκπομπές στην ηλεκτροπαραγωγή έχουν μειωθεί χάρη στη σταδιακή υποχώρηση του λιγνίτη, οι συνολικές εκπομπές ανά κάτοικο εξακολουθούν να τοποθετούν τη χώρα στην κατηγορία «Χαμηλή», χωρίς επαρκή προσαρμογή στο απαιτούμενο «well-below-2°C benchmark» που θέτει ο δείκτης. Οι ειδικοί αξιολογητές του CCPI υπογραμμίζουν ότι πολλές χώρες της ΕΕ έχουν παρουσιάσει πιο αποφασιστική στροφή σε καθαρές τεχνολογίες, ενώ η Ελλάδα κινείται με βραδύτερο ρυθμό.
Κατανάλωση Ενέργειας: Η Ελλάδα στη μεσαία κατηγορία, αλλά πίσω από την ευρωπαϊκή πρωτοπορία
Στην κατηγορία της ενεργειακής χρήσης, η Ελλάδα κινείται στη μεσαία βαθμίδα καταλαμβάνοντας την 22η θέση παγκοσμίως σε αυτή την κατηγορία, με συνολική επίδοση 14,12. Πρόκειται για έναν από τους λίγους τομείς όπου η θέση της χώρας δεν χαρακτηρίζεται χαμηλή, ωστόσο εξακολουθεί να απέχει σημαντικά από τις κορυφαίες ευρωπαϊκές επιδόσεις, όπως της Εσθονίας, της Γερμανίας και του Ηνωμένου Βασιλείου, που κατατάσσονται στις υψηλές βαθμίδες.
Η Ελλάδα έχει υψηλή αξιολόγηση στην τάση χρήσης ενέργειας (current trend), γεγονός που δείχνει κάποια βελτίωση στη δυναμική, αλλά μόλις «μεσαία» επίδοση ως προς τα επίπεδα κατανάλωσης ανά κάτοικο και «χαμηλή» σε σύγκριση με τον ευρωπαϊκό στόχο για το 2030, ιδίως στο κριτήριο του «well-below-2°C benchmark».
Η εικόνα αυτή αποκαλύπτει ότι, παρά τη μικρή πτωτική πορεία στην κατανάλωση, ο ελληνικός κτιριακός και βιομηχανικός τομέας εξακολουθούν να απέχουν από την ενεργειακή αναβάθμιση που απαιτεί η πράσινη μετάβαση.
Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας: Μεγάλη παραγωγή, αλλά ακόμη μεγαλύτερες περικοπές
Παρότι η Ελλάδα πέτυχε η συμμετοχή των ΑΠΕ να υπερβαίνει το 50% στην ηλεκτροπαραγωγή, μια σειρά από χρόνιες αδυναμίες υπονομεύει την πρόοδο. Η απουσία δικτύων επαρκούς χωρητικότητας, οι καθυστερήσεις στη χωροθέτηση και στις αναβαθμίσεις δικτύων, αλλά και η παρατεταμένη έλλειψη υποδομών αποθήκευσης οδηγούν σε ραγδαία αύξηση των περικοπών ενέργειας από ΑΠΕ.
Ο δείκτης σημειώνει ότι η Ελλάδα βρίσκεται αντιμέτωπη με ένα παράδοξο: παρά την ανάπτυξη των έργων ΑΠΕ, σημαντικό μέρος της παραγόμενης πράσινης ενέργειας δεν φτάνει ποτέ στο δίκτυο, γεγονός που περιορίζει τη συνολική επίδοση της χώρας.
Το CCPI επισημαίνει ότι αρκετά κράτη με παρόμοιο ηλιακό δυναμικό (π.χ. Πορτογαλία, Ισπανία) έχουν σημειώσει μεγαλύτερη επιτάχυνση την τελευταία πενταετία, αναδεικνύοντας το χάσμα που εξακολουθεί να υφίσταται στον ελληνικό ενεργειακό σχεδιασμό, ιδίως ως προς την αποθήκευση ενέργειας, αναβαθμίσεις δικτύου και την ταχύτερη ένταξη των ενεργειακών κοινοτήτων.
Βιομηχανία: Η υπερβολική έμφαση στο CCS καθυστερεί πραγματικές αλλαγές
Στον βιομηχανικό τομέα, η συζήτηση γύρω από τη Δέσμευση και Αποθήκευση Άνθρακα (CCS) φαίνεται να κυριαρχεί, όμως σύμφωνα με τους ειδικούς του CCPI, η επιλογή αυτή καθυστερεί βαθύτερες, δομικές αλλαγές στους τρόπους παραγωγής.
Η υπέρμετρη προσδοκία στην τεχνολογία CCS χωρίς παράλληλη μετάβαση σε καθαρότερες βιομηχανικές διεργασίες, ηλεκτροκίνηση φορτίων ή πράσινα καύσιμα θεωρείται από τους αξιολογητές ως σημαντικό εμπόδιο για την ουσιαστική απανθρακοποίηση του κλάδου.
Θετικές εξελίξεις: Ιστορικά χαμηλή λιγνιτική παραγωγή και άνοδος των ΑΠΕ
Μέσα σε αυτό το μωσαϊκό προκλήσεων, η Ελλάδα καταγράφει και δύο αξιοσημείωτες επιτυχίες. Πρώτον, η λιγνιτική παραγωγή υποχώρησε στο ιστορικό χαμηλό του 5,7% το 2024, επιβεβαιώνοντας τη σταθερή πορεία απομάκρυνσης από το πιο επιβαρυντικό μορφότυπο ηλεκτροπαραγωγής.
Δεύτερον, η ταχεία διείσδυση των ΑΠΕ στην ηλεκτροπαραγωγή δημιουργεί μια ισχυρή βάση για το επόμενο στάδιο μετάβασης, αρκεί να συνοδευτεί από τις απαραίτητες μεταρρυθμίσεις.
Ανάγκη για παρεμβάσεις σε Μεταφορές, Τουρισμό, Κτίρια και Ηλεκτροκίνηση
Στην αξιολόγηση της Ελλάδας, επισημαίνεται ότι η πρόοδος δεν μπορεί να έρθει χωρίς δραστικές αλλαγές στις μεταφορές, έναν από τους πλέον ρυπογόνους τομείς, αλλά και χωρίς στοχευμένες παρεμβάσεις στην ενεργοβόρα οικονομία του τουρισμού.
Επιπλέον, επισημαίνουν ότι η χώρα πρέπει να επιταχύνει την εφαρμογή πολιτικών για:
- μαζική ανακαίνιση κτιρίων,
- αντικατάσταση συστημάτων θέρμανσης,
- ενίσχυση της ηλεκτροκίνησης,
- ενσωμάτωση των τοπικών κοινωνιών στα ενεργειακά έργα,
- μέτρα προσαρμογής, δεδομένων των πρόσφατων καταστροφικών πυρκαγιών.
Διεθνείς πρωτοβουλίες: Σταθερή παρουσία της Ελλάδας παρά τις εσωτερικές αδυναμίες
Παρά τις χαμηλές επιδόσεις στην κλιματική πολιτική, η Ελλάδα συνεχίζει να συμμετέχει ενεργά σε σημαντικές διεθνείς πρωτοβουλίες, όπως:
- το Global Methane Pledge,
- το Eastern Mediterranean and Middle East Climate Initiative (EMME-CCI).
Η συμμετοχή αυτή ενισχύει τη διεθνή εικόνα της χώρας, αν και –όπως τονίζει το CCPI– η πραγματική επίδοση κρίνεται όχι από την παρουσία στα διεθνή φόρα αλλά από την εφαρμογή στο εσωτερικό.
Τι είναι ο δείκτης CCPI και γιατί έχει σημασία
Ο Δείκτης Climate Change Performance Index αξιολογεί την κλιματική επίδοση 63 χωρών και της ΕΕ σε τέσσερις βασικούς πυλώνες: εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου, ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, ενεργειακή κατανάλωση και κλιματική πολιτική. Αποτελεί έναν από τους πλέον αναγνωρισμένους, ανεξάρτητους διεθνείς δείκτες παρακολούθησης της κλιματικής πορείας των κρατών και χρησιμοποιείται από κυβερνήσεις, διεθνείς οργανισμούς, think tanks και περιβαλλοντικούς φορείς παγκοσμίως.
