Τριακόσιες ημέρες μετά την έναρξη της δεύτερης θητείας του Aμερικανού προέδρου Ντόναλντ Τραμπ, και η κυβέρνηση έχει επηρεάσει κάθε πτυχή της αμερικανικής ζωής και έχει ασκήσει τεράστια επιρροή στη διεθνή πολιτική, μέσω των κυρώσεων, των δασμών, αλλά και των παρεμβάσεων για ειρήνευση στη Μέση Ανατολή και στην Ουκρανία.
Μέχρι σήμερα, ο Τραμπ έχει επιδιώξει ραγδαία ενίσχυση της εκτελεστικής εξουσίας, με κινήσεις που πολλοί νομικοί και αναλυτές χαρακτηρίζουν ως «γκρίζα ζώνη» ή ακόμα και «κατάχρηση εξουσίας». Αυτό αντικατοπτρίζεται σε κινήσεις, όπως η αποστολή μονάδων της Εθνοφρουράς σε αμερικανικές πόλεις, η περικοπή δαπανών που είχε εγκρίνει το Κογκρέσο και οι μαζικές απολύσεις υπαλλήλων της ομοσπονδιακής κυβέρνησης. Μάλιστα, μόλις πρόσφατα εξήλθε από το πιο παρατεταμένο shutdown στην ιστορία της Αμερικής.
Ωστόσο, πίσω από το επιχείρημα της «επαναστατικής αποδοτικότητας», υπάρχει σαφής κίνδυνος ότι πολλές από τις κινήσεις αυτές δεν στοχεύουν απλώς στη μείωση του κράτους, αλλά στη συγκέντρωση εξουσίας στο πρόσωπο του προέδρου, κάτι που πολλοί θεωρούν απειλή για τις θεμελιώδεις αρχές της αμερικανικής δημοκρατίας.
Πάντως, ο ίδιος ο Τραμπ και οι υποστηρικτές του πρεσβεύουν ότι ο κόσμος ποτέ άλλοτε δεν ήταν καλύτερα, τουλάχιστον όσον αφορά τις ΗΠΑ.
«Κανένας δεν μπορεί να του πει όχι»
Αναγκάζοντας την Ευρώπη και άλλους συμμάχους να πληρώνουν περισσότερα για την άμυνά τους, να αναλάβουν μεγαλύτερο μερίδιο του βάρους για την υποστήριξη της Ουκρανίας και να αγοράζουν περισσότερα όπλα από τις ΗΠΑ, ο Τραμπ έχει ενισχύσει, σύμφωνα με το Politico, τη συλλογική ισχύ της Αμερικής και των συμμάχων της σε πρωτοφανή επίπεδα.
Φέτος, οι ΗΠΑ αύξησαν τις αμυντικές δαπάνες κατά περίπου 13% φτάνοντας το 1 τρισ. δολάρια. Και οι σύμμαχοι στο ΝΑΤΟ, που παραδοσιακά υπολείπονται στις δαπάνες, δεσμεύτηκαν πλέον να δαπανούν το 5% του ΑΕΠ τους για την άμυνα, ποσοστό μεγαλύτερο από αυτό που θα δαπανήσουν οι ίδιες οι ΗΠΑ.
Βασιζόμενος σε αυτή την αυξανόμενη ισχύ, σύμφωνα με τον Ρόμπερτ Ο’Μπράιεν, τον σύμβουλο εθνικής ασφάλειας στην πρώτη θητεία του Τραμπ, ο Αμερικανός πρόεδρος έχει «τοποθετήσει τον εαυτό του ως τον αναντικατάστατο παγκόσμιο πολιτικό ηγέτη, καθοδηγώντας τις προσπάθειες για την επίτευξη ειρήνης σε διεθνείς μακροχρόνιες διαμάχες».
Ο ίδιος ο Τραμπ προβάλλει συχνά αυτή την ειρηνευτική του ικανότητα, υπερηφανευόμενος ότι «τερμάτισε 8 πολέμους σε 8 μήνες». Και όπως λέει το Politico, σε ορισμένες από αυτές τις περιπτώσεις όντως έδωσε ένα μάθημα στο πώς να χρησιμοποιεί τη μόχλευση για να πετυχαίνει αυτό που θέλει.
Αυτό φάνηκε ιδιαίτερα στη Μέση Ανατολή, όπου, όπως είπε ένας έμπειρος διπλωμάτης: «κανείς δεν μπορεί να του πει όχι». Το αποτέλεσμα ήταν η κατάπαυση του πυρός στη Γάζα, η επιστροφή όλων των ζωντανών ομήρων στο Ισραήλ και το τέλος του πιο μακροχρόνιου και πιο καταστροφικού πολέμου του Ισραήλ.
Επιπλέον, όπως υποστηρίζουν τόσο ο Τραμπ όσο και αξιωματούχοι της κυβέρνησής του, έχει αναδιαμορφώσει την παγκόσμια εμπορική τάξη προς όφελος των ΗΠΑ. Έχει χρησιμοποιήσει δασμούς και απειλές για να ανοίξει αγορές που για καιρό ήταν κλειστές στα αμερικανικά προϊόντα, να αποκομίσει έσοδα μέσω χρεώσεων για την πρόσβαση στη μεγαλύτερη καταναλωτική αγορά του κόσμου και να πιέσει άλλες χώρες να πληρώσουν για την επαναβιομηχανοποίηση της Αμερικής, ασκώντας πιέσεις για μεταφορά παραγωγής εκεί.
Εντυπωσιακό το επίτευγμα, αλλά ελλιπές
Λαμβάνοντας υπόψη όλα αυτά, το αποτέλεσμα μοιάζει εντυπωσιακό, σημειώνει το Politico, αλλά είναι τουλάχιστον ελλιπές. Εξετάζοντας τις λεπτομέρειες, η εικόνα γίνεται πολύ πιο περίπλοκη, ανομοιογενής και συχνά αρκετά διαφορετική.
Eίναι γεγονός ότι πολλοί σύμμαχοι του ΝΑΤΟ έχουν πλέον δεσμευτεί να δαπανούν πολύ περισσότερα για την άμυνά τους. Είναι επίσης αλήθεια ότι ο Τραμπ «θα πετύχει κάτι που κανένας Αμερικανός πρόεδρος εδώ και δεκαετίες δεν κατάφερε», όπως έγραψε σε μήνυμα ο Γενικός Γραμματέας του ΝΑΤΟ Μαρκ Ρούτε λίγο πριν τη σύνοδο κορυφής του ΝΑΤΟ τον περασμένο Ιούνιο.
Αλλά αυτό που δεν είπε ο Ρούτε είναι ότι κανένας άλλος Αμερικανός πρόεδρος δεν έχει απειλήσει να εγκαταλείψει τη συμμαχία ή να αποκηρύξει τη θεμελιώδη δέσμευση συλλογικής άμυνας που κατοχυρώνεται στο Άρθρο 5 του ΝΑΤΟ. Υπό την ηγεσία της Γερμανίας, οι σύμμαχοι ενισχύουν τις αμυντικές τους δαπάνες, αλλά ο κύριος λόγος είναι ότι δεν πιστεύουν πλέον ότι μπορούν να βασιστούν στις ΗΠΑ. Ένας άλλος λόγος είναι ότι φοβούνται τη Ρωσία, ένας φόβος που ο Τραμπ δεν συμμερίζεται, συνεχίζει το Politico.
Όσο για την ειρηνευτική ικανότητα του Τραμπ, τα πράγματα είναι πολύ λιγότερο εντυπωσιακά απ’ όσο φαίνονται.
Ο Αμερικανός πρόεδρος χειρίστηκε μεν με δεξιοτεχνία το Ισραήλ και τη Χαμάς ώστε να επιτευχθεί κατάπαυση του πυρός και επιστροφή ομήρων, αλλά αυτό απέχει πολύ από τη διαρκή ειρήνη που διακήρυξε. Το χάσμα μεταξύ Ισραηλινών και Παλαιστινίων είναι βαθύτερο από ποτέ στη σύγχρονη ιστορία και η προοπτική αναζωπύρωσης της βίας είναι πολύ μεγαλύτερη από την προοπτική βιώσιμης ειρήνης.
Πολλές από τις άλλες συγκρούσεις που ο Τραμπ ισχυρίζεται ότι έληξαν, παρουσιάζουν παρόμοια προβλήματα. Η Ινδία και το Πακιστάν απέχουν ένα επεισόδιο από την επανέναρξη διασυνοριακών συγκρούσεων, η Καμπότζη και η Ταϊλάνδη ανέστειλαν τη συμφωνία τους λιγότερο από 30 ημέρες μετά την υπογραφή της υπό την αιγίδα του Τραμπ, ενώ ούτε η Ρουάντα ούτε το Κονγκό εφαρμόζουν τους όρους της συμφωνίας που υπέγραψαν στην Ουάσιγκτον νωρίτερα φέτος.
Οι τύχες του παγκόσμιου εμπορίου
Όσο για το εμπόριο, ο Τραμπ έχει πράγματι ανατρέψει το παγκόσμιο σύστημα. Αλλά προς ποιο σκοπό; Ο κλιμακούμενος εμπορικός πόλεμος με την Κίνα έχει καταλήξει σε μια άβολη εκεχειρία, παρόμοια με την κατάσταση που υπήρχε όταν επέστρεψε για δεύτερη θητεία.
Την ίδια ώρα, πολλές μεγάλες συμφωνίες -συμπεριλαμβανομένης αυτής με την ΕΕ- δεν έχουν ακόμη οριστικοποιηθεί, με «τοv διάβολο να βρίσκεται στις λεπτομέρειες». Είναι μάλιστα εξαιρετικά αβέβαιο εάν η Ευρώπη, η Ιαπωνία ή η Κορέα θα πραγματοποιήσουν τελικά αυτού του είδους τις επενδύσεις που προβάλει ο Τραμπ. Επιπλέον, τις τελευταίες ημέρες έχει δημιουργηθεί ρήγμα στις εμπορικές σχέσεις ΗΠΑ – ΕΕ, καθώς οι Βρυξέλλες πιέζουν για μείωση των δασμών στον χάλυβο και στο αλουμίνιο και στα παράγωγα αυτών, ενώ η Ουάσιγκτον ζητά χαλάρωση του κανονιστικού πλαισίου.
Και μόλις την περασμένη εβδομάδα, ο Τραμπ εγκατέλειψε δασμούς σε εκατοντάδες είδη τροφίμων και άλλα προϊόντα, προκειμένου να αντιμετωπίσει την αυξανόμενη εγχώρια πολιτική αντίδραση που προκαλείται από τις υψηλότερες τιμές στα τρόφιμα και τα βασικά αγαθά.
Αυτό που ουσιαστικά έκανε ο Τραμπ είναι να δημιουργήσει μία νέα παγκόσμια τάξη που βασίζεται περισσότερο στην ισχύ παρά στους κανόνες. Βεβαίως, το σύστημα είχε αδυναμίες και χρειαζόταν μεταρρυθμίσεις, αλλά υπάρχουν πολλά σημεία που ο Τραμπ έχει περάσει την «κόκκινη γραμμή».
