Δεν είναι ούτε η πρώτη ούτε η τελευταία φορά που η Ούρσουλα Φον Ντερ Λέιεν θα βρεθεί ενώπιον του Ευρωκοινοβουλίου στο Στρασβούργο (Τετάρτη 10/9, 10πμ Ελλάδος) προκειμένου να εκφωνήσει την ετήσια ομιλία της για την Κατάσταση της Ευρώπης (SOTEU). Είναι όμως η πρώτη που το πράττει υπό εξαιρετικά πιεστικές συνθήκες, ίσως δυσκολότερες και από την περίοδο της πανδημίας. Μπορούμε εν συντομία να επιχειρήσουμε μία προσέγγιση της φετινής ομιλίας από δύο βασικές σκοπιές.
Το δύσκολο κλίμα του ευρωκοινοβουλίου
Μόλις τον περασμένο Ιούλιο - εύκολα αλλά όχι χωρίς συμβιβασμούς - η πρόεδρος της Επιτροπής ξεπέρασε μία πρόταση μομφής προερχόμενη από την ακροδεξιά και πιθανότατα το ίδιο θα κάνει με άλλες δύο φημολογούμενες από Ακροδεξιά και Αριστερά ενδεχομένως και εντός του Οκτωβρίου. Αυτό, ωστόσο, δεν αλλάζει το έως και εχθρικό κλίμα από σημαντικό μέρος του Ευρωκοινοβουλίου για μία σειρά κρίσιμων θεμάτων που ξεκινούν από τις πρόσφατες συμφωνίες εμπορίου με τις ΗΠΑ και τις χώρες της Λ. Αμερικής (Mercosur) και φτάνουν έως τη διαχείριση από πλευράς Κομισιόν ζητημάτων διαφάνειας αλλά και περιεχομένου που οδήγησαν στην πρόσφατη πρότασή της για τον επόμενο κοινοτικό προϋπολογισμό.
Και μπορεί η πολιτική να είναι η τέχνη του εφικτού, αρκετές ωστόσο είναι οι φωνές εντός Ευρωκοινοβουλίου που θεωρούν ότι η Επιτροπή δεν συνδιαλέγεται θεσμικά - τουλάχιστον στο βαθμό που θεωρούν εκείνοι ότι θα έπρεπε.
Με λίγα λόγια, το κλίμα που έχει δημιουργηθεί μπορεί να μην είναι «διαλυτικό» αλλά δε θα το χαρακτήριζε κάποιος «αρμονικής συνεργασίας». Και οι πολιτικές εντάσεις σε επίπεδο ομάδων ευρωκοινοβουλίου αναμένονται σημαντικά εντονότερες σε σχέση με αντίστοιχες ομιλίες των προηγούμενων ετών.
Οι αντικειμενικές δυσκολίες και οι στόχοι της Επιτροπής
Από την άλλη πλευρά, με τις 27 κυβερνήσεις να διαφοροποιούνται κατ’ επανάληψη και συχνά έντονα στα κρισιμότερα ζητήματα της εποχής (πολέμους σε Ουκρανία και Μ. Ανατολή, εμπορικές σχέσεις με ΗΠΑ, ενίσχυση κοινοτικών πόρων κ.α.), η Ούρσουλα Φον Ντερ Λέιεν εκ της θέσης της οφείλει να είναι περισσότερο αποφασιστική στις δράσεις της σε σχέση με τους υπόλοιπους ευρωπαϊκούς θεσμούς αλλά και τα κράτη-μέλη. Ακόμα και όταν αυτό μοιάζει από αδύνατο έως ουτοπικό…
Το πρωί της Τετάρτης, συνεπώς, η Πρόεδρος της Επιτροπής αναμένεται να εστιάσει στα βασικά επί του πρακτέου πλάνα της για την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας και την προώθηση κοινών αμυντικών δαπανών. Και μπορεί αυτή να είναι μόλις η πρώτη «SOTEU» ομιλία της νέας θητείας της, ωστόσο η πρόοδος που έχει επιτευχθεί στους δύο συγκεκριμένους τομείς έχει δεχθεί σκληρή κριτική σε ό,τι αφορά την αποτελεσματική αντιμετώπιση των συγκεκριμένων προκλήσεων από πλευράς ΕΕ. Ακόμα και το νέο Ταμείο των 150 δισ. ευρώ κοινών αμυντικών δαπανών που ήδη προωθείται, έχει αντιμετωπίσει την αρνητική (νομική) αντίδραση των Ευρωκοινοβουλίου.
Τόσο οι γεωπολιτικές συνθήκες όσο και οι ενδογενείς προκλήσεις για τον ρόλο της ΕΕ σε αυτές, καθιστούν τη φετινή ομιλία της προέδρου της Επιτροπής για την Κατάσταση της Ευρώπης εξαιρετικά ενδιαφέρουσα. Η εμπειρία του παρελθόντος δείχνει ότι σε κρίσιμες περιόδους με έντονες διαφωνίες, η πολιτική στην οποία κατέληγαν οι θεσμοί της ΕΕ ήταν «να πράξουμε τα ελάχιστα απαραίτητα και να… κλωτσήσουμε το τενεκεδάκι παρακάτω» μέχρι οι συνθήκες να διαφοροποιηθούν.
Μόνο που στον τρέχοντα προγραμματισμό της δράσης της, η Επιτροπή γνωρίζει ότι «τα ελάχιστα απαραίτητα» είναι περισσότερα και δυσκολότερα από ό,τι συνήθως και η «αλλαγή συνθηκών» ίσως απαιτεί περισσότερο χρόνο (και πόρους) από ό,τι στο παρελθόν. Το «τενεκεδάκι» είναι λοιπόν πιο βαρύ από άλλες φορές, τόσο για αυτή όσο και για τις πρωτεύουσες που τελικά θα έχουν τον βασικότερο λόγο.
