Μία ημέρα αφότου ο Αμερικανός πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ δήλωσε ότι το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν είχε «καταστραφεί πλήρως και ολοκληρωτικά» από την αμερικανική επίθεση και ένα μπαράζ πυραύλων του Ισραήλ, η πραγματική κατάσταση του προγράμματος φαίνεται πολύ πιο θολή, με ανώτερους αξιωματούχους να παραδέχονται ότι δεν γνώριζαν την τύχη του αποθέματος ουρανίου του Ιράν.
«Θα εργαστούμε τις επόμενες εβδομάδες για να διασφαλίσουμε ότι θα κάνουμε κάτι με αυτό το καύσιμο και είναι ένα από τα πράγματα για τα οποία θα συζητήσουμε με τους Ιρανούς», δήλωσε ο Αντιπρόεδρος Τζ. Ντ. Βανς στο ABC την Κυριακή, αναφερόμενος στο επαρκές για την κατασκευή εννέα ή δέκα ατομικών όπλων ουρανίου της Τεχεράνης. Παρ' όλα αυτά, υποστήριξε ότι η δυνατότητα της χώρας να οπλίσει αυτό το καύσιμο έχει μειωθεί σημαντικά επειδή δεν διέθετε πλέον τον εξοπλισμό για να το μετατρέψει σε λειτουργικά όπλα.
- Διαβάστε ακόμα - Προσπάθειες διατήρησης της εκεχειρίας - Ιράν: «Θα τη σεβαστούμε εάν το Ισραήλ κάνει το ίδιο»
Οι Ιρανοί έχουν καταστήσει σαφές ότι δεν ενδιαφέρονται να συνομιλήσουν με τις ΗΠΑ, κατηγορώντας την Ουάσινγκτον ότι εξαπάτησε την Τεχεράνη κατά τη διάρκεια της τελευταίας σειράς διαπραγματεύσεων, ενώ σχεδίαζε την αεροπορική επίθεση. Επιπλέον, αυτό το απόθεμα είναι πλέον ένα από τα λίγα πυρηνικά διαπραγματευτικά χαρτιά στα χέρια του Ιράν.
Σε ενημέρωση δημοσιογράφων την Κυριακή, ο υπουργός Άμυνας των ΗΠΑ, Πιτ Χέγκσεθ και ο νέος πρόεδρος του Γενικού Επιτελείου Ενόπλων Δυνάμεων, Νταν Κέιν, απέφυγαν τους μαξιμαλιστικούς ισχυρισμούς του Τραμπ για επιτυχία. Είπαν ότι μια αρχική αξιολόγηση των ζημιών από τη μάχη και στις τρεις τοποθεσίες που επλήγησαν από βομβαρδιστικά B-2 της Πολεμικής Αεροπορίας και πυραύλους Tomahawk του Ναυτικού έδειξε «σοβαρές ζημιές και καταστροφές».
Δορυφορικές φωτογραφίες του κύριου στόχου, του εργοστασίου εμπλουτισμού ουρανίου Φορντό που κατασκεύασε το Ιράν κάτω από ένα βουνό, έδειξαν αρκετές τρύπες όπου δώδεκα βόμβες μαζικής πυρομαχικής διείσδυσης 30.000 λιβρών - μία από τις μεγαλύτερες συμβατικές βόμβες στο οπλοστάσιο των ΗΠΑ - άνοιξαν βαθιές τρύπες στον βράχο.
Η αρχική ανάλυση του ισραηλινού στρατού συμπεραίνει ότι η τοποθεσία, στόχος Αμερικανών και Ισραηλινών στρατιωτικών σχεδιαστών για περισσότερα από 26 χρόνια, υπέστη σοβαρές ζημιές από την επίθεση, αλλά δεν είχε καταστραφεί ολοσχερώς.
Οι προετοιμασίες πριν από την επίθεση
Υπήρχαν ωστόσο επίσης στοιχεία, σύμφωνα με Ισραηλινούς αξιωματούχους τους οποίους επικαλούνται οι NYT, ότι το Ιράν είχε μετακινήσει εξοπλισμό και ουράνιο από την τοποθεσία Φορντό τις τελευταίες ημέρες. Και υπήρχαν αυξανόμενες ενδείξεις ότι οι Ιρανοί, συντονισμένοι με τις επανειλημμένες απειλές Τραμπ για ανάληψη στρατιωτικής δράσης, είχαν αφαιρέσει τα 400 κιλά ουρανίου εμπλουτισμένου σε καθαρότητα 60%. Αυτό είναι λίγο χαμηλότερα από το 90% που χρησιμοποιείται συνήθως σε πυρηνικά όπλα.
Το καύσιμο αυτό είχε αποθηκευτεί βαθιά μέσα σε άλλο πυρηνικό συγκρότημα, κοντά στην αρχαία πρωτεύουσα Ισφαχάν. Ο Ραφαέλ Μαριάνο Γκρόσι, γενικός διευθυντής του Διεθνούς Οργανισμού Ατομικής Ενέργειας (ΔΟΑΕ), δήλωσε στους NYT ότι ομάδες επιθεωρητών των Ηνωμένων Εθνών είχαν δει το καύσιμο περίπου μια εβδομάδα πριν το Ισραήλ ξεκινήσει τις επιθέσεις στο Ιράν.
Ερωτηθείς αν εννοούσε ότι το απόθεμα καυσίμων - το οποίο αποθηκεύεται σε ειδικά βαρέλια αρκετά μικρά ώστε να χωράνε στα πορτμπαγκάζ περίπου 10 αυτοκινήτων - είχε μετακινηθεί, απάντησε «Ναι». Αυτό φαινόταν να είναι το μυστήριο για την τύχη του καυσίμου που συζητούσε ο Αντιπρόεδρος της αμερικανικής κυβέρνησης Τζέι Ντι Βανς. Αν ναι, το Ισφαχάν δεν θα ήταν το μόνο μέρος όπου οι θεματοφύλακες του ιρανικού πυρηνικού προγράμματος - θέμα εθνικιστικής υπερηφάνειας και σύμβολο της ικανότητας του Ιράν να αμύνεται - προσπαθούσαν να μετακινήσουν εξοπλισμό και υλικό.
- Διαβάστε ακόμα - Οι ΗΠΑ χτύπησαν το Ιράν: Το τέλος μίας εποχής ή αρχή νέας κόλασης στη Μέση Ανατολή; - Τα διάφορα σενάρια
Δορυφορικές εικόνες που δημοσίευσε η Maxar Technologies στις σήραγγες που οδηγούν στο όρος Φορντό, οι οποίες τραβήχτηκαν τις ημέρες πριν από την αμερικανική επίθεση, δείχνουν 16 φορτηγά τοποθετημένα κοντά σε μια είσοδο. Μια ανάλυση από το Κέντρο Ανοικτού Κώδικα στο Λονδίνο υπέδειξε ότι το Ιράν μπορεί να προετοίμαζε την τοποθεσία για μια επίθεση.
Αναπάντητα πολλά ερωτήματα
Δεν είναι σαφές ωστόσο τι ακριβώς αφαιρέθηκε και εάν αφαιρέθηκε υλικό. Άλλωστε στην πραγματικότητα, οι Ιρανοί μπορούσαν να σώσουν μόνο μία συγκεκριμένη ποσότητα. Οι γιγάντιοι φυγοκεντρητές που περιστρέφονται με υπερηχητικές ταχύτητες, καθαρίζοντας το ουράνιο, συνδέονται μεταξύ τους με σωλήνες και βιδώνονται στο τσιμεντένιο δάπεδο. Αμερικανός αξιωματούχος, τον οποίο επικαλούνται οι ΝΥΤ, δήλωσε ότι θα ήταν μη ρεαλιστικό να μετακινηθεί πλήρως ο εξοπλισμός από το Φορντό μετά την έναρξη της σύγκρουσης με το Ισραήλ.
Ο αξιωματούχος πρόσθεσε ότι ιστορικά έγγραφα σχετικά με το πυρηνικό πρόγραμμα ήταν θαμμένα στα έγκατα της εγκατάστασης, πιθανώς περιπλέκοντας τυχόν προσπάθειες ανασύστασής της. Τις επόμενες ημέρες, τόσο οι Ιρανοί όσο και οι υπηρεσίες πληροφοριών αναμένουν να μάθουν περισσότερα για την εγκατάσταση εμπλουτισμού Νατάνζ, η οποία είναι παλαιότερη, μεγαλύτερη και λιγότερο καλά προστατευμένη από το Φορντό. Χτυπήθηκε επανειλημμένα από τους Ισραηλινούς καταστρέφοντας ένα υπέργειο κέντρο εμπλουτισμού και διακόπτοντας το ηλεκτρικό σύστημα. Ο Γκρόσι εξέφρασε την άποψη ότι η διακοπή της παροχής ηλεκτρικού ρεύματος θα μπορούσε να έχει οδηγήσει την περιστροφή των φυγοκεντρητών εκτός ελέγχου, πιθανώς καταστρέφοντάς τες όλες.
Το πόσο χρόνο θα χρειαζόταν στους Ιρανούς για να επισκευάσουν και να αντικαταστήσουν αυτόν τον εξοπλισμό είναι άγνωστο. Πιθανότατα θα διαρκούσε για χρόνια. Αλλά το Ιράν κατασκευάζει επίσης μια νέα εγκατάσταση για να αντικαταστήσει αυτή του Νατάνζ στα νότια της πόλης. Αξιωματούχοι στην Τεχεράνη έχουν δηλώσει στον ΔΟΑΕ ότι δεν έχουν ακόμη ανοίξει το εργοστάσιο.
Αν το Ιράν πραγματικά επιδιώκει να κατασκευάσει πυρηνικά όπλα - κάτι που αρνείται επίσημα - χρειάζεται περισσότερο χρόνο από οποιοδήποτε πυρηνικά οπλισμένο έθνος στην ιστορία. Οι ΗΠΑ ανέπτυξαν το Σχέδιο Μανχάταν σε περίπου τέσσερα χρόνια, αναπτύσσοντας τις βόμβες που έπεσαν στη Χιροσίμα και το Ναγκασάκι για να τερματίσουν τον πόλεμο στον Ειρηνικό. Η Σοβιετική Ένωση πραγματοποίησε την πρώτη της δοκιμή το 1949, μόλις τέσσερα χρόνια αργότερα. Η Ινδία, το Πακιστάν και το Ισραήλ επιτάχυναν τη διαδικασία.
Όσο για το Ισραήλ, μια χώρα που δεν είναι μέλος της συνθήκης μη διάδοσης των πυρηνικών όπλων - σε αντίθεση με το Ιράν - και η οποία διαθέτει ένα εντελώς ανεξέλεγκτο και αδήλωτο πυρηνικό όπλο, έχει την υποστήριξη της Δύσης.
Η φάση των ιρανικών εργασιών
Αρχείο δεδομένων που κλάπηκε από μια αποθήκη στην Τεχεράνη από το Ισραήλ πριν από αρκετά χρόνια έδειξε ότι Ιρανοί μηχανικοί εξερευνούσαν πυρηνικό εξοπλισμό που θα χρησιμοποιούνταν μόνο για την πυροδότηση όπλου. Αυτό συνέβη γύρω στο 2003, όταν, σύμφωνα με τις αμερικανικές μυστικές υπηρεσίες, οι μηχανικοί έλαβαν οδηγίες να σταματήσουν τις εργασίες για την κατασκευή όπλων.
Τα σχόλια του Τραμπ και του Ισραηλινού πρωθυπουργού Μπενιαμίν Νετανιάχου τις τελευταίες ημέρες υποδηλώνουν την πεποίθησή τους πως οι εργασίες έχουν ξαναρχίσει, αν και δεν έχουν δημοσιοποιηθεί στοιχεία που να υποστηρίζουν τον ισχυρισμό. Εάν ναι, οι επιθέσεις στο Φορντό, το Νατάνζ και το Ισφαχάν μπορεί μόνο να ενισχύσουν την άποψη μεταξύ των Ιρανών ηγετών ότι χρειάζονται ένα όπλο για την επιβίωση της κυβέρνησης.
Η ιστορία δείχνει επίσης ότι η διπλωματία ήταν συνήθως πιο αποτελεσματική από το σαμποτάζ ή τις στρατιωτικές επιθέσεις στην παροχή διαβεβαιώσεων ότι μια χώρα δεν επιδιώκει ατομικά όπλα. Πριν από περισσότερα από 15 χρόνια, η κοινή επίθεση ΗΠΑ-Ισραήλ στο Νατάνζ, χρησιμοποιώντας ένα εξελιγμένο κυβερνοόπλο, προκάλεσε την έκρηξη περίπου του ενός πέμπτου των 5.000 περίπου φυγοκεντρητών της χώρας.
Αλλά οι Ιρανοί όχι μόνο ανακατασκεύασαν, αλλά και εγκατέστησαν πιο εξελιγμένο εξοπλισμό. Πριν από την επίθεση του Ισραήλ αυτόν τον μήνα, είχαν περίπου 19.000 φυγοκεντρητές σε λειτουργία.
Μόνο όταν η κυβέρνηση Ομπάμα σύναψε τη συμφωνία για τα πυρηνικά του 2015 με το Ιράν, οι ΗΠΑ απέκτησαν μια πληρέστερη εικόνα των δυνατοτήτων τους, χάρη στο έργο των επιθεωρητών. Όμως, αυτές οι επιθεωρήσεις διεκόπησαν - και πολλές κάμερες ασφαλείας απενεργοποιήθηκαν - αφού ο Τραμπ κήρυξε την πυρηνική συμφωνία «καταστροφή» και αποσύρθηκε από αυτήν.
Η αντίδραση της Τεχεράνης ήταν να αυξήσει την παραγωγή φυγοκεντρητών, να εμπλουτίσει ουράνιο σε επίπεδα που χρειάζονται μόνο τα κράτη που κατασκευάζουν όπλα και να εμποδίσει τον ΔΟΑΕ.
Τώρα, όλες οι διεθνείς επιθεωρήσεις έχουν ανασταλεί κατά τη διάρκεια του πολέμου, δήλωσαν Ιρανοί αξιωματούχοι. Και ακόμη και αν επαναλαμβανόταν, δεν ήταν σαφές ότι οι επιθεωρητές θα μπορούσαν να αποκτήσουν φυσική πρόσβαση στο βομβαρδισμένο υπόγειο εργοστάσιο του Φορντό ή στα συντρίμμια της μεγαλύτερης εγκατάστασης εμπλουτισμού στο Νατάνζ.
Η τύχη των επιθεωρήσεων του ΔΟΑΕ
Η Επιτροπή Εθνικής Ασφάλειας και Εξωτερικής Πολιτικής του ιρανικού κοινοβουλίου ενέκρινε αυτή την εβδομάδα το γενικό πλαίσιο ενός νομοσχεδίου που θα απαιτούσε από την κυβέρνηση να αναστείλει τη συνεργασία της με τον ΔΟΑΕ. Αυτό θα σήμαινε τη διακοπή κάθε συνεργασίας με τον ατομικό εποπτικό φορέα «μέχρι να διασφαλιστεί η ασφάλεια των πυρηνικών εγκαταστάσεων της χώρας», σύμφωνα με το Mizan, το πρακτορείο ειδήσεων του Ιράν.
Οι Ιρανοί ηγέτες έχουν επικρίνει τον ΔΟΑΕ για την αποτυχία του να υπερασπιστεί τα δικαιώματά του βάσει της Συνθήκης Μη Διάδοσης των Πυρηνικών Όπλων - μιας θεμελιώδους διεθνούς συμφωνίας που συνήφθη πριν από μισό αιώνα για την πρόληψη της εξάπλωσης των ατομικών όπλων. Έδωσε στις χώρες που συμμετέχουν, όπως το Ιράν πρόσβαση σε πυρηνικές τεχνολογίες με την προϋπόθεση ότι δεν επιδίωκαν να κατασκευάσουν όπλα.
Επειδή μεγάλο μέρος αυτής της τεχνολογίας είναι διπλής χρήσης - με εφαρμογές σε πολιτικές και στρατιωτικές εργασίες - η συνθήκη εξουσιοδοτεί τον ΔΟΑΕ να διασφαλίζει ότι το πυρηνικό υλικό χρησιμοποιείται κατάλληλα.
Η διαδικασία εμπλουτισμού ουρανίου για την παραγωγή πυρηνικής ενέργειας για μη στρατιωτικούς σκοπούς και πυρηνικής βόμβας είναι σε γενικές γραμμές η ίδια. Είναι γενικά αποδεκτό ότι το ουράνιο εμπλουτισμένο στο 3,67% αρκεί για την μη στρατιωτική πυρηνική ενέργεια, ενώ για ένα πυρηνικό όπλο απαιτούνται επίπεδα καθαρότητας 90%. Μόλις τα επίπεδα καθαρότητας φτάσουν το 60%, όπως στην περίπτωση του Ιράν, δεν είναι πλέον μακρά η διαδικασία για να προχωρήσει κάποιος στο 90%.
