Η δραματική μείωση των αποθεμάτων νερού στη χώρα και ιδιαίτερα στην Αττική τείνει να σημάνει «κόκκινο» συναγερμό, ενώ η κυβέρνηση και η ΕΥΔΑΠ έχουν επιδοθεί σε έναν αγώνα δρόμου για να κερδίσουν τον χαμένο χρόνο στη μάχη κατά της λειψυδρίας.
Με παρωχημένα δίκτυα 60 ετών και φειδωλές επενδύσεις τα προηγούμενα χρόνια, η ΕΥΔΑΠ και το ΥΠΕΝ τρέχουν να προλάβουν τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής και να ενεργοποιήσουν νέες επενδύσεις, να συντηρήσουν τα δίκτυα και να μειώσουν τις διαρροές, ενώ στην εξίσωση μπαίνουν και τα ακριβά έργα αφαλάτωσης και το μεγάλο στοίχημα για την κυβέρνηση παραμένει η διατήρηση των τιμολογίων νερού στα τρέχοντα επίπεδα.
Το σύνολο των δράσεων κατά της λειψυδρίας εντάσσεται σε ένα φιλόδοξο επενδυτικό σχέδιο ύψους 2,5 δισεκατομμυρίων ευρώ για την περίοδο 2025-2034. Από αυτά, 729 εκατ. ευρώ κατευθύνονται σε έργα ύδρευσης, 1,6 δισ. ευρώ σε έργα αποχέτευσης και 193 εκατ. ευρώ σε ενεργειακή και ψηφιακή αναβάθμιση. Το επενδυτικό σχέδιο, το οποίο έχει εγκριθεί από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων και εναρμονίζεται πλήρως με τις στρατηγικές προτεραιότητες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, περιλαμβάνει 167 έργα, ενώ η χρηματοδότηση εξασφαλίζεται από γραμμή ύψους 250 εκατ. ευρώ της ΕΤΕπ, επιδοτήσεις 926 εκατ. ευρώ από την ΕΕ και αξιοποίηση εθνικών και ευρωπαϊκών προγραμμάτων, όπως το ΕΣΠΑ, το ΠΔΕ και το Ταμείο Ανάκαμψης.
Τι περιλαμβάνουν τα έργα ύψους 2,5 δισ. ευρώ για την αντιμετώπιση της λειψυδρίας
Η περίοδος 2021-2024 αποτελεί, σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη του ΕΜΠ για το Διαχειριστικό Σχέδιο του υδροδοτικού δικτύου της Αττικής, τη δεύτερη πιο έντονη φάση έμμονης ξηρασίας των τελευταίων δεκαετιών. Ο δείκτης τυποποιημένης απορροής (SRI) καταγράφει τιμή -2,01, που αντιστοιχεί σε ακραία ξηρασία, ενώ η Ελλάδα κατατάσσεται στη 19η θέση παγκοσμίως ως προς τον κίνδυνο λειψυδρίας. Τα αποθέματα των ταμιευτήρων μειώνονται συνεχώς τα τελευταία χρόνια, από 419 εκατομμύρια κυβικά μέτρα τον Οκτώβριο του 2022 στα 393 εκατ. το 2023, στα 349 εκατ. το 2024 και μόλις 105 εκατ. κυβικά μέτρα τον Οκτώβριο του 2025, τα χαμηλότερα επίπεδα από το 2002.
Απέναντι σε αυτή την πρωτοφανή πρόκληση, η ΕΥΔΑΠ έχει ήδη ξεκινήσει, σε συνεργασία με το Δημόσιο, μια σειρά έργων για τη θωράκιση ευάλωτων ηπειρωτικών και νησιωτικών περιοχών της χώρας, αρχής γενομένης από την Αττική.
Κομβικό έργο του σχεδιασμού αποτελεί ο «Εύρυτος», η μερική εκτροπή των ποταμών Κρικελιώτη και Καρπενησιώτη, με στόχο την ενίσχυση του υδροδοτικού συστήματος της Αττικής με επιπλέον 200 εκατομμύρια κυβικά μέτρα νερού ετησίως και την εξασφάλιση του λεκανοπεδίου για τα επόμενα 30 χρόνια. Το έργο προϋπολογισμού 535 εκατ. ευρώ μπορεί να ολοκληρωθεί έως το πρώτο εξάμηνο του 2029, μέσω διαδικασιών κατεπείγουσας ανάγκης. Ο διευθύνων σύμβουλος της ΕΥΔΑΠ, Χάρης Σαχίνης, σε συνέντευξη Τύπου την Πέμπτη, υπογράμμισε ότι είναι κρίσιμης σημασίας οι διαδικασίες για την υλοποίηση του έργου να διενεργηθούν με γοργούς ρυθμούς και στο πλαίσιο αυτό θα ενεργοποιηθεί το άρθρο 55 του νόμου για τη λειψυδρία. Στόχος είναι ο διαγωνισμός να προκηρυχθεί μέχρι το καλοκαίρι του 2026 εφόσον θα έχουν προηγουμένως «τρέξει» οι προμελέτες.
Σύμφωνα με τον κ. Σαχίνη, το έργο προσφέρει σημαντικά πλεονεκτήματα όπως είναι το άριστης ποιότητας νερό, το μηδενικό λειτουργικό κόστος λόγω της μεταφοράς με βαρύτητα, η ελάχιστη περιβαλλοντική επιβάρυνση και πολλαπλές δυνατότητες αξιοποίησης. Μάλιστα, όπως εξήγησε, το νερό της συγκεκριμένης επένδυσης μπορεί να χρησιμοποιηθεί για το πρασίνισμα της Αθήνας, για τη μείωση των λογαριασμών ρεύματος για την ψύξη λόγω της πτώσης της θερμοκρασίας, για την ενίσχυση των υπόγειων υδροφορέων της Αττικής ή για τη διοχέτευσή του σε νησιά, ενώ θα μειώσει το ενεργειακό κόστος μέσω της αποδέσμευσης της λίμνης Υλίκης.
Η επιτυχής ολοκλήρωση της επένδυσης αναμένεται να δώσει ανάσα στην Αττική της οποίας τα υδατικά αποθέματα υπολογίζεται ότι επαρκούν για τέσσερα έτη ενώ σε περίπτωση που η υλοποίηση του έργου καταγράψει καθυστερήσεις, μπορεί να ενεργοποιηθεί το Plan B, το οποίο έχει τη δυνατότητα να καλύψει ένα κενό 2-3 ετών. Το εναλλακτικό σχέδιο προβλέπει την εγκατάσταση τριών μονάδων αφαλάτωσης θαλασσινού και υφάλμυρου νερού σε Θίσβη, Νέα Πέραμο και Λαύριο. Οι μονάδες θα είναι επεκτάσιμες, με δυνατότητα μελλοντικής αξιοποίησης σε άλλες περιοχές, και ο συνολικός προϋπολογισμός τους εκτιμάται μεταξύ 165 και 315 εκατομμυρίων ευρώ. Το έργο της Θίσβης υπολογίζεται στα 315 εκατ. ευρώ, της Νέας Περάμου στα 110 εκατ. και του Λαυρίου στα 55 εκατ. ευρώ, με κατανάλωση ενέργειας που κυμαίνεται από 2 έως 3 κιλοβατώρες ανά κυβικό μέτρο νερού. Όπως διευκρίνισε ο κ. Σαχίνης, πρόκειται για μια εναλλακτική λύση η οποία έχει υψηλότερο κόστος καθώς όσον αφορά στη χερσαία αφαλάτωση, για κάθε κυβικό (σε όρους CAPEX) το κόστος ανέρχεται σε περίπου 1000 ευρώ ενώ ακόμη πιο ακριβή αποδεικνύεται η πλωτή αφαλάτωση όπου το κόστος αυξάνεται κατά 50%-100% και φθάνει έως και τα 2.000 ευρώ ανά κυβικό. Ως εκ τούτου, το εναλλακτικό πλάνο προσανατολίζεται προς τη λύση της χερσαίας αφαλάτωσης αλλά σε κάθε περίπτωση, η ενεργοποίηση του Plan B θεωρείται ως ύστατη επιλογή.
Ταυτόχρονα, στη φαρέτρα της ΕΥΔΑΠ βρίσκονται και κάποια «ενδιάμεσα» έργα τα οποία θα εξασφαλίσουν 149 εκατ. κ.μ. ετησίως. Ήδη έχουν τεθεί σε λειτουργία γεωτρήσεις στη Μαυροσουβάλα με δυναμικότητα 32 εκατ. κυβικά μέτρα ετησίως, ενώ ολοκληρώθηκε και η μείωση κατά 70% της περιβαλλοντικής παροχής του Ταμιευτήρα Ευήνου (δηλαδή θα παρακρατείται περισσότερο νερό ώστε να τροφοδοτείται η Αττική), εξασφαλίζοντας 22 εκατ. κυβικά μέτρα νερού. Στο ίδιο πλαίσιο, σε εξέλιξη βρίσκονται οι γεωτρήσεις στην περιοχή των Ούγγρων, δυναμικότητας 50 εκατ. κυβικών μέτρων, καθώς και η πρώτη φάση αξιοποίησης των υπογείων αποθεμάτων του μέσου ρου του Βοιωτικού Κηφισού, με 17 γεωτρήσεις και τρία αντλιοστάσια που θα προσθέσουν 45 εκατ. κυβικά μέτρα νερού ετησίως. Σύμφωνα με την εταιρεία, οι δοκιμαστικές αντλήσεις στην περιοχή έδειξαν εξαιρετικά αποτελέσματα, με παροχές άνω των 450 κυβικών μέτρων την ώρα και σχεδόν μηδενική πτώση στάθμης του υδροφόρου ορίζοντα, ο οποίος επανέρχεται άμεσα μετά την άντληση, ενώ η ποιότητα του νερού πληροί πλήρως τα πρότυπα ανθρώπινης κατανάλωσης.
320 εκατ. ευρώ για 151 έργα σε 40 νησιά
Εκτός από την Αττική, δρομολογούνται δράσεις και για την αντιμετώπιση των προβλημάτων ύδρευσης στα νησιά. Όπως σημείωσε ο υπουργός ΠΕΝ, σε συνεργασία με το Υπουργείο Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής, ήδη υλοποιούνται 151 έργα με προϋπολογισμό άνω των 320 εκατ. ευρώ σε περισσότερα από 40 νησιά για βελτίωση ύδρευσης και αποχέτευσης. Ενδεικτικά, αναφέρονται το έργο της Χρυσηίδας στην Κέρκυρα, οι υποδομές ύδρευσης του Ηρακλείου, η αφαλάτωση στο Καστελόριζο, οι δύο αφαλατώσεις στην Αμοργό, κλπ.
Ανάκτηση νερού για άρδευση και βιομηχανική χρήση
Η ΕΥΔΑΠ προχωρά σε έργα ανάκτησης και επαναχρησιμοποίησης νερού που προορίζεται για άρδευση, βιομηχανική χρήση και άλλες δραστηριότητες εκτός ανθρώπινης κατανάλωσης. Οι δράσεις αυτές εντάσσονται στο στρατηγικό σχέδιο της εταιρείας για την εξοικονόμηση και επαναχρησιμοποίηση νερού στην Αττική και αναμένεται να συμβάλουν ουσιαστικά στη μείωση της συνολικής κατανάλωσης πόσιμου νερού κατά 5% έως 10%.
Στο πλαίσιο αυτό, έχει δρομολογηθεί η δημιουργία τριών νέων Κέντρων Επεξεργασίας Λυμάτων σε Ραφήνα, Μαραθώνα και Κορωπί, που θα παράγουν ανακτημένο νερό υψηλής ποιότητας για άρδευση, βιομηχανικές εφαρμογές και περιβαλλοντική αναζωογόνηση. Η εταιρεία έχει σχεδιάσει επίσης την κατασκευή περίπου 7 χιλιομέτρων αγωγών για τη μεταφορά του ανακτημένου νερού σε σημεία χρήσης, καθώς και την αναβάθμιση του Κέντρου Επεξεργασίας Λυμάτων Ψυττάλειας, μέσω του έργου «Ψυττάλεια 3», που βρίσκεται σε φάση μελέτης. Το νέο αυτό σχέδιο αναμένεται να ενισχύσει τη δυνατότητα παραγωγής και διανομής νερού για μη πόσιμες χρήσεις σε όλη την Αττική.
Τα νέα Κέντρα Επεξεργασίας Λυμάτων εντάσσονται σε ένα ολοκληρωμένο Master Plan που καλύπτει τις ανάγκες άρδευσης και βιομηχανικής χρήσης σε ολόκληρη την Ανατολική Αττική. Το σχέδιο προβλέπει τη σύνδεση των ΚΕΛ με δίκτυα που θα τροφοδοτούν μεγάλες εκτάσεις και βιομηχανικές περιοχές, προσφέροντας μια βιώσιμη εναλλακτική στην κατανάλωση πόσιμου νερού. Στην ίδια κατεύθυνση κινείται και η αναβάθμιση των υφιστάμενων υποδομών, όπως το Κέντρο Επεξεργασίας Λυμάτων Θριασίου Πεδίου και το τοπικό ΚΕΛ στο Ελληνικό, τα οποία ήδη παράγουν ανακτημένο νερό για άρδευση.
Στο νέο μοντέλο διαχείρισης εντάσσονται και μικρότερες εγκαταστάσεις «sewer mining», δηλαδή τοπικές μονάδες επεξεργασίας λυμάτων που εγκαθίστανται πλησίον των σημείων κατανάλωσης, όπως στο Πάρκο Τρίτση, τον Εθνικό Κήπο και το Αττικό Άλσος. Παράλληλα, αξιοποιείται το ιστορικό Αδριάνειο Υδραγωγείο, με στόχο τη χρήση του για την τροφοδοσία αστικών χώρων κατά μήκος της διαδρομής του με ανακτημένο νερό. Όλα αυτά τα έργα εντάσσονται σε ένα ενιαίο δίκτυο επαναχρησιμοποίησης, που καλύπτει από μεγάλες κεντρικές εγκαταστάσεις έως μικρές, αποκεντρωμένες υποδομές.
Στόχος να μειωθούν οι διαρροές στο 10%
Οι διαρροές στο δίκτυο αποτελούν άλλη μια «πληγή» της υδροδότησης της χώρας. Αυτή τη στιγμή το ποσοστό των διαρροών φθάνει το 15% και είναι λίγο κάτω από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο ενώ στόχος είναι να πέσει στο 10%, ένα επίπεδο που θεωρείται βιώσιμο καθώς όπως εξήγησε η διοίκηση της ΕΥΔΑΠ είναι οικονομικά ασύμφορο να μειωθούν οι διαρροές κάτω από το 10% καθώς απαιτηθούν έργα δυσανάλογα μεγάλης κλίμακας που θα επιβαρύνουν τους πολίτες. Ήδη υλοποιούνται έργα και δρομολογούνται project προκειμένου η χώρα μας να καλύψει το κενό των 60 ετών υποεπένδυσης. Τα δίκτυα της χώρας μετρούν ήδη έξι δεκαετίες και αυτή τη στιγμή πραγματοποιούνται επενδύσεις ύψους 90 εκατ. ευρώ σε ετήσια βάση έναντι 15 εκατ. ευρώ τα προηγούμενα χρόνια.
Στο Εξωτερικό Υδροδοτικό Σύστημα επενδύονται 106 εκατ. ευρώ, ενώ στο δίκτυο της ΕΥΔΑΠ 293 εκατ. ευρώ, με στόχο τη μείωση των απωλειών κατά 3 έως 5% από το σημερινό 15%. Το πρόγραμμα περιλαμβάνει εκτεταμένες αντικαταστάσεις αγωγών και υδρομέτρων, ανάλυση δεδομένων με ειδικά λογισμικά για τον εντοπισμό προβληματικών σημείων και χρήση υδραυλικών μοντέλων για τη βελτιστοποίηση της πίεσης στο δίκτυο. Ταυτόχρονα, στο τέλος του πρώτου τριμήνου του 2026 θα είναι έτοιμος και ο διαγωνισμός για τους έξυπνους μετρητές.
Η οικονομική επιβάρυνση για τους καταναλωτές
Οι νέες επενδύσεις και η πιθανή υλοποίηση των ακριβών έργων αφαλάτωσης δημιουργούν εύλογα ερωτήματα για το εάν θα επισύρουν και αυξήσεις στα τιμολόγια νερού και η ΕΥΔΑΠ αναγωνρίζει την ανάγκη αναθεώρησης ης τιμολογιακής πολιτικής νερού με βάση την ανταποδοτική ανάκτηση κόσους-οφέλους. Σύμφωνα με την ΕΥΔΑΠ, για 20 χρόνια, τα τιμολόγια ύδατος στην Αττική έμειναν σχεδόν αμετάβλητα, οδηγώντας σε περιορισμένη ανάκτηση κόστους και καθυστερήσεις στην υλοποίηση επενδύσεων. Το νέο ρυθμιστικό πλαίσιο (ΚΥΑ 20241 για την κοστολόγηση και τιμολόγηση των υπηρεσιών ύδατος), εισάγει για πρώτη φορά ενιαία μεθοδολογία ανάκτησης κόστους και αυτή τη στιγμή, οι πάροχοι ανταλλάσσουν στοιχεία για τον καθορισμό τιμολογίων της πρώτης ρυθμιστικής περιόδου.
Απαντώντας σε σχετική ερώτηση για το εάν οι καταναλωτές θα δουν αυξήσεις στα τιμολόγια νερού, ο διευθύνων σύμβουλος της εταιρείας, κ. Χάρης Σαχίνης, σημείωσε ότι αναμένει την απόφαση της ΡΑΑΕΥ επί των στοιχείων που έχει καταθέσει η επιχείρηση αλλά παρά το γεγονός ότι δεν υπάρχει μέχρι στιγμής κάποια επίσημη απόφαση, στόχος είναι η ΕΥΔΑΠ να διατηρεί το φθηνότερο τιμολόγιο νερού στην Ευρώπη. Μάλιστα, κληθείς να διευκρινίσει εάν υπάρχει πιθανότητα να δουν οι καταναλωτές στους λογαριασμούς χρέωση κάποιου ειδικού τέλους για τα έργα και την αντιμετώπιση της λειψυδρίας, ο υπουργός ΠΕΝ, Σταύρος Παπασταύρου, απάντησε κατηγορηματικά ότι δεν πρόκειται να επιβληθεί κανένα τέλος.
Πάντως, πέραν της πιθανής αύξησης των τιμολογίων νερού, η βιωσιμότητα του πλάνου υδροδότησης της χώρας βασίζεται κατά ένα μέρος και στη συμβολή των καταναλωτών στο πλαίσιο της ατομικής ευθύνης, μέσω της οικειοθελούς μείωσης κατανάλωσης, η οποία εκτιμάται ότι θα προσεγγίσει το 5% (δηλαδή 20 εκατ. κυβικά μέτρα ετησίως), εφόσον οι πολίτες ανταποκριθούν στο κάλεσμα της καμπάνιας ευαισθητοποίησης που διενεργεί η ΕΥΔΑΠ σε συνεργασία με δήμους, φορείς και επιχειρήσεις.
