Στον αυτόματο πιλότο και με ένα ασαφές πλαίσιο λόγω έλλειψης ολοκληρωμένου χωροταξικού σχεδιασμού αναπτύσσεται η ελληνική ιχθυοκαλλιέργεια η οποία, παρά τις προκλήσεις, καταγράφει πρωτιές σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Η ελληνική υδατοκαλλιέργεια έχει απογειωθεί χάρη στις πρωτοβουλίες και την έντονη εξωστρέφεια των επιχειρήσεων του κλάδου, ωστόσο, ο δρόμος προς τις ξένες αγορές είναι όπως φαίνεται στρωμένος με αγκάθια.
Σύμφωνα με την τελευταία ετήσια έκθεση της ΕΛΟΠΥ (Ελληνική Οργάνωση Παραγωγών Υδατοκαλλιέργειας) και τα στοιχεία του FAO, η Ελλάδα κατέχει την πρώτη θέση παραγωγής ψαριών ιχθυοκαλλιέργειας (λαυράκι, τσιπούρα) στην ΕΕ, αντιπροσωπεύοντας το 23% του όγκου και το 25% της αξίας παραγωγής, ενώ ακολουθούν η Ισπανία και η Ιταλία. Ως προς τον όγκο υδατοκαλλιέργειας, η χώρα μας βρίσκεται στην τρίτη θέση σε ευρωπαϊκό επίπεδο (πρώτες είναι η Ισπανία και η Γαλλία) και στην πρώτη θέση ως προς την αξία παραγωγής.
Ταυτόχρονα, παρά τις κλιμακούμενες πληθωριστικές πιέσεις στα τρόφιμα, οι οποίες έχουν σημαντικό αντίκτυπο στις τιμές και στην κατανάλωση ψαριών, η ελληνική ιχθυοκαλλιέργεια διατήρησε την έντονη εξωστρέφεια της καθώς, σύμφωνα με τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία (2023), διέθεσε το 83% της παραγωγής σε 36 χώρες εκτός Ελλάδας και το υπόλοιπο 17% της παραγωγής στην εγχώρια αγορά. Σε παγκόσμιο επίπεδο, η Ασία διατηρεί τα ηνία στην προϊόντων υδατοκαλλιέργειας, παράγοντας σχεδόν το 91% του όγκου, ενώ η Ελλάδα βρίσκεται στις δύο πρώτες χώρες παραγωγής ψαριών μεσογειακής υδατοκαλλιέργειας, αντιπροσωπεύοντας το 20% της παραγωγής τους διεθνώς.
Όπως έχουν επισημάνει οι επιχειρήσεις του κλάδου, οι παράγοντες που προσδιορίζονται ως διαχρονικά αναχρονιστικοί για την ανάπτυξη της υδατοκαλλιέργειας είναι μεταξύ άλλων το κανονιστικό πλαίσιο αλλά και η κοινωνική αποδοχή. «Τα υψηλά κανονιστικά πρότυπα που έχει θεσπίσει η ΕΕ αποσκοπούν στο να διασφαλίσουν ότι τα προϊόντα υδατοκαλλιέργειας που καλλιεργούνται στα κράτη-μέλη είναι ασφαλή και ότι το φυσικό περιβάλλον παραγωγής παρακολουθείται και προστατεύεται σχολαστικά. Όταν όμως αυτά τα πρότυπα γίνονται ολοένα και αυστηρότερα χωρίς επαρκή αιτιολόγηση, τότε το επιπλέον κόστος παραγωγής που συνεπάγονται δεν δημιουργεί κάποια προστιθέμενη αξία στην κοινωνία. Ομοίως, αν δεν ισχύουν και για τα εισαγόμενα προϊόντα, τότε δημιουργούνται και συνθήκες μη ισότιμου ανταγωνισμού. Αν και σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Επιτροπής και Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου το ρυθμιστικό πλαίσιο για την υδατοκαλλιέργεια έχει βελτιωθεί τα τελευταία χρόνια, σε εθνικό, και ιδιαίτερα σε περιφερειακό επίπεδο, πρέπει να γίνει σημαντική δουλειά για τον εκσυγχρονισμό του παρέχοντας ένα αίσθημα εμπιστοσύνης στους παραγωγούς και επενδυτές», αναφέρει στην ετήσια έκθεσή της η ΕΛΟΠΥ.
Συνθήκες αθέμιτου ανταγωνισμού όμως δημιουργεί και η δραστηριότητα της Τουρκίας, η οποία είναι ο μεγαλύτερος παραγωγός της Μεσογείου. Η γειτονική μας χώρα εισέρχεται επιθετικά στην ΕΕ με ανταγωνιστικές τιμές αλλά και ιδρύοντας στην Ελλάδα εταιρείες εμπορίας τουρκικών προϊόντων ιχθυοκαλλιέργειας, αξιοποιώντας το δίκτυο που έχουν δημιουργήσει οι ελληνικές εταιρείες. Πρόκειται για μια εξέλιξη που έχουν επανειλημμένα επισημάνει οι ελληνικές επιχειρήσεις του κλάδου, οι οποίες πλήττονται από το δυσμενές καθεστώς που δημιουργούν οι χαραμάδες του ισχύοντος πλαισίου.
Το επιχειρηματικό τοπίο μετασχηματίζεται λόγω της αυξανόμενης ζήτησης για υδρόβια τρόφιμα αλλά και χάρη στις νέες επενδύσεις (από το 2023 έχουμε τη δημιουργία καθετοποιημένων μονάδων που θα ελέγχουν όλα τα στάδια της αλυσίδας παραγωγής από την ιχθυοτροφή έως το τελικό προϊόν), ωστόσο, η έλλειψη ενός ολοκληρωμένου πλαισίου δημιουργεί αίσθημα ανασφάλειας στην αγορά και αποθαρρύνει τις επενδύσεις. Πρόκειται για ένα θέμα που έθιξε πριν από λίγες ημέρες και ο πρωθυπουργός της χώρας, Κυριάκος Μητσοτάκης, ο οποίος στο πλαίσιο της 89ης ΔΕΘ δεσμεύθηκε να ολοκληρωθούν τα χωροταξικά πλαίσια μεταξύ των οποίων και εκείνο που αφορά στις ιχθυοκαλλιέργειες. Συγκεκριμένα, αναφερόμενος στις μικρομεσαίες επιχειρήσεις και στην Εθνική Στρατηγική Εξωστρέφειας για την αύξηση των εξαγωγών, σημείωσε ότι είναι έτοιμο το νομοσχέδιο του Υπουργείου Ανάπτυξης για την περαιτέρω απλούστευση αδειοδότησης, με αιχμή πάντα τις επενδύσεις στον χώρο της βιομηχανίας. «Σύντομα -κι εδώ θα πιέσω τους Υπουργούς, γιατί έχουμε εξαντλήσει λίγο τα χρονικά μας περιθώρια- θα τελειώσουν τα ειδικά χωροταξικά πλαίσια, τόσο για τη βιομηχανία όσο για τον τουρισμό και για τις ιχθυοκαλλιέργειες, τομέας κρίσιμος για τον πρωτογενή τομέα», σημείωσε σχετικά ο πρωθυπουργός.
Με βάση αυτή την εξέλιξη, η αγορά αναμένει να δει στην πράξη να ολοκληρώνεται το πλαίσιο καθώς όπως φαίνεται και σε αυτόν τον κλάδο ο χρόνος μετρά αντίστροφα και δεν πρέπει να χαθεί άλλος χρόνος για τις επιχειρήσεις. Ενδεικτική της σημασίας που δίνουν οι επιχειρήσεις στην ολοκλήρωση του χωροταξικού είναι η δήλωση του κ. Απόστολου Τουραλιά, προέδρου της ΕΛΟΠΥ, ο οποίος με αφορμή τη δέσμευση του κ. Μητσοτάκη δήλωσε ότι: «Η εξαγγελία του Πρωθυπουργού για την ολοκλήρωση του Ειδικού Χωροταξικού Σχεδίου για τις Ιχθυοκαλλιέργειες (ΠΟΑΥ), αποτελεί μια ιδιαίτερα θετική εξέλιξη για την ΕΛΟΠΥ και τα Μέλη της -για τους 12.000 εργαζόμενους, τις τοπικές κοινωνίες και τη συνεισφορά στις εξαγωγές της χώρας. Πρόκειται για μια διαχρονική εκκρεμότητα, που συνδέεται άμεσα με τη βιώσιμη ανάπτυξη, τη διαφάνεια στις διαδικασίες αδειοδότησης και τη δημιουργία σαφούς πλαισίου για επενδύσεις. Το μήνυμα του Πρωθυπουργού αποτελεί οδηγό για το αρμόδιο Υπουργείο, προκειμένου να δρομολογηθούν οι απαραίτητες ενέργειες και να προχωρήσει ουσιαστικά η υλοποίηση της εξαγγελίας αυτής. Ως ΕΛΟΠΥ έχουμε υποχρέωση, και το έχουμε αποδείξει διαχρονικά, ότι πρόθεσή μας είναι να συνεργαστούμε με όλους τους φορείς έχοντας ως γνώμονα το κοινό συμφέρον, την περιβαλλοντική ισορροπία και την περιφερειακή ανάπτυξη».
