Τους λόγους που οδήγησαν την Ευρώπη στα σημερινά διλήμματα και αδυναμίες μπροστά στις σοβαρές γεωπολιτικές εξελίξεις που συμβαίνουν στον πλανήτη ανέλυσαν ο πρώην Πρόεδρος της ΕΚΤ Μάριο Ντράγκι και ο διευθύνων σύμβουλος της Metlen και πρόεδρος της Πανευρωπαϊκής Ένωσης Eurometaux, Ευ. Μυτιληναίος στο πλαίσιο συζήτησης σε συνέδριο του Economist.
Ο κ. Μυτιληναίος εξήγησε ότι η Ευρώπη άνθισε τα τελευταία 80 χρόνια, μετά τον πόλεμο, για να γίνει η μεγαλύτερη εκπρόσωπος ήπιας ισχύος (soft power) στον κόσμο, μαζί με τις ΗΠΑ και την αναδυόμενη Κίνα. Τα τελευταία 2-3 χρόνια η «ήπια ισχύς» στον κόσμο υποχώρησε και τώρα ειναι η «σκληρή δύναμη» (hard power) που μετράει. Η Ευρώπη δεν ήταν ποτέ προετοιμασμένη να παίξει σκληρό ρόλο, εξήγησε ο κ. Μυτιληναίος. «Και έτσι πλέον στην πρώτη γραμμή δεν βρίσκεται η Ευρώπη, με τις ΗΠΑ και την Κίνα, αλλά οι ΗΠΑ, η Κίνα και η Ρωσία», σημειώνοντας, μάλιστα, ότι η Ρωσία, τις προηγουμενες δεκαετίες, δεν έπαιζε ουσιαστικά κανέναν ρόλο αφού η ήπια ισχύς της είναι σχεδόν μηδενική.
Η ΕΕ πρέπει να επανεφεύρει τον εαυτό της
Έτσι ερχόμαστε στο σήμερα, συνέχισε ο κ. Μυτιληναίος, «με την Ευρώπη να αντιμετωπίζει διλήμματα που η γενιά μου δεν είχε αντιμετωπίσει στο παρελθόν: έχουμε πολέμους στην ήπειρο, σοβαρά οικονομικά προβλήματα και προκλήσεις μπροστά και έχουμε μια δομή εντός της ΕΕ η οποία ήταν καλή για την περίοδο δημιουργίας της ΕΕ, τη δεκαετία του 1950, αλλά τώρα είναι εντελώς παρωχημένη». Ο κ. Μυτιληναίος πρόσθεσε επίσης ότι «βλέπουμε το φαινόμενο τα Συμβούλια των υπουργών να έχουν χαρτοφυλάκιο που είναι κατά κύριο πολιτικό και έτσι δεν εστιάζουν σε συγκεκριμένο πρόβλημα, με αποτέλεσμα να δυσκολεύονται να δώσουν λύσεις και να πάρουν αποφάσεις. Και μετά έρχονται τα μέλη της Κομισιόν να διαμορφώσουν τις πολιτικές. Είναι η Κομισιόν τώρα που διαμορφώνει την ευρωπαϊκή πολιτική, είπε ο κ. Μυτιληναίος παρομοιάζοντας την Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν με τον Ευρωπαίο Πρόεδρο των ΗΠΑ.
Στην ανάγκη να προσαρμοστεί η Ευρωπαϊκή Ένωση στη νέα πραγματικότητα αναφέρθηκε και ο Μάριο Ντράκι. «Όταν δημιουργήθηκε η Ευρωπαϊκή Ένωση, ο βασικός σκοπός δεν ήταν να γινει παγκόσμια δύναμη, αλλά να διασφαλιστεί ειρήνη ανάμεσα στα κράτη που πολεμούσαν μεταξύ τους για αιώνες. Η ΕΕ είναι ένα project ειρήνης, όχι δύναμης, Αυτό εξηγεί γιατί σήμερα οι συγκλίσεις στις αποφάσεις έχει προτεραιτότητα. Αλλά και γιατί τα κράτη-μέλη συμφώνησαν να εκχωρήσουν εξουσίες σε μη εκλεγμένο, γραφειοκρατικό όργανο: την Κομισιόν. Η επιλογή ενός κυρίαρχου κράτους δεν ήταν τότε στο επίκεντρο της πολιτικής συζήτησης. Γι' αυτό και η μονο δύναμη που είχε η ΕΕ στις διεθνείς σχέσεις ήταν απλά να πείθει άλλα κράτη ή μικρή οικονομική επιρροή. Δεν υπήρχε ανάγκη για εξωτερική ή αμυντική πολιτική αφού αυτές διαμορφώνονταν από τις ΗΠΑ. Με δεδομένο αυτό, ξαφνικά συνειδητοποιούμε σήμερα ότι αυτό είναι ανεπαρκές. Τα τελευταία 20 χρόνια, οι τομείς στους οποίους η ΕΕ χρειάζεται μια ενιαία ισχυρή απάντηση βγήκαν στην επιφάνεια: εξωτερική πολιτική, άμυνα, ενέργεια κλπ. Πχ στην άμυνα, πρέπει πρώτα να αποφασίσεις ποιος είναι ο εχθρός».
Ο Ντράγκι τόνισε την ανάγκη η ΕΕ να οργανωθεί για να δώσει όλες αυτές τις ισχυρές, συλλογικές απαντήσεις που υπαγορεύει η πραγματικότητα. Η ΕΕ πρέπει να επανεφεύρει τον εαυτό της, είπε χαρακτηριστικά.
Πολιτικό θέμα οι δασμοί
Όσον αφορά την ευρωπαϊκή ανταγωνιστικότητα, ο Ντράγκι σημείωσε πως το βασικό πρόβλημα είναι ότι παρόλο που πιθανότατα η Ε.Ε. είναι η μεγαλύτερη αγορά στον κόσμο, δεν λειτουργεί όμως σαν ενιαία αγορά σε τομείς όπως οι ψηφιακές υπηρεσίες. «Δεν υπάρχει έλλειψη κεφαλαίων, αυτό που λείπει είναι η δυνατότητα για μεγέθυνση ενός πρότζεκτ. Το πλεονέκτημα των ΗΠΑ είναι κυρίως ότι δίνει στην καινοτομία πρόσβαση σε μία μεγάλη αγορά», συμπλήρωσε.
Σύμφωνα με τον κ. Μυτιληναίο, βασικό πλεονέκτημα των ΗΠΑ ήταν ότι δαπανήθηκαν πολλά κεφάλαια σε R&D και καινοτομία. Στην Ευρώπη ακολουθήθηκαν πολιτικές οικονομικής σταθερότητας, με συνέπεια να μην δοθούν πολλά κεφάλαια και να χαθεί έδαφος.
«Δεν έχουμε ενεργειακές πηγές, η πράσινη μετάβαση δημιούργησε περισσότερα προβλήματα από όσα έλυσε. Δεν έφερε μικρότερες τιμές, δεν συνοδεύτηκε από επαρκείς επενδύσεις στα ηλεκτρικά δίκτυα. Προσπαθούμε να ανταγωνιστούμε την Κίνα, που χρησιμοποιεί άνθρακα χωρίς δικαιώματα ρύπων και έχει φθηνό εξοπλισμό φωτοβολταϊκών. Η ενέργεια είναι πολιτικό θέμα. Ποιος θέλει να λύσει αυτό το πρόβλημα; Έχουμε πολιτικούς ηγέτες στην Ευρώπη να σώσουν την Ευρώπη, όπως ο Ντράγκι την προηγούμενη 10ετία; Δεν νομίζω», πρόσθεσε.
Υπογράμμισε πως οι δασμοί δεν είναι τεχνικό θέμα, αλλά πολιτικό. «Οι δασμοί μοιάζουν με τις κυρώσεις. Όταν η Ισπανία αρνήθηκε να αυξήσει τις αμυντικές δαπάνες της, ο Τραμπ είπε ότι θα την τιμωρήσει με δασμούς», συμπλήρωσε.
Ο επανεξοπλισμός της Ευρώπης
Σημείωσε ότι τις τελευταίες 10ετίες η Ευρώπη βασιζόταν στις ΗΠΑ για θέματα ασφάλειας, στη Ρωσία για φθηνή αγορά και στην Κίνα για μαζικές εξαγωγές. Τα δεδομένα αυτό ωστόσο έχουν πλέον αλλάξει. Για παράδειγμα, αυτό που δεν λέγεται, σε σχέση με την ενεργειακή απεξάρτηση από τη Ρωσία, είναι ότι το κόστος της ενέργειας έχει διπλασιαστεί.
Όσον αφορά τον επανεξοπλισμό της Ευρώπης, ο Ντράγκι υπογράμμισε πως η Ευρώπη πρέπει να είναι ταυτόχρονα ρεαλιστική και φιλόδοξη. Τόνισε πως υπάρχουν σημαντική λόγοι για συνεργασία εντός Ε.Ε., με πρώτο την απόκτηση ισχύος. Ο δεύτερος λόγος είναι η εξοικονόμηση πόρων, ώστε να μην υπάρξουν επιπτώσεις στο κράτος πρόνοιας.
«Τρίτος λίγος για συνεργασία είναι ότι στο μέλλον στον πυρήνα της αμυντικής βιομηχανίας θα βρίσκεται η τεχνητή νοημοσύνη, η οποία με τη σειρά της στηρίζεται στο cloud computing και τις τηλεπικοινωνίες. Πρόκειται για πυλώνες όπου οι εθνικές πολιτικές δεν έχουν νόημα», συμπλήρωσε.
Σύμφωνα με τον κ. Μυτιληναίο, θα χρειαστούν 10-15 χρόνια, μέχρι να μπορεί να ισχυριστεί κανείς ότι η Ε.Ε. έγινε μία μεγάλη «σκληρή δύναμη» (hard power). Αναρωτήθηκε ποιες χώρες εντός Ε.Ε. θα μπορούν να αναλάβουν την υλοποίηση των επενδύσεων. «Μόλις 4 με 5 κράτη-μέλη, επομένως οι δαπάνες των υπόλοιπων 20 με 22 θα κατευθυνθούν στη Γερμανία και την Γαλλία. Αν πεις στους πολίτες ότι θα προχωρήσουν το REArm αλλά θα στερηθούν χρήματα η εκπαίδευση και η υγεία, θα υπάρξει αντίδραση από την κοινή γνώμη».
Αισιοδοξία όσο υπάρχει πολιτική σταθερότητα
Σημείωσε ότι θα πρέπει να υπάρξει συγχώνευση των αμυντικών επιχειρήσεων σε μεγαλύτερη κλίμακα, ώστε να γίνουν παγκόσμιοι ηγέτες. Αυτό θα γίνει με ισχυρά κίνητρα, ώστε να υποχρεωθούν οι μεγαλύτερες εταιρείες να συνεργαστούν με τις μικρότερες.
Αναφερόμενος στην Ελλάδα, υπογράμμισε πως ο Ντράγκι έπαιξε σημαντικό ρόλο στην αντιμετώπιση της ελληνική κρίσης. «Διανύουμε 6 χρόνια πολιτικής σταθερότητας, για την οποία θα πρέπει να αποδοθούν εύσημα στον πρωθυπουργό. Η οικονομία έχει σταθεροποιηθεί και προχωρά, η κατάσταση είναι καλύτερη από πολλές χώρες του Νότου. Ένας λόγος είναι πως δεν χρειαζόμαστε πολλή ενέργεια, γιατί είναι μικρή η βιομηχανοποίηση της χώρας. Είμαι αισιόδοξος όσο έχουμε σταθερό πολιτικό περιβάλλον».
Ο κ. Ντράγκι σημείωσε πως έχουν περάσει 10 χρόνια από το δημοψήφισμα. «Αν συγκρίνει κανείς την τότε κατάσταση με τώρα, θα πρέπει να δώσει συγχαρητήρια στους Έλληνες», κατέληξε.
