Η σύγκρουση Ισραήλ-Ιράν επαναφέρει μνήμες από την αρχή του πολέμου στην Ουκρανία όπου η διακοπή εισαγωγών φυσικού αερίου από τη Ρωσία μεταφράστηκε σε ακριβότερες εισαγωγές από άλλες χώρες και αύξηση του κόστους των καυσίμων στην Ελλάδα. Όμως, σε αυτή την περίπτωση η κρίση έχει πιο σύνθετο χαρακτήρα και οι προεκτάσεις της θα μπορούσαν να προκαλέσουν μη αναμενόμενα σοκ στις διεθνείς τιμές του πετρελαίου και κατ’ επέκταση στην τιμή της βενζίνης, του πετρελαίου κίνησης και των αεροπορικών καυσίμων.
Οι επιθέσεις του Σαββατοκύριακου στις πετρελαϊκές εγκαταστάσεις του Ιράν σηματοδοτούν μια κρίσιμη στιγμή για την παγκόσμια ενεργειακή ασφάλεια. Ενώ η φυσική ζημιά στις εγκαταστάσεις παραγωγής του Ιράν εξακολουθεί να αξιολογείται, οι ευρύτερες στρατηγικές επιπτώσεις ήδη διαπερνούν τις παγκόσμιες αγορές πετρελαίου. Υπάρχει εκτεταμένη ανησυχία για την ασφάλεια του εφοδιασμού και τις πληθωριστικές συνέπειες τόσο για τις προηγμένες όσο και για τις αναδυόμενες οικονομίες.
Το Ιράν, το οποίο κατέχει περίπου το 9% των αποδεδειγμένων αποθεμάτων πετρελαίου παγκοσμίως, εξάγει επί του παρόντος μεταξύ 1,5 και 2 εκατομμυρίων βαρελιών την ημέρα, κυρίως στην Κίνα, παρά τις μακροχρόνιες κυρώσεις των Ηνωμένων Πολιτειών. Παρ’ όλα αυτά επηρεάζονται και οι εισαγωγές (και κατ’ επέκταση και οι τιμές) και άλλων κρατών δεδομένου ότι οποιαδήποτε διαταραχή στην ιρανική παραγωγή ή στις οδούς εξαγωγής - ειδικά στο Στενό του Ορμούζ, μέσω του οποίου ρέει περίπου το 20% της παγκόσμιας προσφοράς πετρελαίου - αποτελεί συστημικό κίνδυνο.
Οι αγορές έχουν ήδη αντιδράσει. Οι τιμές του Brent αυξήθηκαν περισσότερο από 6%, ενώ η τιμή του West Texas Intermediate αυξήθηκε κατά πάνω από 5% αμέσως μετά τις επιθέσεις. Και οι προβλέψεις σε ένα ακραίο σενάριο κλιμάκωσης της έντασης κάνουν λόγο ακόμη και για 130 δολάρια το βαρέλι (JP Morgan).
Πώς θα επηρεαστούν οι τιμές των καυσίμων στην Ελλάδα
Η άνοδος στην τιμή του Brent αναμένεται να περάσει και στις αντλίες στην ελληνική αγορά καυσίμων. Ήδη η ΠΟΠΕΚ επισημαίνει ότι αναμένει αυξήσεις στις τιμές χονδρικής για τη βενζίνη και το πετρέλαιο κίνησης στα μέσα της εβδομάδας. Αυτό σημαίνει ότι οι τιμές λιανικής μέσα στο επόμενο πενθήμερο θα σημειώσουν άνοδο αλλά το ύψος και η διάρκεια των ανατιμήσεων δεν μπορεί ακόμη να προβλεφθεί. Το σίγουρο είναι ότι εφόσον οδεύουμε προς την καρδιά της θερινής τουριστικής περιόδου, μια αύξηση στις τιμές των καυσίμων θα επηρεάσει τόσο τις μεταφορές, όχι μόνο τις οδικές και τα ακτοπλοϊκά αλλά και τις τιμές των αεροπορικών εισιτηρίων.
Και αυτό μάλιστα τη στιγμή, που όσον αφορά στα αεροπορικά εισιτήρια, υπήρχε μια διάχυτη προσδοκία από τις αρχές του 2025 ότι θα μπορούσαν να σημειώσουν πτώση στις τιμές μέσα στη χρονιά. Τον Δεκέμβριο του 2024, η Διεθνής Ένωση Αερομεταφορών (IATA) προέβλεψε ότι το μέσο αεροπορικό εισιτήριο μετ' επιστροφής το 2025 θα μειωθεί κατά 1,8% σε σύγκριση με το 2024. Όμως αυτή η πρόβλεψη αναιρείται από τις τρέχουσες εξελίξεις. Και αυτό επειδή οι υψηλότερες τιμές του αργού πετρελαίου συνήθως οδηγούν σε αυξημένες τιμές καυσίμων αεριωθούμενων, καθώς το καύσιμο αεριωθούμενων είναι ένα προϊόν πετρελαίου που προέρχεται από το αργό πετρέλαιο. Αυτό συμβαίνει επειδή τα διυλιστήρια μετατρέπουν το αργό πετρέλαιο σε διάφορα προϊόντα, συμπεριλαμβανομένου του καυσίμου αεριωθούμενων, και το κόστος παραγωγής του συνδέεται άμεσα με το κόστος του αργού πετρελαίου. Επομένως, όταν η τιμή του αργού πετρελαίου αυξάνεται, η τιμή του καυσίμου αεριωθούμενων τείνει να ακολουθεί την ίδια πορεία.
- Δονήσεις στις τιμές του πετρελαίου μετά από την επίθεση στο Ιράν – Πώς θα επηρεαστεί η Ελλάδα
- Σύγκρουση στη Μέση Ανατολή: Αυξάνονται οι κίνδυνοι για την ελληνική οικονομία – Σε επιφυλακή για τιμές, ενέργεια και τουρισμό
Τι θα συμβεί εάν κλιμακωθεί η κρίση
Υπάρχει αυξανόμενη ανησυχία ότι αυτή η σύγκρουση θα μπορούσε να κλιμακωθεί περαιτέρω. Συγκεκριμένα, το Ισραήλ μπορεί να εντείνει τη στόχευση των ιρανικών πετρελαϊκών εγκαταστάσεων, στο πλαίσιο μιας ευρύτερης στρατηγικής για την αποδυνάμωση της οικονομικής ικανότητας του Ιράν και την αποτροπή περαιτέρω δραστηριοτήτων μεσολάβησης.
Εάν συμβεί αυτό, θα ασκήσει ακόμη μεγαλύτερη ανοδική πίεση στις παγκόσμιες τιμές του πετρελαίου. Οι χώρες που εξαρτώνται από τις εισαγωγές πετρελαίου - ειδικά στην Ασία - είναι οι πιο εκτεθειμένες σε τέτοιους κραδασμούς βραχυπρόθεσμα. Η Ινδία, το Πακιστάν, η Ινδονησία και το Μπαγκλαντές εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από το πετρέλαιο της Μέσης Ανατολής και είναι ιδιαίτερα ευάλωτες τόσο σε διακοπές εφοδιασμού όσο και σε αυξήσεις τιμών. Αυτές οι οικονομίες έχουν συνήθως περιορισμένα στρατηγικά αποθέματα πετρελαίου και αντιμετωπίζουν πιέσεις στο εξωτερικό ισοζύγιο όταν αυξάνονται οι τιμές του πετρελαίου. Η Κίνα, παρά το γεγονός ότι είναι ο μεγαλύτερος πελάτης πετρελαίου του Ιράν, έχει πιο περιορισμένο ρίσκο λόγω των διαφοροποιημένων προμηθευτών της και των σημαντικών αποθεμάτων της.
Ωστόσο, και η Ευρώπη κα κατ' επέκταση και η Ελλάδα η οποία εισάγει σχεδόν όλο το πετρέλαιο και φυσικό αέριο που καταναλώνει θα βρεθεί στο έλεος των ανατιμήσεων, με τις τιμές των καυσίμων κίνησης να αναμένεται να περάσουν το φράγμα των 2 ευρώ το λίτρο, εάν τελικά επιβεβαιωθούν οι εκτιμήσεις για ράλι στις διεθνείς τιμές του πετρελαίου.
