Τέσσερις δράσεις πλαισιώνουν το σχέδιο της Κομισιόν για πλήρη τερματισμό των εισαγωγών ρωσικού αερίου μέχρι το 2027, ο οποίος περιλαμβάνεται στον προτεινόμενο Οδικό Χάρτη για απεξάρτηση από όλα τα ενεργειακά προϊόντα που παράγει Μόσχα (συμπεριλαμβανόμενου και του πετρελαίου και των πυρηνικών καυσίμων), ο οποίος παρουσιάστηκε χθες. Ο Οδικός Χάρτης θα μετουσιωθεί σε συγκεκριμένα νομικά μέτρα, τα οποία θα ανακοινωθούν τον Ιούνιο.
Αξίζει να σημειωθεί ότι ειδικά για το φυσικό αέριο οι Βρυξέλλες προτείνουν τον σταδιακό τερματισμό των εμπορικών σχέσεων με τη Ρωσία. Σε πρώτη φάση (η οποία θα τεθεί σε εφαρμογή μέχρι το τέλος του 2025) θα διακοπούν όλες οι βραχυχρόνιες συμβάσεις για την προμήθεια spot φορτίων – είτε αερίου αγωγού, είτε LNG. Επίσης, θα τεθεί απαγορευτικό στη σύναψη καινούριων συμφωνιών.
Σύμφωνα με τις Βρυξέλλες, η προμήθεια spot φορτίων αντιστοιχεί περίπου στο 1/3 των εισαγωγών από τη Μόσχα. Τα υπόλοιπα 2/3 αφορούν μακροχρόνια συμβόλαια με την Gazprom. Για αυτά, οι Βρυξέλλες προτείνουν πως θα πρέπει να τερματιστούν στο σύνολό τους το αργότερο μέχρι το τέλος του 2027.
Ιχνηλασιμότητα των ρωσικών εισαγωγών
Από την έναρξη του πολέμου στην Ουκρανία, οι εισαγωγές ρωσικού καυσίμου έχουν περιοριστεί κατακόρυφα στην Ευρώπη. Το μερίδιο αερίου από το Μόσχα, στο συνολικό «καλάθι» προμήθειας της Ευρώπης, αναμένεται να διαμορφωθεί φέτος στο 13%, από 45% που ήταν το 2021. Ωστόσο, σύμφωνα με τις Βρυξέλλες, ο μηδενισμός του ποσοστού θα απαλείψει τον κίνδυνο η Μόσχα να επιχειρήσει ξανά να χρησιμοποιήσει την ενέργεια ως μέσο εκβιασμού της Ε.Ε., ενώ θα στερήσει από τη Μόσχα έσοδα για τη συνέχιση του πολέμου στην Ουκρανία και τον αμυντικό εξοπλισμό της.
Ωστόσο, θα πρέπει να θεωρείται βέβαιο πως δεν μοιράζονται όλα τα κράτη-μέλη την ίδια εκτίμηση, με ορισμένες χώρες μάλιστα (όπως η Ουγγαρία) να θεωρείται βέβαιο ότι θα αντιταχθούν στο σχέδιο των Βρυξελλών. Επομένως, όπως επισημαίνουν στελέχη του κλάδου στο Insider.gr, ένα πρώτο ερωτηματικό είναι κατά πόσο η Κομισιόν θα μπορέσει να εξασφαλίσει την απαιτούμενη συναίνεση, ώστε τα μέτρα που θα προκύψουν από τον Οδικό Χάρτη να γίνει νομικώς δεσμευτικά για τις χώρες Ε.Ε.
Σε κάθε περίπτωση, η πρώτη δράση που προτείνουν οι Βρυξέλλες είναι να δημιουργηθεί ένα πλαίσιο για την καλύτερη ισχνηλασιμότητα προέλευσης των ρωσικών εισαγωγών, με τις πληροφορίες αναφορικά με τις ποσότητες που εισέρχονται εντός Ευρωπαϊκής ένωσης να καταγράφονται από τις τελωνειακές υπηρεσίες και να διαβιβάζονται στις εθνικές αρχές καθώς και την Κομισιόν.
Εθνικά Σχέδια από τα κράτη-μέλη
Παράγοντες πάντως της αγοράς θεωρούν ότι μία τέτοια πρόταση είναι δύσκολο να υλοποιηθεί στην πράξη, ειδικά στην περίπτωση των ποσοτήτων που φτάνουν στην Ευρώπη μέσω τρίτων χωρών. Όπως συμπληρώνουν, κάτι τέτοιο θα σήμαινε πως οι τρίτες χώρες θα ήταν διατεθειμένες να παράσχουν πλήρη στοιχεία για την προέλευση των εισαγωγών – εξαγωγών τους, κάτι που κάθε άλλο παρά βέβαιο θεωρείται.
Η δεύτερη δράση της Κομισιόν είναι η κατάρτιση Εθνικών Σχεδίων από κάθε κράτος – μέλος, για την απεξάρτηση από το ρωσικό αέριο. Μεταξύ άλλων, τα Εθνικά Σχέδια θα πρέπει να καταγράφουν τις συμβασιοποιημένες εισαγωγές από τη Μόσχα, περιλαμβάνοντας και τα συμβόλαια με συμβάσεις «take or pay».
Ωστόσο, εκτιμάται πως ούτε αυτή η πρόβλεψη είναι εύκολο να υλοποιηθεί. Ο λόγος είναι πως οι συμβάσεις περιλαμβάνουν στοιχεία τα οποία εμπίπτουν στο επιχειρηματικό απόρρητο και τα οποία δύσκολα οι εισαγωγείς αερίου θα αποδεχτούν να αποκαλύψουν στις εθνικές αρχές.
Τερματισμός των συμβάσεων
Σύμφωνα με τους εκπροσώπους της αγοράς, «αγκάθι» υπάρχει όμως και στον πρόωρο τερματισμό μακροχρόνιων συμβάσεων, οι οποίες λήγουν μετά το 2027. Όπως επισημαίνουν, τα συμβόλαια μπορούν να διακοπούν εσπευσμένα μόνο με την επίκληση λόγων «ανωτέρας βίας», οι οποίοι δεν είναι βέβαιο πως στοιχειοθετούνται με την επίκληση του πολέμου της Ουκρανίας.
Στο κείμενο παρουσίασης του Οδικού Χάρτη, δεν δίνεται κάποια σαφής «ένδειξη» για τα μέτρα που θα προτείνει τον επόμενο μήνα η Κομισιόν, προς αυτή την κατεύθυνση. Αυτό που αναφέρεται είναι πως τα μέτρα θα συμμορφώνονται πλήρως με την ευρωπαϊκή νομοθεσία και το διεθνές δίκαιο, ενώ βασίζονται στην ενδεδειγμένη εκτίμηση των νομικών συνεπειών.
Ωστόσο, ακόμη κι αν οι Βρυξέλλες είναι βέβαιες πως οι εισαγωγείς θα είναι «νομικά θωρακισμένοι» για να διακόψουν τα συμβόλαια με την Gazprom, δεν είναι καθόλου βέβαιο πως οι εταιρείες θα έχουν την ίδια πεποίθηση. Εξάλλου, και μόνο η προοπτική προσφυγής της Gazprom εναντίον τους στη διεθνή διαιτησία, είναι αρκετή για να τις κάνει να «ζυγίσουν» τα δεδομένα πιο επιφυλακτικά.
Η ασφάλεια τροφοδοσίας
Η τέταρτη και τελευταία δράση της Κομισιόν αφορά την ενίσχυση της διαφοροποίησης των πηγών τροφοδοσίας, όπως και την προώθηση της διείσδυσης του βιοαερίου – βιομεθανίου. Όσον αφορά την επίδραση από το «στοπ» στην ενεργειακή ασφάλεια της Ευρώπης και στις τιμές προμήθειας, εκτιμά πως η σταδιακή κατάργηση θα περιορίσει τις αρνητικές επιπτώσεις.
Το βασικό επιχείρημα που επικαλείται είναι πως η παγκόσμια παραγωγή LNG βρίσκεται ήδη σε τροχιά αλματώδους αύξησης, με επιπλέον 25-30 δισ. κυβικά μέτρα (bcm) να προστίθενται ήδη από φέτος. Σταδιακά μέχρι το 2028, η παραγωγή θα αυξηθεί κατά 200 bcm, δηλαδή σε 5πλάσια επίπεδα από τις εισαγωγές στην Ε.Ε. ρωσικού αερίου.
Ωστόσο, όπως επισημαίνουν τα στελέχη του κλάδου, όπως έχει συμβεί και στο παρελθόν, οι εκτιμήσεις της Κομισιόν διαβεβαιώνουν ότι η Ε.Ε. μπορεί να αντικαταστήσει τις ποσότητες που θα απολέσει – και όχι ότι οι νέες ποσότητες θα εξασφαλίζονται σε παραπλήσιες τιμές. Μάλιστα, εκτιμούν πως και μόνο οι εξαγγελίες της Κομισιόν θα έχουν ως συνέπεια μέσα στο επόμενο 20ήμερο οι τιμές να αυξηθούν κατά 10-20%.
Επίδραση στις τιμές
Όπως επισημαίνουν, ένα από τα μεγάλα ατού της Ρωσίας είναι ότι οι εξαγωγές πραγματοποιούνται κατά κύριο λόγο μέσω αγωγών και από υποδομές οι οποίες έχουν αποσβεστεί προ πολλού.
Επομένως, έχει εγγενώς τις προϋποθέσεις για πιο ανταγωνιστικές τιμές από το LNG, η τιμή του οποίου επιβαρύνεται από το κόστος υγροποίησης και μεταφοράς. Ειδικά μάλιστα για τις ποσότητες LNG που εξασφαλίζονται από τις spot αγορές, οι τιμές έχουν πολύ μεγαλύτερη μεταβλητότητα – χωρίς απαραίτητα αυτή να καθορίζεται πάντοτε από την προσφορά και τη ζήτηση.
Κατά συνέπεια, εκτιμούν ότι η ιδανική φόρμουλα θα ήταν μία σειρά μέτρων που θα επέτρεπαν στο ρωσικό αέριο να συνεχίσει να έχει θέση στο ευρωπαϊκό μίγμα, αποτρέποντας παράλληλα το ενδεχόμενο η Μόσχα να γίνει ποτέ ξανά ο βασικός προμηθευτής της Ε.Ε. Ακόμη κι αν ο εξοβελισμός του ρωσικού καυσίμου ευνοήσει τις εισαγωγές αμερικανικού LNG, και αποτρέψει με αυτό τον τρόπο έναν εμπορικό πόλεμο με της ΗΠΑ, το αντίτιμο θα είναι η παγίωση του ενεργειακού κόστους εντός της Ε.Ε. σε υψηλά επίπεδα, σε σχέση με αυτά που απαιτούνται ώστε η Ευρώπη να μην χάσει τη διεθνή ανταγωνιστικότητά της.
