Όταν οι Καθολικοί καρδινάλιοι «έσπασαν την παράδοση» και εξέλεξαν τον πρώτο Αμερικανό πάπα στην σχεδόν 2.000 ετών ιστορία της Καθολικής εκκλησίας, κατέληξαν σε έναν από το Σικάγο που έχει περάσει μεγάλο μέρος της ζωής του στο εξωτερικό και πιο συγκεκριμένα στο Περού.
Επιλέγοντας τον 69χρονο Ρόμπερτ Πρέβοστ που επέλεξε το όνομα Πάπας Λέων ΙΔ’, το κονκλάβιο φαίνεται να στοιχηματίζει ότι η μεικτή του ταυτότητα - ένας πάπας τόσο της Αμερικής όσο και του κόσμου - θα βοηθήσει να τον αναδείξει ηγέτη μιας εκκλησίας που προσπαθεί να πορευθεί σε μια περίοδο αναταραχής και μετάβασης. Έζησε και εργάστηκε στο Περού ως ιεραπόστολος και εφημέριος και πιο πρόσφατα υπηρέτησε το Βατικανό ως στενός βοηθός του αείμνηστου Πάπα Φραγκίσκου.
Με την επιλογή του ονόματός του, ο 69χρονος Καρδινάλιος Ρόμπερτ Πρέβοστ υπέδειξε ότι θέλει να θέσει την κοινωνική δικαιοσύνη στο επίκεντρο της παπικής του θητείας. Ο τελευταίος Λέων - ο οποίος ηγήθηκε για 25 χρόνια μέχρι το 1903 - είναι περισσότερο γνωστός για μια εγκύκλιο που ζητούσε βοήθεια για τη «δυστυχία και την αθλιότητα που πιέζουν τόσο άδικα την πλειοψηφία της εργατικής τάξης».
Ανακαλώντας τον Λέοντα ΙΓ, ο νέος Πάπας σηματοδοτεί την ανάγκη για νέες λύσεις στις κοινωνικές και οικονομικές κρίσεις που μαστίζουν τον κόσμο και οι οποίες έχουν οδηγήσει σε μεγαλύτερη οργή για την ανισότητα και την αδικία, σε αντίδραση κατά των μεταναστών και σε βαθιές πολιτικές διαιρέσεις.
- ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ: Ποιος είναι ο μισθός του Πάπα
Διχαστικά ζητήματα
Το κέντρο βάρους του λοιπόν εξαπλώνεται ολοένα και περισσότερο στη μακρινή περιφέρεια, συμπεριλαμβανομένης της Λατινικής Αμερικής, όπου ο Πρέβοστ απολαμβάνει δημοτικότητας και ισχυρών σχέσεων. Ωστόσο, το αμερικανικό ποίμνιό του παραμένει εξαιρετικά ισχυρό και πλούσιο, ακόμη και όταν τα μέλη του διχάζονται από τα ίδια διχαστικά ζητήματα - σχετικά με τη μετανάστευση, πολιτιστικά ζητήματα και ταυτότητα – τα οποία και απασχολούν μεγάλο μέρος της Δύσης.
Επιπλέον, ο νέος πάπας θα κληθεί να ανταποκριθεί στους συνεχιζόμενους πολέμους στην Ουκρανία και τη Γάζα, καθώς και σε έναν απρόβλεπτο Αμερικανό πρόεδρο που διαταράσσει το μεταπολεμικό ιστό της Δύσης. Ο Πρέβοστ έχει πει λίγα δημοσίως, ιδιαίτερα για ορισμένα από τα πιο διχαστικά ζητήματα στην εκκλησία, όπως ο ρόλος των γυναικών. Αυτά που έχει πει δείχνουν ότι θα συνεχίσει την ποιμαντική έμφαση του φιλελεύθερου προκατόχου του στην προσέγγιση των φτωχών και στη μέριμνα του περιβάλλοντος.
«Το να είσαι επίσκοπος δεν σημαίνει να ζεις σε παλάτι, αλλά να περπατάς με τον λαό», είχε δηλώσει στο Vatican News σε πρόσφατη συνέντευξή του, επαναλαμβάνοντας την κοσμοθεωρία του Φραγκίσκου. Σε μια ανάρτηση τον Φεβρουάριο στο X, διαφώνησε με την προσπάθεια του Αντιπροέδρου Τζέι Ντι Βανς να επικαλεστεί μια αρχαία εκκλησιαστική διδασκαλία για την ιεραρχία της αγάπης, γνωστή ως ordo amoris, για να υπερασπιστεί την καταστολή της μετανάστευσης από την κυβέρνηση Τραμπ.
Σαφώς, οι δηλώσεις του αυτές καταδεικνύουν ότι ορισμένες από τις απόψεις του τον φέρνουν σε αντίθεση με τις ενέργειες του Ντόναλντ Τραμπ και της κυβέρνησής του, που σημαίνει ότι η σχέση του νέου πάπα με την πατρίδα του μπορεί να μην είναι και τόσο απλή, παρότι ως Αμερικανός θα μπορούσε να έχει μοναδική επιρροή στην Ουάσινγκτον. Η κλιματική αλλαγή θα μπορούσε να είναι ακόμη ένα σημείο έντασης. Ο Τραμπ απέσυρε για άλλη μια φορά τις ΗΠΑ από τη Συμφωνία του Παρισιού και μείωσε τη χρηματοδότηση για την υποδομή φόρτισης ηλεκτρικών οχημάτων.
Οι πρώτοι συμβολισμοί
Ωστόσο, αρκετοί παρατηρητές περιέγραψαν το στυλ του κάποτε φοιτητή μαθηματικών ως πιο μετρημένο από αυτό του Φραγκίσκου. Για παράδειγμα, στο όνομα που επέλεξε και στην επιλογή της παραδοσιακής ενδυμασίας στην πρώτη του εμφάνιση, κάποιοι είδαν ανεπαίσθητα σημάδια μίας στροφής προς την παράδοση μετά τον Φραγκίσκο.
«Νομίζω ότι αυτές ήταν χειρονομίες ότι ίσως προσπαθούσε να τείνει κλάδο ελαίας στην πιο συντηρητική πτέρυγα της εκκλησίας. Ελπίζουμε ότι αυτός θα είναι ένας πάπας που θα ενώσει την εκκλησία», δήλωσε στη WSJ ο Τζόσουα Μέρσερ, συνιδρυτής της CatholicVote, ομάδας που υποστήριξε τον Ντόναλντ Τραμπ και της οποίας ο συνιδρυτής, με τη σειρά του, διορίστηκε πρέσβης των ΗΠΑ στην Αγία Έδρα.
Όταν ο Λέων ΙΔ μίλησε την Πέμπτη στα πλήθη από το μπαλκόνι της Βασιλικής του Αγίου Πέτρου, το πρώτο του μήνυμα ήταν ενάντια σε κάθε μορφή διχασμού και πολέμου. «Χτίστε γέφυρες, με διάλογο, ενώνοντας όλους για να είναι ένας ενιαίος λαός, πάντα σε ειρήνη.Το κακό δεν θα επικρατήσει».
Αυτή ήταν μια προειδοποιητική βολή από έναν πάπα που επιλέχθηκε να εκπροσωπήσει τους Καθολικούς σε μια εποχή που μαίνονται πολιτισμικοί πόλεμοι, οι συγκρούσεις σε όλες τις ηπείρους είναι άλυτες και δεν είναι σαφές ποιος είναι ο ρόλος που μπορεί να διαδραματίσει ο παπισμός σε οποιονδήποτε από αυτούς. Υπάρχουν επίσης εσωτερικές διαιρέσεις που αντιμετωπίζει ο πάπας, μεταξύ των παραδοσιακών και των πιο προοδευτικών μελών, ιδίως σε θέματα όπως η ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητα και το διαζύγιο.
Η εκλογή του Πρέβοστ ανέτρεψε δε, την μακροχρόνια υπόθεση ότι ένας Αμερικανός δεν θα γινόταν πάπας επειδή η εκκλησία θα ήταν επιφυλακτική να φανεί ότι συμμαχεί πολύ στενά με την υπερδύναμη του κόσμου. Τα πρώτα στοιχήματα στο Λας Βέγκας έδειχναν τον Πρέβοστ πολύ πίσω από άλλες πιθανώς ιστορικές επιλογές, όπως ο Φιλιππινέζος Καρδινάλιος Λουί Αντόντιο Τάγκλε ή ο Πήτερ Τέρκσον από την Γκάνα.
Στροφή στην παράδοση;
Ωστόσο, όταν ο πρώτος ενθουσιασμός κατασιγάσει, οι Αμερικανοί Καθολικοί θα παρακολουθούν στενά για να καθορίσουν τη θέση του νέου Πάπα σε σχέση με το δικό τους διευρυνόμενο χάσμα. Ο Πάπας Φραγκίσκος προσπάθησε να εκσυγχρονίσει την εκκλησία δείχνοντας μεγαλύτερη συμπόνια στις περιθωριοποιημένες ομάδες, ιδιαίτερα στους ομοφυλόφιλους. Αλλά η μεταμόρφωσή του προκάλεσε την έντονη αντίδραση από μια αναδυόμενη ομάδα συντηρητικών Καθολικών, οι οποίοι έχουν δώσει μια νέα ζωντάνια στην εκκλησία και απαιτούν επιστροφή στην παράδοση.
Ένα πρώιμο σημάδι μπορεί να είναι η στάση του απέναντι στην παραδοσιακή λατινική λειτουργία. Ο Φραγκίσκος την αποθάρρυνε υπέρ μιας λειτουργίας που θα τελούνταν σε τοπικές γλώσσες, τις οποίες θεωρούσε πιο οικεία και ελκυστική για τους πιστούς. Ωστόσο, η λατινική λειτουργία αναβιώνει τώρα από πολλές συντηρητικές εκκλησίες.
Ο Τομ Πόκεν, μέλος της κυβέρνησης του πρώην προέδρου Ρόναλντ Ρίγκαν, ο οποίος δραστηριοποιείται σε εκκλησιαστικές υποθέσεις, ευελπιστεί ότι ο Πάπας Λέων θα δώσει στις επισκοπές μεγαλύτερη ελευθερία να κάνουν την παραδοσιακή λατινική λειτουργία. «Ένα τέτοιο σημάδι θα έκανε τεράστια διαφορά όσον αφορά την επανένωση των πιστών», δήλωσε στη WSJ ο Πόκεν.
Προέτρεψε επίσης τον Λέοντα να επιλέξει περισσότερους ορθόδοξους επισκόπους και καρδινάλιους και να αποκαταστήσει τις σχέσεις του με εξέχοντες συντηρητικούς των ΗΠΑ, όπως ο Βανς. «Ελπίζω απλώς να αποδειχθεί κεντρώος και να μην συνεχίσει τον δρόμο στον οποίο μας έβαλε ο Πάπας Φραγκίσκος», είπε ο Πόκεν.
Εν τω μεταξύ, πολλοί προοδευτικοί Καθολικοί αναρωτιόντουσαν πόσο σκληρά θα αγωνιστεί ο νέος πάπας για να υπερασπιστεί την κληρονομιά του προκατόχου του. Σε ανακοίνωσή της την Πέμπτη, η DignityUSA, ένα λαϊκό κίνημα για τους ομοφυλόφιλους Καθολικούς, εξέφρασε την ανησυχία του για τα σχόλια που φέρεται να έκανε ο Πρέβοστ το 2012, τα οποία δυσφημούσαν τον «ομοφυλοφιλικό τρόπο ζωής».
Με βλέμμα πέρα από την ενοποίηση
Σύμφωνα με το think tank Pew Research Center, περίπου το 20% των ενηλίκων στις ΗΠΑ αυτοπροσδιορίζονται ως Καθολικοί, από 24% το 2007.
Τα σκάνδαλα - ιδίως οι περιπτώσεις σεξουαλικής κακοποίησης που έχουν στιγματίσει την εκκλησία παγκοσμίως - έχουν αποτελέσει παράγοντα για την αποχώρηση ανθρώπων, σύμφωνα με έρευνες του think tank. Ένα αυξανόμενο ποσοστό των Καθολικών στις ΗΠΑ είναι Ισπανόφωνοι, τμήμα του πληθυσμού που έχει στραφεί υπέρ του Τραμπ.
Ο νέος ποντίφικας δεν είναι απλώς θεολόγος με διδακτορικό από το Παπικό Πανεπιστήμιο του Αγίου Θωμά Ακινάτη στη Ρώμη. Είναι επίσης κάτοχος πτυχίου στα μαθηματικά από το Πανεπιστήμιο Villanova στην Πενσυλβάνια, που διοικείται από τους Αυγουστινιανούς.
Αυτό μπορεί να συμβάλει στην πρακτική του πλευρά, η οποία πιθανότατα δεν θα σταματήσει στην ενοποίηση της εκκλησίας, αλλά επιδιώκει να έχει και παρέμβαση σε κοσμικά ζητήματα, σημειώνει το Bloomberg.
Στην πρώτη ομιλία του ο Πάπας Λέων ΙΔ΄ ζήτησε ειρήνη στον κόσμο - ένα αρκετά συνηθισμένο αίτημα, αλλά που δείχνει ότι το Βατικανό σκοπεύει να μην μειώσει την κριτική του προς τους παγκόσμιους ηγέτες. Δεν πρόκειται για έναν άνθρωπο που θέλει να αποσυρθεί στον ακαδημαϊκό χώρο.
Eπιπλέον, η επιλογή ενός Αμερικανού πάπα μπορεί επίσης να υποδηλώνει μια ανησυχία των καρδιναλίων για τις διαιρέσεις εντός των ΗΠΑ και τις εντάσεις του Τραμπ με συμμάχους σε όλο τον κόσμο σε θέματα που κυμαίνονται από τους δασμούς έως την άμυνα.
Το γεγονός ότι έχει ένα πόδι στις ΗΠΑ και ένα στον αναπτυσσόμενο κόσμο μπορεί επίσης να έχει περαιτέρω επιπτώσεις. Η εκκλησία των ΗΠΑ είναι γνωστή για τις ικανότητές της στη συγκέντρωση χρημάτων και η παρουσία ενός Αμερικανού πάπα μπορεί να φέρει χρήματα που θα του επιτρέψουν να κάνει περισσότερα για εκκλησιαστικά ζητήματα σε όλο τον κόσμο.
Μεταξύ αυτών είναι η μετανάστευση - ένα καυτό ζήτημα - μαζί με την κλιματική αλλαγή. Ως πρώην ιεραπόστολος στο Περού, ο Πρέβοστ είναι ευαισθητοποιημένος και στα δύο. Παραμένει - προς το παρόν - γνωστός ως ένας συγκρατημένος άνθρωπος από δύο πολιτισμούς που έχει αναλάβει κάτι σαν αδύνατη αποστολή: τη συμφιλίωση πολύ διαφορετικών κόσμων.
Ως υποψήφιος που δεν βρισκόταν στην κορυφή καμίας από τις λίστες των στοιχηματικών εταιρειών για τον Πάπα, υπάρχει μόνο θετικό στοιχείο. Ο πατήρ Τόμας Ρις, ένας καθολικός μελετητής, το έθεσε πολύ χαρακτηριστικά, όπως ανέφερε στο Bloomberg: «Το Άγιο Πνεύμα συνεχίζει να μας εκπλήσσει».
