Η διαμάχη για την αίτηση της Φινλανδίας και της Σουηδίας για ένταξη στο ΝΑΤΟ έχει πάρει σοβαρές διαστάσεις. Οι αρχικές αντιρρήσεις του Τούρκου Προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν ήταν ότι οι Σκανδιναβικές χώρες λειτουργούσαν σαν «κάποιο είδος ξενώνα για τρομοκρατικές οργανώσεις». Ο επικεφαλής σύμβουλος εξωτερικής πολιτικής και εκπρόσωπος του Ερντογάν, Ιμπραίμ Καλίν, από την πλευρά του ισχυρίστηκε ότι ήταν θέμα εθνικής ασφάλειας για την Τουρκία.
Όπως αναφέρει ο έμπειρος επί τον τουρκικών ζητημάτων, Αμερικάνος αναλυτής Ρόμπερτ Έλλις σε άρθρο του στην Ahval, τώρα ο Ερντογάν ανέβασε το διακύβευμα: «Όσο είμαι επικεφαλής της Δημοκρατίας της Τουρκίας, δεν μπορούμε να πούμε «ναι» στην είσοδο χωρών που υποστηρίζουν την τρομοκρατία στο ΝΑΤΟ». Αυτό που αρχικά παρουσιάστηκε ως ζήτημα ασφάλειας, έχει μετατραπεί σε ζήτημα προσωπικής επιβίωσης, για τον Τούρκο πρόεδρο. Λαμβάνοντας υπόψη τις προεδρικές και βουλευτικές εκλογές του επόμενου έτους, αυτό είναι το πραγματικό ζήτημα.
Το κυβερνών Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP) του Ερντογάν βασίστηκε στο αφήγημα μιας ακμάζουσας οικονομίας και χάρις σε αυτό κατήγαγε αλλεπάλληλες εκλογικές νίκες. Πλέον, παρά τον ισχυρισμό του Ερντογάν ότι η Τουρκία ακολουθεί την κατάλληλη οικονομική πολιτική, όλοι οι οικονομικοί δείκτες δείχνουν προς την αντίθετη κατεύθυνση.
Ο Ρώσος οικονομολόγος Σεργκέι Γκουρλέφ σε μια οξυδερκή ανάλυση του, έχει αναφέρει την ύπαρξη του ίδιου μοτίβου στη Ρωσία του Πούτιν. Πρώτα υπήρξε μια περίοδος γρήγορης οικονομικής ανάπτυξης, η οποία όταν έχασε τη δυναμική της οδήγησε σε πτώση της αποδοχής του Ρώσου προέδρου. Αυτός είναι ο λόγος που ο Πούτιν το 2014 αποφάσισε να αντιμετωπίσει ένα οικονομικό πρόβλημα με μια μη οικονομική λύση... Και αυτή δεν ήταν άλλη από την προσάρτηση της Κριμαίας.
Τώρα, έχοντας εξαντλήσει τις επιλογές του, ο Πούτιν αποφάσισε να επιστρέψει στη συνταγή του 2014: Την εισβολή στην Ουκρανία. Όπως αναφέρει ο Γκουρλέφ: «Οι δικτάτορες είναι επιρρεπείς σε τέτοια λάθη, ειδικά εκείνοι που, όπως ο Πούτιν, εξαλείφουν τους επικριτές, καταστέλλουν τα ανεξάρτητα μέσα ενημέρωσης και καταπνίγουν τη συζήτηση εντός και εκτός του συστήματος».
Κοινό μοτίβο
Παρόμοιο μοτίβο υπάρχει και στην Τουρκία. Ένα μήνα μετά την απόπειρα στρατιωτικού πραξικοπήματος τον Ιούλιο του 2016, η Τουρκία ξεκίνησε την πρώτη της εισβολή στη Συρία (Επιχείρηση Ασπίδα του Ευφράτη), την πρώτη από τις τέσσερις επιχειρήσεις που διεξήχθησαν. Η επιχείρηση ξεκίνησε την ίδια ημέρα (24 Αυγούστου) που ο τότε αντιπρόεδρος Τζο Μπάιντεν προσγειώθηκε στην Άγκυρα σε μια προσπάθεια να επιδιορθώσει τις σχέσεις ΗΠΑ-Τουρκίας αφού οι Ηνωμένες Πολιτείες κατηγορήθηκαν ότι υποστήριζαν το αποτυχημένο πραξικόπημα.
Στη δεύτερη εισβολή τον Ιανουάριο του 2018 και την επακόλουθη κατοχή του Αφρίν, ενός κουρδικού θύλακα στη βορειοδυτική Συρία (Επιχείρηση Κλάδος Ελιάς), επιβεβαιώθηκε η «συνταγή της εκλογικής επιτυχίας». Σύμφωνα με έρευνα, σχεδόν το 90% των Τούρκων ψηφοφόρων υποστήριξε την επιχείρηση.
Τον Οκτώβριο του 2019, ο πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ επέτρεψε στην Τουρκία να εισβάλει και να καταλάβει μέρος της ελεγχόμενης από τους Κούρδους περιοχής της Ροζάβα, ανατολικά του Ευφράτη (Επιχείρηση Πηγή Ειρήνης). Όπως και οι προηγούμενες επιχειρήσεις, αυτό οδήγησε σε αξιοσημείωτη βελτίωση στα ποσοστά αποδοχής του Ερντογάν στο εσωτερικό της χώρας, αν και ταυτόχρονα έθεσε σε κίνδυνο την οικονομικά κοστοβόρα, αλλά επιτυχημένη συνεργασία των ΗΠΑ με τις Συριακές Δημοκρατικές Δυνάμεις (SDF) υπό την ηγεσία των Κούρδων στον πόλεμο κατά του Ισλαμικού Κράτους (ISIS).
O συνιδρυτής του AKP και υπουργός Οικονομικών την περίοδο 1996-1997, Αμπντουλατίφ Σενέρ, ο οποίος πλέον είναι βουλευτής του αντιπολιτευόμενου CHP, δήλωσε στο παρελθόν ότι ο Ερντογάν θα ήταν έτοιμος να παρασύρει την Τουρκία σε έναν εμφύλιο πόλεμο για να διατηρήσει την εξουσία. Στις 28 Φεβρουαρίου 2015, το AKP και το φιλοκουρδικό Δημοκρατικό Κόμμα των Λαών (HDP) συμφώνησαν σε ένα σχέδιο 10 σημείων (τη Συμφωνία Dolmabahçe) για την επίλυση του κουρδικού ζητήματος, αλλά τον Ιούνιο το HDP ξεπέρασε το εκλογικό όριο του 10% και κέρδισε 80 από τις 550 έδρες του τουρκικού κοινοβουλίου. Όμως αυτό είχε ως αποτέλεσμα το AKP να χάσει την πλειοψηφία στη Βουλή.
Τον Ιούλιο, μετά από συμφωνία, επετράπη στις Ηνωμένες Πολιτείες να χρησιμοποιήσουν την αεροπορική βάση του Ιντσιρλίκ στη νότια Τουρκία για αεροπορικές επιδρομές κατά του ISIS. παράλληλα όμως, η Τουρκία άδραξε την ευκαιρία για να εξαπολύσει αεροπορικές επιδρομές κατά του PKK. Τον Νοέμβριο σε πρόωρες εκλογές το AKP ανέκτησε την πλειοψηφία του.
Με τον ισχυρισμό ότι η Φινλανδία και η Σουηδία φιλοξενούν τρομοκράτες, η διαδικασία επαναλαμβάνεται. Επιπλέον, η Τουρκία σχεδιάζει μια νέα διασυνοριακή επιχείρηση στη βόρεια Συρία που ελέγχεται από τους Κούρδους, η οποία αναμφίβολα θα συγκεντρώσει εκλογική υποστήριξη.
Ο Μητσοτάκης του έπεσε «βαρύς»
Την ίδια ώρα, ο Ερντογάν, δεν χάρηκε καθόλου με την επίσκεψή του Έλληνα πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη στον Λευκό Οίκο και την ομιλία του στο Κογκρέσο. Αναφερόμενος σε μια προτεινόμενη συμφωνία για τα F-16 μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών και της Τουρκίας, ο Μητσοτάκης προειδοποίησε: «Το τελευταίο πράγμα που χρειάζεται το ΝΑΤΟ σε μια εποχή που η εστίασή μας είναι να βοηθήσουμε να νικήσουμε τη ρωσική επιθετικότητα, να υπάρχει μια άλλη πηγή αστάθειας στη νοτιοανατολική πλευρά του ΝΑΤΟ. Και σας ζητώ να το λάβετε υπόψη όταν λαμβάνετε αποφάσεις αμυντικών προμηθειών σχετικά με την ανατολική Μεσόγειο».
Απαντώντας ο Ερντογάν, δήλωσε ότι ο Μητσοτάκης δεν υπήρχε πια γι' αυτόν και δεν θα δεχόταν ποτέ να συναντηθεί μαζί του. «Θα συνεχίσουμε τον δρόμο μας με αξιότιμους πολιτικούς». Ακύρωσε επίσης μια σύνοδο κορυφής με τον Μητσοτάκη που είχε προγραμματιστεί για αργότερα φέτος.
Η Τουρκία έχει επίσης ξεκαθαρίσει ότι εάν η Ελλάδα δεν αποστρατικοποιήσει τα νησιά της στο Αιγαίο, η Τουρκία θα αμφισβητήσει την κυριαρχία της.
Νέα αρχιτεκτονική ασφάλειας
Τον περασμένο Μάρτιο, στο Φόρουμ της Ντόχα στο Κατάρ, ο Ιμπραήμ Καλίν ανέφερε την πεποίθησή του ότι η ανάγκη για μια νέα αρχιτεκτονική ασφάλειας θα προκύψει μετά τον πόλεμο στην Ουκρανία.
Η Τουρκία όχι μόνο έρχεται σε σύγκρουση με τις δημοκρατικές αξίες του ΝΑΤΟ αλλά και με αυτές του 46μελούς Συμβουλίου της Ευρώπης και της Ευρωπαϊκής Ένωσης, των οποίων τις αποφάσεις σχετικά με τον Οσμάν Καβαλά και τον Σελαχατίν Ντεμιρτάς, ο Ερντογάν τις θεωρεί «άκυρες».
Το 1964 η Τουρκία σκέφτηκε να επέμβει στην Κύπρο για την υπεράσπιση των Τουρκοκυπρίων, αλλά προειδοποιήθηκε από τον τότε πρόεδρο των ΗΠΑ, Λύντον Τζόνσον, ότι εάν το έκανε, δεν θα μπορούσε να υπολογίζει στην υποστήριξη του ΝΑΤΟ σε περίπτωση σοβιετικής επέμβασης. Ο πρόεδρος της Τουρκίας Ισμέτ Ινονού ανέφερε τότε: «Θα διαμορφωθεί μια νέα παγκόσμια τάξη στην οποία η Τουρκία θα βρει τη θέση της».
Εάν ισχύουν όσα λέει ο Καλίν, το ερώτημα είναι τι ρόλο θα παίξει η Τουρκία σε αυτόν τον νέο κόσμο που θα προκύψει μετά τον πόλεμο.
Επιμέλεια Τέρρυ Μαυρίδης
