Ροή
“Bαριέμαι. Τα έχω κάνει όλα», «Στην αρχή μου άρεσε να βλέπω ταινίες στο Netfix, τώρα δεν με ευχαριστεί πια» «Το βράδυ κάθομαι στον καναπέ και γυρνάω τα κανάλια βλέποντας πολλά προγράμματα μαζί αλλά τίποτα δεν έχει νόημα». «Δεν μπορώ να πάρω καμία απόφαση για το τι θα κάνω. Περιμένω να περάσει όλο αυτό για να ξαναρχίσω τη ζωή μου»
Όλες οι παραπάνω φράσεις είναι αυτές που ακούω τους τελευταίους 2 μήνες καθημερινά στο γραφείο μου.
Όλοι μας ζούμε σε ένα περιορισμένο (και περιοριστικό) περιβάλλον, μετά από πάνω από 1 χρόνο καραντίνας με κοινωνική απόσταση, με απομόνωση, με περιορισμούς και νιώθοντας η ζωή να έχει κάνει «στάση». Όλες οι δραστηριότητες που μπορούσαμε να κάνουμε και να βρούμε νόημα και κάποια ικανοποίηση από αυτές, τις έχουμε κάνει ξανά και ξανά και δεν μας ικανοποιούν πια.
Οι φράσεις «βαριέμαι» «σκοτώνω το χρόνο μου» «δεν υπάρχει νόημα» έχουν γίνει της μόδας μέσα στην πανδημία.
Στην πραγματικότητα η ανία υπήρχε και πριν την πανδημία.
Είχατε ποτέ βρεθεί σε μια παρουσίαση και να νιώθετε πλήξη γιατί το θέμα δεν σας ενδιέφερε και να κοιτάτε το ρολόι σας έχοντας την αίσθηση ότι ο χρόνος δεν περνάει; ή στο αεροδρόμιο (όταν ταξιδεύαμε) και η πτήση είχε καθυστέρηση και να μην ξέρετε πώς να περάσει η ώρα;
Όλοι μας κάποιες στιγμές έχουμε βιώσει πλήξη/ανία. Η ανία είναι οικουμενικό συναίσθημα.
Τι είναι όμως η ανία;
Είναι γενικά μια δυσάρεστη συναισθηματική κατάσταση, όπου αισθανόμαστε μια έλλειψη ενδιαφέροντος και δυσκολία να επικεντρωθούμε σε οποιαδήποτε δραστηριότητα.
Ο Σοπενχάουερ είχε πει ότι η ανία είναι «η αίσθηση του κενού της ύπαρξης». Ο Jean Paul Sartre την ονόμασε «η λέπρα της ψυχής» και ο Λέων Τολστόι είπε ότι είναι «η επιθυμία για επιθυμίες»
Εμείς οι άνθρωποι προσπαθούμε να βρούμε νόημα στην κάθε στιγμή. Αν η ζωή δεν έχει περιεχόμενο δεν υπάρχει νόημα. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι είναι η αφαίρεση νοήματος.
Τα διαφορετικά πρόσωπα της ανίας
Τι εξυπηρετεί όμως η ανία και πόσα πρόσωπα έχει; Όλα τα συναισθήματα – δυσφορικά ή ευχάριστα- είναι αγγελιοφόροι. Μας δίνουν πληροφορίες και παρακινούν τη συμπεριφορά μας.
Είμαστε προγραμματισμένοι να βιώνουμε δυσφορικά συναισθήματα όταν βρισκόμαστε σε κίνδυνο. Πάρτε για παράδειγμα τον σωματικό πόνο. Χωρίς αυτόν δεν θα είχαμε επίγνωση ότι υπάρχει βλάβη στο σώμα. Ο πόνος είναι εκεί για να μας πει: «σταμάτα, και φρόντισε τον εαυτό σου».
Η ανία δεν είναι καλή ή κακή. Στην πραγματικότητα υπάρχει για να ρυθμίζει λειτουργίες που καθοδηγούν τις συμπεριφορές μας για θετικά ή αρνητικά αποτελέσματα.
Από τι όμως μας προστατεύει η ανία;
Μα φυσικά από τη στασιμότητα.
Όταν τα πράγματα είναι επαναλαμβανόμενα και μονότονα και όταν δεν υπάρχει νόημα σε αυτό που κάνουμε, ή όταν δεν έχουμε αυτονομία και κάνουμε πράγματα που δεν θέλουμε τότε η ανία κάνει την εμφάνισή της για να μας κινητοποιήσει.
Χωρίς αυτό το συναίσθημα θα σταματούσαμε να εξερευνούμε, να προσπαθούμε για να κατανοήσουμε το περιβάλλον μας. Όταν η ανία χτυπάει την πόρτα μας είναι για να μας κινητοποιήσει να κάνουμε κάτι πιο χρήσιμο, διασκεδαστικό ή σημαντικό. Αυτό μπορεί να αποτελέσει κίνητρο για αλλαγή, οδηγώντας μας σε δράση. Η ανία μας ωθεί να βρούμε τρόπους που μας επιτρέπουν να αναπτύξουμε αποτελεσματικά τις δεξιότητες και τα ταλέντα μας.
Έρευνες δείχνουν ότι βοηθάει τη δημιουργικότητα και τη χαλαρωτική ονειροπόληση. Είναι παρότρυνση για δράση και προσφέρει μια ευκαιρία για σκέψη και προβληματισμό. Υπάρχει όμως και το άλλο πρόσωπο της ανίας. Όταν ο εγκέφαλος έχει μικρή διέγερση, αυτό μπορεί να προκαλέσει έλλειψη επιθυμίας και αίσθηση παγίδευσης. Αυτό συμβαίνει όταν υπάρχει μονοτονία και όταν κάνουμε συνέχεια τα ίδια πράγματα.Το ίδιο όμως συμβαίνει και όταν είμαστε σε συνεχή υπερδιέγερση. Ακόμη και ο θόρυβος μας διατηρεί σε μια κατάσταση διέγερσης. Έτσι η ζωή ξαφνικά γίνεται ρηχή και υπάρχει ένα συναίσθημα ματαιότητας.
Όταν νιώθουμε ανία αυτό που πραγματικά θέλουμε είναι να συνδεθούμε με τον κόσμο γύρω μας αλλά δεν μπορούμε να βρούμε τίποτα στο περιβάλλον το οποίο να είναι άξιο της προσοχής μας. Έτσι προσπαθούμε να αποφύγουμε την ανησυχία που νιώθουμε και ψάχνουμε ανακούφιση αλλού.
Για παράδειγμα στο φαγητό, στην τηλεόραση ή στην υπερκατανάλωση. Φυσάμε και ξεφυσάμε συνέχεια και δεν μπορούμε να βρούμε χαρά πουθενά. Ο νους περιπλανιέται και το σώμα μας δεν μπορεί να καθίσει σε ένα σημείο. Αυτός είναι ο λόγος που τρέχουμε από τη μια δραστηριότητα στην άλλη, προσπαθώντας να διατηρήσουμε τον εγκέφαλό μας σε διέγερση. Σύγχρονες έρευνες συνδέουν την πλήξη με προβλήματα προσοχής. Όταν δεν έχουμε επίγνωση είμαστε περισσότερο επιρρεπείς στην πλήξη. Έχετε παρατηρήσει ότι όταν πάσχουμε από ανία, δεν μπορούμε να διατυπώσουμε τι είναι αυτό που επιθυμούμε ή τι θέλουμε να κάνουμε; Δεν γνωρίζουμε και δεν μπορούμε να περιγράψουμε εύκολα τα συναισθήματά μας.
Όταν νιώθουμε ανία έχουμε την επιθυμία να απαλλαγούμε από αυτή την άβολη κατάσταση, είτε κάνοντας κάτι πολύ συναρπαστικό ή να μπούμε σε μια ληθαργική κατάσταση όπως για παράδειγμα να πάμε για ύπνο. Θέλουμε απεγνωσμένα να ασχοληθούμε με κάτι και την ίδια στιγμή προσπαθούμε να αποφύγουμε τη νοητική καταπόνηση που μπορεί να προκύψει από κάποια ενδιαφέρουσα εργασία. Αυτό μπορεί να μας ωθήσει σε εργασίες που δεν απαιτούν ιδιαίτερες δεξιότητες και δεν εμπλουτίζουν τη ζωή μας. Για παράδειγμα Instagram, videogames, facebook. Σήμερα όλα έχουν σχεδιαστεί πολύ προσεκτικά για να κλέψουν την προσοχή μας και όλα υποτίθεται ότι προσπαθούν να μας βγάλουν από την ανία, ανεξάρτητα αν αυτό είναι χρήσιμο ή όχι. Έχετε παρατηρήσει ότι όταν ασχολούμαστε με εργασίες που δεν εμπλουτίζουν τη ζωή μας όπως facebook, twitter κλπ τελικά η ανία δεν φεύγει αλλά γίνεται μεγαλύτερη;
Την επόμενη φορά που θα νιώσετε πλήξη κάνετε τις παρακάτω ερωτήσεις στον εαυτό σας:
1. Τι είναι βαρετό στη ζωή μου αυτή τη στιγμή (ιδιαίτερα αυτήν την περίοδο);
2. Τι λέω στον εαυτό μου όταν βαριέμαι; Παρατηρήστε τις σκέψεις σας.
3. Ποιο είναι το πρώτο πράγμα που θέλω να κάνω όταν νιώθω ανία; Παρατηρήστε την αυτόματη σκέψη και αντίδραση που έχετε όταν η ανία χτυπάει την πόρτα σας.
