Ελάχιστη πρόοδος έχει καταγραφεί τα τελευταία 20 χρόνια για την πρόληψη και την αντιμετώπιση της βίας κατά των γυναικών σύμφωνα με μια ιστορική έκθεση που δημοσιεύθηκε από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ), τον ΟΗΕ και τους εταίρους τους.
Σύμφωνα με τα ευρήματα μία στις 3 γυναίκες ή 840 εκατομμύρια γυναικών παγκοσμίως έχουν βιώσει βία από τον σύντροφό τους ή σεξουαλική βία κατά τη διάρκεια της ζωής τους, με το ποσοστό αυτό ένα ποσοστό να έχει ελάχιστα βελτιωθεί από το 2000. Ο αριθμός είναι τεράστιος και για να τον αντιληφθούμε ο πληθυσμός αυτός ισοδυναμεί με 4 φορές τον πληθυσμό της Βραζιλίας! Μόνο τους τελευταίους 12 μήνες, 316 εκατομμύρια γυναίκες - το 11% των γυναικών ηλικίας 15 ετών και άνω - υπέστησαν σωματική ή σεξουαλική βία από σύντροφο. Τις τελευταίες 2 δεκαετίες η μείωση της καταπολέμησης της έμφυλης βίας εκτιμάται μόλις στο 0,2%.
Για πρώτη φορά η έκθεση των ΠΟΥ, ΟΗΕ και ετέρων όπως η Unicef περιλαμβάνει εθνικές και περιφερειακές εκτιμήσεις για τη σεξουαλική βία από άτομο εκτός του συντρόφου/συζύγου. Εκτιμάται ότι 263 εκατομμύρια γυναίκες έχουν βιώσει σεξουαλική βία από μη σύντροφο από την ηλικία των 15 ετών, ένας αριθμός για τον οποίο οι ειδικοί προειδοποιούν ότι δεν αναφέρεται επαρκώς λόγω του στιγματισμού και του φόβου. Άλλωστε όπως επισημαίνει από την εγχώρια επιστημονική κοινότητα η αναπληρώτρια καθηγήτρια παιδιατρικής και εφηβικής ιατρικής ΕΚΠΑ, Άρτεμις Τσίτσικα, επιστημονικά υπεύθυνη των προγραμμάτων ενδυνάμωσης peer to peer του ΠΟΥ, επιστημονικά υπεύθυνη της Μονάδας Εφηβικής Υγείας του νοσοκομείου Π & Α Κυριακού και πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρίας Εφηβικής Ιατρικής, «οι αριθμοί της βίας είναι σκοτεινοί και επειδή τα περισσότερα περιστατικά δεν καταγγέλλονται οι αριθμοί που δημοσιεύονται υποεκτιμούν ιδιαίτερα το μέγεθος του προβλήματος».
«Η βία κατά των γυναικών είναι μια από τις παλαιότερες και πιο διαδεδομένες αδικίες της ανθρωπότητας, αλλά εξακολουθεί να είναι μια από τις λιγότερο αντιμετωπιζόμενες. Καμία κοινωνία δεν μπορεί να αυτοαποκαλείται δίκαιη, ασφαλής ή υγιής, όταν ο μισός πληθυσμός της ζει μέσα στον φόβο. Ο τερματισμός της έμφυλης βίας δεν είναι μόνο θέμα πολιτικής. Είναι ζήτημα αξιοπρέπειας, ισότητας και ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Πίσω από κάθε στατιστικό στοιχείο βρίσκεται μια γυναίκα ή ένα κορίτσι της οποίας η ζωή έχει αλλάξει για πάντα. Η ενδυνάμωση των γυναικών και των κοριτσιών αποτελεί προϋπόθεση για την ειρήνη, την ανάπτυξη και την υγεία. Ένας ασφαλέστερος κόσμος για τις γυναίκες είναι ένας καλύτερος κόσμος για όλους», δηλώνει από τη μεριά του ο Dr. Tedros Adhanom Ghebreyesus, Γενικός Διευθυντής του ΠΟΥ.
Περικοπές χρηματοδότησης μπροστά σε αυξανόμενες ανάγκες
Η νέα έκθεση, που δημοσιεύθηκε ενόψει της Παγκόσμιας Ημέρας για την Εξάλειψη της Βίας κατά των Γυναικών και των Κοριτσιών που εορτάζεται την 25η Νοεμβρίου, αποτελεί την πιο ολοκληρωμένη μελέτη σχετικά με την επικράτηση αυτών των μορφών βίας κατά των γυναικών. Η έκθεση αναλύει δεδομένα μεταξύ 2000 και 2023 από 168 χώρες, αποκαλύπτοντας την σκληρή εικόνα μιας βαθιά παραμελημένης ανθρωπιστικής που μαστίζεται και από υποχρηματοδότηση.
Παρότι γνωρίζουμε ότι υπάρχουν αποτελεσματικές στρατηγικές για την πρόληψη της βίας κατά των γυναικών, η έκθεση προειδοποιεί ότι η χρηματοδότηση για τέτοιες πρωτοβουλίες καταρρέει, με τους κινδύνους να αυξάνονται για εκατομμύρια γυναίκες και κορίτσια. Για παράδειγμα, το 2022, μόνο το 0,2% της παγκόσμιας αναπτυξιακής βοήθειας διατέθηκε σε προγράμματα που επικεντρώνονται στην πρόληψη της βίας κατά των γυναικών, και η χρηματοδότηση μειώθηκε περαιτέρω το 2025. Γι αυτό άλλωστε η πρόοδος που συντελείται συμβαδίζει σε ποσοστιαία εκτίμηση με τα κονδύλια της χρηματοδότησης!
Δια βίου κίνδυνοι
Οι γυναίκες που υφίστανται βία αντιμετωπίζουν ανεπιθύμητες εγκυμοσύνες, υψηλότερο κίνδυνο να προσβληθούν από σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα (ΣΜΝ) και να εμφανίσουν κατάθλιψη, ενώ μένουν πίσω στην εκπαίδευση, δεν ολοκληρώνουν τη μόρφωσή τους και δεν μπορούν να κερδίζουν την αυτονομία τους με την εργασία. Οι υπηρεσίες σεξουαλικής και αναπαραγωγικής υγείας αποτελούν για τα θύματα βίας σημαντικό σημείο εισόδου στα Συστήματα Υγείας, ώστε να καταγραφούν, να λάβουν την φροντίδα που χρειάζονται και να δικτυωθούν με τις δομές προστασίας των γυναικών θυμάτων βίας, ώστε να μπορέσουν να κερδίσουν την ζωή τους και να σταθούν ξανά στα πόδια τους.
Η έκθεση των ΠΟΥ, ΟΗΕ και Unicef υπογραμμίζει πως η βία κατά των γυναικών ξεκινά από μικρή ηλικία και οι κίνδυνοι παραμένουν μακροπρόθεσμα. Για παράδειγμα, μόνο τους τελευταίους 12 μήνες, 12,5 εκατομμύρια έφηβες ηλικίας 15-19 ετών ή το 16% του γυναικείου πληθυσμού έχουν βιώσει σωματική ή/και σεξουαλική βία από στενό σύντροφο.
Ενώ η έμφυλη βία ως πραγματικότητα καταγράφεται σε κάθε χώρα, οι γυναίκες σε λιγότερο ανεπτυγμένες, πληγείσες από συγκρούσεις και ευάλωτες στην κλιματική κρίση περιοχές επηρεάζονται δυσανάλογα. Για παράδειγμα, η Ωκεανία (εκτός της Αυστραλίας και της Νέας Ζηλανδίας) αναφέρει ποσοστό 38% στην επικράτηση της ενδοοικογενειακής βίας τον τελευταίο χρόνο - δηλαδή περισσότερο από 3 φορές τον παγκόσμιο μέσο όρο του 11%.
Σήμερα, περισσότερες χώρες συλλέγουν πλέον δεδομένα για την ενημέρωση των πολιτικών τους, ωστόσο εξακολουθούν να υπάρχουν σημαντικά κενά - ιδίως όσον αφορά τη σεξουαλική βία από μη συντρόφους, τις περιθωριοποιημένες ομάδες όπως οι αυτόχθονες γυναίκες, οι μετανάστριες και οι γυναίκες με αναπηρίες, οι γυναίκες Ρομά καθώς και δεδομένα από εύθραυστα και ανθρωπιστικά περιβάλλοντα (εξαρτημένες από ενδοφλέβιες ουσίες, άτομα με πολυνοσηρότητες (HIV, ηπατίτιδα C, άλλες λοιμώξεις, ψυχιατρικές ασθενείς κτλ) .
Έχει σημειωθεί πρόοδος σε χώρες όπου υπάρχει πολιτική δέσμευση για κάτι τέτοιο. Για παράδειγμα, η Καμπότζη εφαρμόζει ένα εθνικό έργο που θα επικαιροποιήσει τη νομοθεσία για την ενδοοικογενειακή βία, θα βελτιώσει την παροχή υπηρεσιών, την ποιότητα και την πρόσβαση, θα ανακαινίσει καταφύγια για κακοποιημένες γυναίκες και θα αξιοποιήσει ψηφιακές λύσεις σε σχολεία και κοινότητες για την προώθηση της πρόληψης, ιδίως στους εφήβους.
Ο Ισημερινός, η Λιβερία, το Τρινιντάντ και η Ουγκάντα έχουν αναπτύξει εθνικά σχέδια δράσης με κοστολόγηση. Οι νομοθετικές δράσεις και οι δράσεις υπεράσπισης σε αυτές τις χώρες έχουν συμβάλει σε κάποια εγχώρια χρηματοδότηση για το ζήτημα αυτό, σηματοδοτώντας αυξημένη πολιτική δέσμευση σε μια περίοδο μείωσης των προϋπολογισμών βοήθειας.
Για την επιτάχυνση της παγκόσμιας προόδου και την επίτευξη ουσιαστικής αλλαγής για τις ζωές των γυναικών και των κοριτσιών που επηρεάζονται, η έκθεση ζητά κυβερνητική δράση και χρηματοδότηση για 4 πυλώνες:
- Την κλιμάκωση των προγραμμάτων πρόληψης που βασίζονται σε real world evidence (δεδομένα αληθινού κόσμου)
- Την ενίσχυση των υγειονομικών, νομικών και κοινωνικών υπηρεσιών με επίκεντρο τα θύματα κακοποίησης και κάθε μορφής βίας
- Την επένδυση σε συστήματα συλλογής δεδομένων και την προσέγγιση των ευάλωτων ομάδων που διατρέχουν τον μεγαλύτερο κίνδυνο
- Την εφαρμογή νόμων και πολιτικών που ενδυναμώνουν τις γυναίκες και τα κορίτσια. «Τα δεδομένα δείχνουν ότι πολλές γυναίκες βιώνουν για πρώτη φορά βία από τον σύντροφό τους όταν είναι έφηβες. Πολλά παιδιά μεγαλώνουν βλέποντας τις μητέρες τους να σπρώχνονται, να χτυπιούνται ή να ταπεινώνονται, με τη βία να αποτελεί μέρος της καθημερινής ζωής. Το κλειδί είναι να σπάσουμε αυτό το μοτίβο βίας κατά των γυναικών και των κοριτσιών, επισημαίνει η Κάθριν Ράσελ Εκτελεστική Διευθύντρια της Unicef.
Στην Ελλάδα
Για το σπάσιμο του κύκλου της βίας από το 2022-2023 η χώρα μας προχώρησε σε αυστηροποίηση της νομοθεσίας για κάθε μορφή κακοποίησης και παράλληλα δημιουργήθηκαν μέσα στα αστυνομικά τμήματα γραφεία για γυναίκες θύματα βία, και λειτουργούν ειδικές τηλ. γραμμές, που μπορούν να απευθυνθούν τα θύματα βίας. Επίσης υπάρχουν ειδικά προστατευμένα καταφύγια, ενώ στο κινητό τους τηλέφωνο, οι γυναίκες μπορούν να έχουν ενεργοποιημένο panic button και να κάνουν ασφαλιστικά μέτρα στον θύτη.
Η κακοποιημένη γυναίκα που πρέπει να απομακρυνθεί από το κακοποιητικό περιβάλλον και να συλληφθεί ο δράστης, εφόσον είναι μητέρα θα φύγει με τα παιδιά της και είναι δύσκολο να γυρίσει σελίδα και να αρχίσει μια νέα ζωή. Το κράτος μας μόλις την τελευταία 2ετία δίνει κίνητρα στις επιχειρήσεις να προσφέρουν εργασία στις κακοποιημένες γυναίκες και τους παρέχει το ελάχιστο εγγυημένο εισόδημα, ώστε να μπορέσουν να κάνουν ένα νέο ξεκίνημα, γιατί η φιλοξενία στις στέγες/δομές για κακοποιημένες γυναίκες (με τα παιδιά τους) είναι προσωρινή.
Όλοι γνωρίζουμε ότι μετά την covid πανδημία αυξήθηκε πολύ η ενδο-οικογενειακή βία και το φαινόμενο δεν έχει καταλαγιάσει, συμπαρασύροντας στην αύξηση του και άλλες μορφές βίας όπως είναι η βία μεταξύ ανηλίκων, οι συμμορίες με «άγουρα νιάτα», η οπαδική βία, που φυσικά είναι αλληλένδετα γιατί τα παιδιά αντιγράφουν τις συμπεριφορές των ανηλίκων και τα παιδιά και οι έφηβοι που πέφτουν θύματα κακοποίησης, μπορεί να γίνουν μελλοντικοί θύτες, διαιωνίζοντας τον κύκλο της βίας, όπως επισημαίνει η αναπληρώτρια καθηγήτρια Άρτεμις Τσίτσικα.
