Η φυματίωση παραμένει μια από τις πιο φονικές λοιμώδεις νόσους, καθώς σύμφωνα με την τελευταία έκθεση του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, (Global Tuberculosis Report 2025), ευθυνόταν για 1,2 εκατ. θανάτους το 2024, ενώ την ίδια χρονιά καταγράφηκαν περισσότερα από 10,7 εκατ. κρούσματα διεθνώς, αριθμός σχεδόν ίσος με τον πληθυσμό της Ελλάδας.
Παρότι έχει συντελεστεί πρόοδος στη διάγνωση και τη θεραπεία της φυματίωσης, με νέα καινοτόμα φάρμακα, τα επίμονα προβλήματα στην χρηματοδότηση και τα εμπόδια στη ισότιμη πρόσβαση των ασθενών, απειλούν να αντιστρέψουν τα κερδισμένα με προσπάθεια οφέλη στη παγκόσμια μάχη ενάντια στην φονική λοιμώδη νόσο.
«Η μείωση του παγκόσμιου φορτίου της φυματίωσης και η πρόοδος που έχει καταγραφεί στη διάγνωση, τη θεραπεία και την κοινωνική προστασία αποτελούν ευπρόσδεκτα νέα μετά από χρόνια "αναζωπυρώσεων" της ασθένειας, αλλά το ό,τι κάνουμε πρόοδο δεν σημαίνει πως νικήσαμε τη φυματίωση» λέει ο Γενικός Διευθυντής του ΠΟΥ, Dr Tedros Adhanom Ghebreyesus.
Το γεγονός πως η φυματίωση στοιχίζει την ζωή σε περισσότερο από 1 εκατ. ανθρώπους παγκοσμίως είναι ασυγχώρητο, καθώς η ασθένεια μπορεί να προληφθεί και να θεραπευτεί. Ο στόχος του ΠΟΥ είναι να τερματιστεί η επιδημία της φυματίωσης μέχρι το 2030 και πρέπει όλοι να δουλέψουμε σκληρά για να ευοδωθεί.
Success stories από όλο τον κόσμο
Από το 2023 στο 2024, το παγκόσμιο ποσοστό κρουσμάτων φυματίωσης μειώθηκε κατά 2% και οι θάνατοι από τη νόσο μειώθηκαν κατά 3%. Αυτές οι μειώσεις αποτελούν σημάδι πως οι βασικές υπηρεσίες υγείας συνέρχονται από την αναστάτωση και τις δυσλειτουργίες τις οποίες προκάλεσε σε όλα τα Συστήματα Υγείας η πανδημία covid19. Κάποιες περιφέρειες του ΠΟΥ κατέγραψαν βιώσιμη πρόοδο, αποδεικνύοντας πως όταν υπάρχει πολιτική βούληση και επαρκής χρηματοδότηση, η φυματίωση μπορεί να ηττηθεί.
Ανάμεσα στο 2015 και το 2024, η Αφρική πέτυχε να μειώσει την επίπτωση της φυματίωσης κατά 28% και τους θανάτους κατά 46%, ενώ η Ευρώπη κατέγραψε ακόμα μεγαλύτερα σκορ μειώνοντας την επίπτωση της φυματίωσης κατά 39% και τους θανάτους κατά 49%. Στην ίδια περίοδο, περισσότερες από 100 χώρες πέτυχαν τουλάχιστον 20% μείωση στην επίπτωση της νόσου και 65 χώρες πέτυχαν μείωση των θανάτων κατά 35%, κάνοντας ένα σημαντικό βήμα για την επίτευξη των στόχων βιώσιμης ανάπτυξης του ΟΗΕ, σύμφωνα με τους οποίους η επιδημία της φυματίωσης πρέπει να τελειώσει μέχρι το 2030.
Ωστόσο έχουμε ακόμα δρόμο για να επιτευχθεί αυτός ο μεγαλεπήβολος στόχος, καθώς οι χώρες με το μεγαλύτερο φορτίο υστερούν στην πρόοδο. Το 2024, το 87% των ασθενών με φυματίωση παγκοσμίως προέρχονταν από 30 χώρες. Σε 8 εξ’ αυτών καταγράφηκε το 67% του παγκόσμιου φορτίου. Συγκεκριμένα, η Ινδία αντιπροσωπεύει το 25%, η Ινδονησία το 10%, οι Φιλιππίνες το 6,8%, η Κίνα το 6,5%, το Πακιστάν το 6,3%, η Νιγηρία το 4,8%, το Κονγκό το 3,9% και το Μπαγκλαντές το 3,6%.
Πρόοδος στη διάγνωση και τη θεραπεία
Από το 2000, έχουν σωθεί 83 εκατ. άνθρωποι χάρη στις διαθέσιμες θεραπείες για τη φυματίωση. Το 2024 τα επιτεύγματα συνεχίστηκαν ως εξής:
- 8,3 εκατ. νέα κρούσματα φυματίωσης καταγράφηκαν πέρσι, με το 78% των ασθενών να έχουν πρόσβαση στη θεραπεία.
- Αυξήθηκε η κάλυψη των ασθενών με γρήγορα τεστ από 48% το 2023 σε 54% το 2024.
- Οι θεραπείες της (απλής) φυματίωσης παραμένουν ιδιαίτερα αποτελεσματικές σε ποσοστό 88%.
- Ο αριθμός των ασθενών που αναπτύσσουν πολυανθεκτική φυματίωση κάθε χρόνο μειώνεται. Το 2024, 164.000 ασθενείς με πολυανθεκτική φυματίωση έλαβαν θεραπεία, με την αποτελεσματικότητας της θεραπείας να παρουσιάζει αύξηση (71%), σε σύγκριση με το αντίστοιχο ποσοστό του προηγούμενου έτους (68%, για το 2023).
- Το 2024, 5,3 εκατ. άνθρωποι που έχουν υψηλό κίνδυνο να νοσήσουν με φυματίωση (κυρίως ανοσοκατεσταλμένα άτομα που ζουν με HIV/AIDS, διαβητικοί ασθενείς, άτομα που υποσιτίζονται και άτομα που κάνουν κατάχρηση αλκοόλ) έλαβαν προληπτική θεραπεία. Ο αντίστοιχος πληθυσμός υψηλού κινδύνου που έλαβε προληπτική θεραπεία το 2023 ήταν 4,7 εκατ.
Κοινωνική προστασία
Σύμφωνα με τον ΠΟΥ και τον Διεθνή Οργανισμό Προστασίας, ανάμεσα στις 30 χώρες με το υψηλότερο φορτίο φυματίωσης η κάλυψη της κοινωνικής προστασίας παρουσιάζει μεγάλες ανισότητες καθώς κυμαίνεται από 3,1% στην Ουγκάντα έως 94% στη Μογγολία. Σε 19 χώρες, η κάλυψη αναφορικά με την κοινωνική προστασία παραμένει μικρότερη του 50%.
Κενά στη χρηματοδότηση υπονομεύουν την πρόοδο και την έρευνα
Το μεγαλύτερο εμπόδιο για την επίτευξη του στόχου βιώσιμης ανάπτυξης του Οργανισμού των Ηνωμένων Εθνών είναι τα κενά στην παγκόσμια χρηματοδότηση για τη φυματίωση που άρχισαν να διευρύνονται από το 2020. Το 2024, μόνο 5,9 δισ. δολάρια ήταν διαθέσιμα για την πρόληψη, διάγνωση και θεραπεία της φυματίωσης-ποσό που αντιστοιχεί μόλις στο 25% του στόχου χρηματοδότησης για το 2027. Ο ετήσιος στόχος του ΠΟΥ και του ΟΗΕ για το 2027 διαμορφώνεται στα 22 δισ. δολάρια.
Οι επιπλέον περικοπές στα κονδύλια δωρεών που έγιναν μέσα στο 2025 εντείνουν τις υπάρχουσες προκλήσεις. Σύμφωνα με υπολογιστικά μοντέλα του ΠΟΥ αν αυτές οι περικοπές συνεχιστούν υπάρχει κίνδυνος να αυξηθούν κατά 2 εκατ. οι θάνατοι από τη νόσο και κατά 10 εκατ. τα κρούσματα φυματίωσης στο διάστημα από το 2025 έως το 2035.
Και η χρηματοδότηση για την έρευνα αναφορικά με τη φυματίωση παρουσιάζει υστερήσεις καθώς άγγιξε τα 1,2 δισ. δολάρια το 2023, παραμένοντας στο 24% του στόχου. Τον Αύγουστο του 2025, 63 διαγνωστικά τεστ βρίσκονταν υπό ανάπτυξη και 29 φάρμακα δοκιμάζονταν σε κλινικές μελέτες. Επιπλέον, 18 πειραματικά εμβόλια βρίσκονταν σε στάδιο ανάπτυξης, με 6 εξ’ αυτών να βρίσκονται σε Φάση 3 (Φ3).
Όπως επισημαίνει ο γενικός διευθυντής του ΠΟΥ, ο Οργανισμός εξακολουθεί να δίνει έμφαση στη ανάπτυξη εμβολίων μέσα από το Συμβούλιο Επιτάχυνσης των Εμβολίων για την Φυματίωση (TB Vaccine Accelerator Council). Τα εμβόλια κατά της φυματίωσης χορηγούνται κυρίως στα παιδιά όπου η νόσος είναι δύσκολο να θεραπευτεί.
