Η αυτοκτονία αποτελεί την μοναδική θανατηφόρο ψυχιατρική κατάσταση, με περίπου 500 θανάτους ετησίως στην Ελλάδα, σύμφωνα με επίσημα στοιχεία, αφήνοντας πίσω πάνω από 5.000 πενθούντες κάθε χρόνο. Παρόλα αυτά, οι αυτοκτονίες, διαχρονικά, είναι πολύ περισσότερες λόγω της υποκαταγραφής, ενώ οι μη θανατηφόρες απόπειρες εκτιμάται ότι είναι έως και 20 φορές περισσότερες από τις καταγεγραμμένες αυτοκτονίες.
Τι δείχνουν τα στοιχεία στην Ελλάδα
- Η 24ωρη Γραμμή Παρέμβασης για την Αυτοκτονία – 1018 δέχτηκε περισσότερες από 20.750 κλήσεις το 2023.
- Σύμφωνα με στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ, το 2021 αυτοκτόνησαν 467 άνθρωποι στη χώρα μας.
- Περισσότερο από το 25% των αυτοκτονιών δεν καταγράφονται.
- Τα έτη 2022, 2023 και 2024 τουλάχιστον 1500 άτομα έχουν αυτοκτονήσει, σύμφωνα με το Παρατηρητήριο Αυτοκτονιών του Κέντρου για την Πρόληψη της Αυτοκτονίας της ΚΛΙΜΑΚΑ.
- 100 άτομα έχουν αυτοκτονήσει σε μονάδες υγείας την τελευταία 10ετία (2013-2023). Από αυτές, οι 56 είναι καταγεγραμμένες την τελευταία 5ετία (2019-2023).
- 72 αυτοκτονίες έχουν διαπραχθεί σε φυλακές ή κρατητήρια από το 2014 έως σήμερα.
- 78 στελέχη των σωμάτων ασφαλείας και 52 των ενόπλων δυνάμεων ή στρατεύσιμοι από το 2014 έως σήμερα.
- Την ίδια περίοδο διαπράχθηκαν 57 αυτοκτονίες σε Μέσα Μαζικής Μεταφοράς και 163 σε σημεία γνωστά ως «hotspots» της αυτοκτονίας.
«Η αυτοκτονικότητα παραμένει ένα υποτιμημένο ζήτημα, καθώς τα στοιχεία δείχνουν σοβαρή υποκαταγραφή. Η πραγματική έκταση του προβλήματος είναι άγνωστη, με την έλλειψη καταγραφής να εμποδίζει την πλήρη κατανόηση του. Η ανάγκη για ουσιαστική δράση και καλύτερη αποτύπωση των στατιστικών δεδομένων είναι επιτακτική», αναφέρει η ΚΛΙΜΑΚΑ, με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα για την Πρόληψη της Αυτοκτονίας (10/9), τονίζοντας ότι «η αυτοκτονία δεν είναι ένα τυχαίο γεγονός, καθώς το 95% των αυτοκτονιών θα μπορούσε να έχει προληφθεί».
ΚΛΙΜΑΚΑ: Πρωτοποριακές μέθοδοι πρόληψης
Το Κέντρο για την Πρόληψη της Αυτοκτονίας της ΚΛΙΜΑΚΑ βρίσκεται στην πρώτη γραμμή της προσπάθειας να ενσωματώσει καινοτόμες μεθόδους πρόληψης, παρέχοντας εξατομικευμένες παρεμβάσεις που βασίζονται στις πιο σύγχρονες εξελίξεις των νευροεπιστημών και της επιγενετικής. Αυτές οι παρεμβάσεις δίνουν έμφαση στην αναγνώριση των αναγκών του κάθε ατόμου, την πρόληψη μέσα από προσυμπτωματικούς ελέγχους, και την έγκαιρη παρέμβαση σε κρίσιμες καταστάσεις.
- Προσυμπτωματικός Έλεγχος: Ένα Πρωτοποριακό Βήμα
Ο Προσυμπτωματικός έλεγχος αποτελεί ένα από τα βασικά εργαλεία για την πρόληψη της αυτοκτονίας και των ψυχικών διαταραχών. Η έγκαιρη διάγνωση και κατανόηση της γενετικής προδιάθεσης ενός ατόμου σε ψυχικές διαταραχές μπορεί να βοηθήσει στον προσδιορισμό των κατάλληλων παρεμβάσεων. Μέσω της ανάλυσης της γενετικής ιστορίας και της χρήσης νευροεπιστημονικών δεδομένων, μπορούμε να ανιχνεύσουμε πιθανές ψυχικές ευαλωτότητες και να αναπτύξουμε σχέδια θεραπείας που προλαμβάνουν αυτοκαταστροφικές συμπεριφορές σε πρώιμα στάδια της εξελικτικής μας πορείας.
- Παρέμβαση σε Κρίσεις: Άμεση Υποστήριξη Όταν Είναι Πιο Απαραίτητη
Η παρέμβαση σε κρίσιμες στιγμές είναι καθοριστική για την πρόληψη της αυτοκτονίας. Το Κέντρο για την Πρόληψη της Αυτοκτονίας παρέχει άμεση υποστήριξη σε άτομα που βρίσκονται σε κρίση μέσω της 24ωρης Γραμμής Παρέμβασης 1018, ενώ οι παρεμβάσεις μας στηρίζονται σε επιστημονικά αποδεδειγμένες και υπεύθυνες προσεγγίσεις και συμπεριφορές βοήθειας, οι οποίες μπορούν να κάνουν τη διαφορά για ένα άτομο που βρίσκεται σε κίνδυνο, μέσω επιλογών που εξασφαλίζουν έναν ασφαλή χώρο για να λάβει τη βοήθεια που χρειάζεται.
- Γενετική Συμβουλευτική σε Νέα Ζευγάρια: Η Πρόληψη Ξεκινά από το Σπίτι
Η γενετική συμβουλευτική είναι ένα νέο εργαλείο που βοηθά τα νέα ζευγάρια να κατανοήσουν τις ψυχικές προδιαθέσεις που μπορεί να κληρονομήσουν τα παιδιά τους. Αυτή η διαδικασία δίνει στα ζευγάρια τη δυνατότητα να αναπτύξουν στρατηγικές που μειώνουν τον κίνδυνο εμφάνισης ψυχικών διαταραχών στους απογόνους τους, και συγχρόνως οι ίδιοι να ζήσουν σε ένα περιβάλλον ψυχικής υγείας. Οι παρεμβάσεις αυτές περιλαμβάνουν υγιεινές συνήθειες ζωής, εκπαίδευση στη διαχείριση του άγχους και της ψυχικής υγείας και παροχή ψυχολογικής υποστήριξης που ενισχύει την ανθεκτικότητα.
- Γνωριμία με τον Εσωτερικό Εαυτό: Κατανόηση των Αναγκών και Ευαισθησιών
Η κατανόηση του εσωτερικού εαυτού είναι θεμελιώδης για την ψυχική ευημερία. Η ενσυνείδηση των αναγκών και των ευαισθησιών του ατόμου βοηθά στην πρόληψη ψυχικών κρίσεων και ενισχύει την ικανότητα του ατόμου να διαχειριστεί στρεσογόνες καταστάσεις. Μέσα από προγράμματα αυτογνωσίας και ψυχοεκπαιδευτικών παρεμβάσεων δίνεται η ευκαιρία σε άτομα να γνωρίσουν καλύτερα τον εαυτό τους, να αναγνωρίσουν τους μηχανισμούς που επηρεάζουν τη συμπεριφορά τους και να αναπτύξουν δεξιότητες που ενδυναμώνουν την ψυχική τους ανθεκτικότητα.
- Πρώιμη Παρέμβαση: Κλειδί στην Αποτροπή Αυτοκαταστροφικών Συμπεριφορών
Η πρώιμη παρέμβαση σε αυτοκαταστροφικούς ασθενείς είναι ζωτικής σημασίας για την πρόληψη της επιδείνωσης των ψυχικών διαταραχών. Η καθυστερημένη παρέμβαση όχι μόνο επιδεινώνει την ατομική ψυχική υγεία, αλλά έχει επίσης ευρείες κοινωνικές και οικονομικές συνέπειες. Η έγκαιρη δράση μπορεί να μειώσει τις επιπτώσεις των ψυχικών διαταραχών στο σύστημα υγείας, μειώνοντας το κόστος φροντίδας και τη γενικότερη επιβάρυνση. Η ΚΛΙΜΑΚΑ εφαρμόζει προγράμματα πρώιμης ανίχνευσης και παρέμβασης που στοχεύουν στην αποτροπή κρίσεων προτού αυτές εξελιχθούν σε πιο σοβαρές καταστάσεις.
Μια Νέα Αντίληψη για τις Αυτοκαταστροφικές Συμπεριφορές
Η κατανόηση των αυτοκαταστροφικών συμπεριφορών απαιτεί μια νέα, πιο ολοκληρωμένη αντίληψη. Πρέπει να δούμε πέρα από τα παραδοσιακά όρια της ψυχιατρικής και να εστιάσουμε σε πολυδιάστατες προσεγγίσεις, που περιλαμβάνουν, μεταξύ άλλων και τον προσυμπτωματικό έλεγχο-διαδικασία η οποία ακόμη δεν εφαρμόζεται τις περισσότερες φορές- την πρώιμη παρέμβαση και την εξατομικευμένη φροντίδα. Αυτή η νέα αντίληψη περιλαμβάνει την κατανόηση των ψυχικών, γενετικών και περιβαλλοντικών παραγόντων που επηρεάζουν την ψυχική υγεία και οδηγούν σε αυτοκαταστροφικές τάσεις. Είναι αναγκαίο να προωθήσουμε την εκπαίδευση και την ενημέρωση του κοινού, ώστε να δημιουργήσουμε ένα κοινωνικό πλαίσιο που θα στηρίζει τα άτομα πριν φτάσουν στο κρίσιμο σημείο.
Καινοτόμες Τεχνολογίες στην Πρόληψη της Αυτοκτονίας
Η ΚΛΙΜΑΚΑ αποτελεί έναν από τους πρωτοπόρους φορείς στην ενσωμάτωση καινοτόμων τεχνολογιών στον τομέα της ψυχικής υγείας, αξιοποιώντας τις σύγχρονες εξελίξεις στις νευροεπιστήμες και την ψυχιατρική ακριβείας. Αυτή η προσέγγιση βασίζεται στην ατομική διαφοροποίηση του κάθε ανθρώπου και συνδυάζει την επιστήμη της επιγενετικής με την κλινική πρακτική.
Στο πλαίσιο αυτό, η ΚΛΙΜΑΚΑ:
- Παρέχει υπηρεσίες Διακρανιακού Μαγνητικού Ερεθισμού (rTMS), για τη βελτίωση των θεραπευτικών αποτελεσμάτων.
- Ενσωματώνει πρωτοποριακά προγράμματα φαρμακογενετικής, επιτρέποντας την εξατομικευμένη φαρμακευτική θεραπεία με βάση το γονιδιακό προφίλ του κάθε ατόμου.
- Αναπτύσσει πλατφόρμα AI: Η ΚΛΙΜΑΚΑ βρίσκεται στη διαδικασία ανάπτυξης μιας καινοτόμου πλατφόρμας, βασισμένης στην τεχνητή νοημοσύνη (AI), η οποία θα επιτρέπει στους χρήστες να λαμβάνουν άμεσες και επιστημονικά τεκμηριωμένες απαντήσεις σχετικά με την αυτοκτονικότητα. Η πλατφόρμα αυτή θα λειτουργεί ως εργαλείο υποστήριξης για επαγγελματίες υγείας, καθώς και για άτομα που αναζητούν καθοδήγηση και πληροφόρηση, συμβάλλοντας στην ενίσχυση της πρόληψης και της κατανόησης της αυτοκτονικής συμπεριφοράς. Με τη χρήση προηγμένων αλγορίθμων, η πλατφόρμα θα αναλύει δεδομένα και θα παρέχει, δεδομένα, εξατομικευμένες προτάσεις για παρεμβάσεις, ενισχύοντας την έγκαιρη και στοχευμένη αντιμετώπιση.
- Αναπτύσσει πρόγραμμα εικονικής πραγματικότητας (VR) για την προσομοίωση καταστάσεων κρίσιμων για την ψυχική υγεία, ενισχύοντας την κατανόηση και την ενσυναίσθηση.
- Εφαρμόζει ηλεκτρονικό και τηλεφωνικό follow-up ασθενών. Τα κυριότερα οφέλη αυτού του καινοτόμου κλινικού εργαλείου είναι η δυνατότητα άμεσης, σταθερής παρακολούθησης, η συνέχιση της φροντίδας του ασθενούς (σε εθνική εμβέλεια), η μείωση του κίνδυνου της υποτροπής κ.α.
- Εφαρμόζει τη Μέθοδο της Ψυχολογικής Αυτοψίας: Εδώ και χρόνια το Κέντρο για την Πρόληψη της Αυτοκτονίας εφαρμόζει την ψυχολογική αυτοψία, η οποία είναι μία από τις αποτελεσματικότερες μεθόδους για τη κατανόηση των κοινωνικών, ψυχολογικών και βιολογικών χαρακτηριστικών των αυτοχείρων. Ο συνδυασμός της ψυχολογικής αυτοψίας με την ανάλυση των βιολογικών παραγόντων στην αυτοκτονία, τεκμηριωμένα μπορούν να λειτουργήσουν καταλυτικά στην αποτελεσματικότητα της αναγνώρισης του αυτοκαταστροφικού ασθενούς και στη πρόληψη της αυτοκτονίας γενικότερα.
- Λειτουργεί το Παρατηρητήριο Αυτοκτονιών: Το Παρατηρητήριο Αυτοκτονιών αποτελεί ένα σύστημα ερευνητικής καταγραφής το οποίο αναπτύχθηκε το 2007 από την επιστημονική ομάδα του Κέντρου Ημέρας για την Πρόληψη της Αυτοκτονίας που λειτουργεί στο πλαίσιο της ΚΛΙΜΑΚΑ με σκοπό την αποτύπωση των τάσεων των αυτοκτονιών στην Ελλάδα σε πραγματικό χρόνο. Οι πηγές των δεδομένων προέρχονται από τον έντυπο και ηλεκτρονικό τύπο, τις κλήσεις στην 24ωρη Γραμμή Παρέμβασης για την Αυτοκτονία 1018, ψυχολογικές αυτοψίες σε επιζώντες αυτοκτονίας, εξυπηρετούμενους των υπηρεσιών του Κέντρου για την Πρόληψη της Αυτοκτονίας, ένα δίκτυο εθελοντών που απαρτίζεται από επαγγελματίες υγείας, επαγγελματίες ψυχικής υγείας και πολίτες καθώς και μέσα από συνεργασία με μονάδες υγείας, ιατροδικαστικής υπηρεσίες, γραφεία κηδειών και καταστήματα κράτησης.
