Στο μικροσκόπιο του υπουργείου Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών βρίσκεται η απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας, το οποίο έκρινε αντισυνταγματικές τις διατάξεις του νόμου 4174/2013 που επιτρέπουν την αναστολή ή απενεργοποίηση του ΑΦΜ σε περιπτώσεις φοροδιαφυγής και λαθρεμπορίου. Σύμφωνα με νομικούς κύκλους, η απόφαση του ΣτΕ δεν κρίνει αντισυνταγματικό το μέτρο του «κλειδώματος» ΑΦΜ, αλλά θεωρεί πως οι ισχύουσες διατάξεις στερούνται των αναγκαίων προϋποθέσεων και σαφούς πλαισίου εφαρμογής.
Με οδηγό την απόφαση του ΣτΕ το υπουργείο Οικονομικών αναμένεται να φέρει στη Βουλή μια νέα νομοθετική διάταξη η οποία θα καθορίζει με σαφήνεια τις προϋποθέσεις επιβολής κυρώσεων σε περιπτώσεις φοροδιαφυγής και λαθρεμπορίου και θα θέτει σαφή όρια στις αρμοδιότητες της φορολογικής διοίκησης για την απενεργοποίηση του ΑΦΜ.
Σημειώνεται ότι σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία της ΑΑΔΕ μόνο το 2024 μετά τη διενέργεια ελέγχων εντοπίστηκαν 126 περιπτώσεις εξαφανισμένων εμπόρων, που συνδέονται με ενδοκοινοτική απάτη στον ΦΠΑ και ακολούθησε η διαδικασία απενεργοποίησης του ΑΦΜ τους.
Στο σκεπτικό της απόφασης του ΣτΕ αναφέρεται ότι «οι διατάξεις του ν. 4174/2013, που προβλέπουν τη δυνατότητα αναστολής της χρήσης ή απενεργοποίησης του ΑΦΜ σε περίπτωση φοροδιαφυγής και παρέχουν νομοθετική εξουσιοδότηση προς τον Διοικητή της ΑΑΔΕ για τον ορισμό περιπτώσεων αναστολής ή απενεργοποίησης του ΑΦΜ και των συνεπειών της αναστολής και της απενεργοποίησης, αντίκεινται στο Σύνταγμα, διότι η αναστολή χρήσης ή η απενεργοποίηση του ΑΦΜ λόγω φοροδιαφυγής συνιστά βαθιά επέμβαση στην οικονομική ζωή του φορολογούμενου, φυσικού ή νομικού προσώπου, η οποία κατ’ ουσίαν ισοδυναμεί με απαγόρευση άσκησης της οικονομικής δραστηριότητας».
Πότε «κλειδώνει» ο ΑΦΜ
Με βάση τη φορολογική νομοθεσία η απενεργοποίηση του ΑΦΜ διενεργείται στις ακόλουθες περιπτώσεις:
- Αν ο φορολογούμενος έχει πτωχεύσει
- Αν ο φορολογούμενος έχει περιέλθει σε κατάσταση αφερεγγυότητας
- Αν υφίστανται αντικειμενικά στοιχεία, τα οποία υποδηλώνουν ότι ο φορολογούμενος έχει παύσει να ασκεί οικονομική δραστηριότητα,
- Αν υφίστανται στοιχεία, τα οποία υποδηλώνουν ότι ο φορολογούμενος διαπράττει φοροδιαφυγή ή λαθρεμπορία ή νοθεία προϊόντων που υπόκεινται σε ειδικό φόρο κατανάλωσης,
- Αν ο φορολογούμενος παραβιάζει ή παραποιεί ή επεμβαίνει κατά οποιονδήποτε τρόπο στη λειτουργία των φορολογικών ηλεκτρονικών μηχανισμών,
- Αν έχει δηλώσει ψευδή ή ανακριβή στοιχεία για την απόκτηση του ΑΦΜ.
- Αν διαπιστωθεί πως έχει γραφτεί στο φορολογικό μητρώο περισσότερες φορές
Η αναστολή χρήσης του ΑΦΜ διαρκεί ανάλογα με την περίπτωση από 3 έως 5 χρόνια, εκτός από τις υποθέσεις λαθρεμπορίας για τις οποίες έχει ασκηθεί ποινική δίωξη που μπορεί να διαρκέσει μέχρι την παραπομπή στο ακροατήριο. Ωστόσο ο φορολογούμενος έχει το δικαίωμα να αποδείξει ότι δεν συντρέχουν οι προϋποθέσεις για την αφαίρεση του ΑΦΜ του.
Όσοι χάνουν τον ΑΦΜ δεν μπορούν να υποβάλουν οποιαδήποτε φορολογική δήλωση η δήλωση στο τμήμα Μητρώου της εφορίας, να τύχουν απαλλαγής από τον φόρο μεταβίβασης, κληρονομιών και γονικών παροχών για την απόκτηση πρώτης κατοικίας, να λάβουν πιστοποιητικό για μεταβίβαση ακινήτων και ΕΝΦΙΑ και αντίγραφο των υποβληθεισών δηλώσεων φόρου κληρονομιάς, δωρεάς, γονικής παροχής, δήλωσης στοιχείων ακινήτων (Ε9), να λάβουν φορολογική ενημερότητα, να εισπράξουν ποσά από την εξόφληση τίτλων πληρωμής και να έχουν συναλλαγές με το Δημόσιο τομέα (συμμετοχή σε διαγωνισμό ή ανάθεση έργων).
