Τέλος σε μια μακροχρόνια εκκρεμότητα βάζει η κυβέρνηση αναφορικά με τα δάνεια σε ελβετικό φράγκο, όπως προανήγγειλε ο Έλληνας πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης και έγκαιρα είχε παρουσιάσει το insider.gr.
Σύμφωνα με πηγές του υπουργείου Οικονομίας και Οικονομικών θα υπάρξει νομοθετική παρέμβαση για τα δάνεια σε ελβετικό φράγκο, στη βάση ενός πραγματικού κοινωνικού και οικονομικού προβλήματος που δεν μπορεί να λυθεί μόνο μέσα από τα δικαστήρια ή αποσπασματικές τραπεζικές ρυθμίσεις.
Αντιμετωπίζεται ένα πραγματικό πρόβλημα
Τα δάνεια σε ελβετικό φράγκο χορηγήθηκαν κυρίως την περίοδο 2005–2009, σε ένα εντελώς διαφορετικό διεθνές περιβάλλον. Την εποχή εκείνη:
- δεν υπήρχε καμία διεθνής πρόβλεψη για έντονη ανατίμηση του ελβετικού φράγκου,
- το επιτόκιο του ελβετικού ήταν σταθερά χαμηλότερο από εκείνο του ευρώ, κατά μέσο όρο πάνω από μία ποσοστιαία μονάδα από το 2008 έως σήμερα.
- Η διεθνής χρηματοπιστωτική κρίση ανέτρεψε πλήρως αυτά τα δεδομένα, καθώς επήλθε σημαντική ανατίμηση του ελβετικού φράγκου έναντι του ευρώ, σε σημείο ώστε η Ελβετική Κεντρική Τράπεζα να επιβάλλει ανώτατο όριο στην ισοτιμία (1:1,20), το οποίο διατήρησε επί μακρόν. Όταν το όριο αυτό ήρθη αιφνιδιαστικά, η ισοτιμία επιδεινώθηκε και έκτοτε παραμένει δυσμενής (σήμερα περίπου 0,94).
Ως αποτέλεσμα, χιλιάδες δανειολήπτες, παρότι κατέβαλαν δόσεις επί σειρά ετών, βρέθηκαν να οφείλουν περισσότερα σε ευρώ από όσα αρχικά δανείστηκαν, λόγω ενός συναλλαγματικού κινδύνου που δεν μπορούσαν να προβλέψουν.
Σύμφωνα με το πλαίσιο ρύθμισης, θα υπάρξει κατηγοριοποίηση τεσσάρων σταδίων με κούρεμα απαίτησης κατά την (υποχρεωτική) μετατροπή του δανείου από ελβετικό φράγκο σε ευρώ από 15% - 50% και από κυμαινόμενο σε σταθερό επιτόκιο, από 2,9% - 2,3%. Η ρύθμιση θα αφορά όλα τα δάνεια σε ελβετικό, τόσο τα ενήμερα στα χαρτοφυλάκια των τραπεζών (περίπου 2,5 δισ.), όσο και τα τιτλοποιημένα χαρτοφυλάκια του «Ηρακλή». Για τους μη συνεπείς δανειολήπτες, προβλέπεται ένταξη στον Εξωδικαστικό και ρύθμιση της οφειλής με βάση τους όρους αυτού.
Παράλληλα, θα προσφέρεται ευρύτερα στους οφειλέτες η δυνατότητα επιμήκυνσης της υπολειπόμενης διάρκειας αποπληρωμής του νέου δανείου που θα συναφθεί, έως και πέντε έτη. Αυτή η ευελιξία στοχεύει στην περαιτέρω μείωση του ύψους της μηνιαίας δόσης, καθιστώντας τη ρύθμιση βιώσιμη για μεγαλύτερο εύρος οφειλετών.
Όπως έχει παρουσιάσει το insider.gr, στην πρώτη κατηγορία που θα αφορά τους ασθενέστερους οικονομικά δανειολήπτες, αναμένεται να υπάρξει «κούρεμα» στην τρέχουσα ισοτιμία (όπως θα διαμορφωθεί κατά την υποβολή της αίτησης) του ελβετικού φράγκου με το ευρώ κατά 50%. Το επιτόκιο της ρύθμισης προβλέπεται να είναι σταθερό στο 2,3% για όλη την υπολειπόμενη διάρκεια του δανείου. Τα εισοδηματικά κριτήρια της κατηγορίας αναμένεται να οριστούν από 7.500 ευρώ για ένα μονομελές νοικοκυριό και φτάνουν έως τα 22.000 για νοικοκυριά με πέντε ή περισσότερα μέλη ή μονογονεϊκές με τρία ή περισσότερα ανήλικα τέκνα, με αντίστοιχα επίπεδα καταθέσεων (όπως και στις άλλες κατηγορίες) και αξία ακίνητης περιουσίας από 125.000 - 185.000 ευρώ.
Στη δεύτερη κατηγορία, η βελτίωση της ισοτιμίας θα φτάνει το 30% με σταθερό επιτόκιο 2,5%. Στην κατηγορία θα εντάσσονται δανειολήπτες με εισοδήματα που ξεπερνούν ελαφρώς τα 9.300 ευρώ (μονομελές νοικοκυριό) και προσεγγίζουν τα 23.300 και αξίας ακίνητης περιουσίας από 156.250 - 216.250 ευρώ.
Στην τρίτη προβλέπεται «κούρεμα» 20% και σταθερό επιτόκιο 2,7% καλύπτοντας δανειολήπτες με εισοδήματα από 11.250 έως και 25.250 ευρώ και αξία ακίνητης περιουσίας που ξεκινά από 187.500 ευρώ και φτάνει τα 247.500 ευρώ. Στην τέταρτη κατηγορία θα υπάρχει μερική διαγραφή απαίτησης 15% με επιτόκιο 2,9%.
Σταθερότητα, διαφάνεια και κοινωνική δικαιοσύνη
Έτσι, μέσω της ρύθμισης:
- Παρέχεται ελάφρυνση έναντι της τρέχουσας ισοτιμίας σε όλους τους δανειολήπτες δανείων σε ελβετικό φράγκο που είναι ενήμεροι ή εμφανίζουν καθυστέρηση μικρότερη των 90 ημερών, χωρίς καμία εξαίρεση, με διαφοροποίηση των όρων ανάλογα με την οικονομική τους κατάσταση.
- Όλα τα δάνεια δύνανται να μετατραπούν σε ευρώ με προνομιακή ισοτιμία, η οποία αντιστοιχεί σε όφελος από 15% έως 50%. Παράλληλα, η μετατροπή πραγματοποιείται με σταθερό επιτόκιο, από 2,30% έως 2,90%, ανάλογα με το οικονομικό προφίλ του δανειολήπτη, για το σύνολο της εναπομένουσας διάρκειας του δανείου.
- τα επιτόκια είναι σημαντικά χαμηλότερα από εκείνα ενός νέου στεγαστικού δανείου σήμερα,
- Μειώνεται το κεφάλαιο,
- εξαλείφεται ο συναλλαγματικός κίνδυνος,
- εξασφαλίζεται χαμηλό και σταθερό επιτόκιο μέχρι τη λήξη.
Ο οφειλέτης γνωρίζει πλέον με απόλυτη σαφήνεια πόσο θα πληρώσει και μέχρι πότε.
Επιπλέον, η ανάληψη του κόστους της ρύθμισης αφορά αποκλειστικά τις τράπεζες, οι οποίες το καλύπτουν εξ ολοκλήρου. Συνεπώς η κυβερνητική παρέμβαση είναι δημοσιονομικά ασφαλής. Σημαντικός αριθμός δανείων σε ελβετικό φράγκο έχει ενταχθεί σε τιτλοποιήσεις του προγράμματος «Ηρακλής», με εγγύηση του Ελληνικού Δημοσίου. Ωστόσο, η ρύθμιση είναι κεφαλαιακά ουδέτερη για τις τιτλοποιήσεις και δεν δημιουργεί κίνδυνο κατάπτωσης κρατικών εγγυήσεων.
- Γιατί να μην επιβαρυνθούν κι άλλο οι τράπεζες που έχουν τόσο μεγάλα κέρδη; Γιατί για παράδειγμα να μην ισομεριστεί το κόστος από την ιστορική ισοτιμία μέχρι σήμερα;
Ανάλογα εάν το δάνειο είχε εκταμιευθεί το 2007 ή 2008, η συναλλαγματική επιβάρυνση σε ευρώ για ποσό του δανείου σε ελβετικό νόμισμα που δεν έχει αποπληρωθεί ακόμη, κυμαίνεται από 60-70%. Το ίδιο διάστημα αυτών των 17-18 ετών, από την ημερομηνία εκταμίευσης έως σήμερα, οι δανειολήπτες σε ελβετικό νόμισμα κατέβαλαν τόκους που υπολογίζονταν με διατραπεζικό επιτόκιο, που ήταν περίπου, και κατά μέσο όρο μια ποσοστιαία μονάδα χαμηλότερο από αυτό του ευρώ. Επομένως προκύπτει ένα σημαντικό επιτοκιακό όφελος, έως 20%.
Για τους πιο οικονομικά ασθενείς δανειολήπτες, η προνομιακή ισοτιμία μετατροπής του δανείου με βάση το νέο νόμο είναι 25% υψηλότερη από την τρέχουσα, ενώ από το σταθερό επιτόκιο 2,30%, προκύπτει ένα επιπλέον όφελος πάνω από 15%, σε σχέση με ένα αντίστοιχο στεγαστικό δάνειο που εκταμιεύεται σήμερα.
Από τα παραπάνω προκύπτει, ότι για τους πιο οικονομικά ασθενείς δανειολήπτες, καλύπτεται ένα πολύ μεγάλο μέρος της συναλλαγματικής διαφοράς. Αλλά και για τους δανειολήπτες που δεν εμπίπτουν σε κάποια κατηγορία με βάση τα εισοδηματικά και περιουσιακά τους στοιχεία, η προνομιακή ισοτιμία μετατροπής του δανείου με βάση το νέο νόμο είναι 10% υψηλότερη από την τρέχουσα, ενώ από το σταθερό επιτόκιο 2,90%, προκύπτει ένα επιπλέον όφελος πάνω από 10%, σε σχέση με ένα αντίστοιχο στεγαστικό δάνειο που εκταμιεύεται σήμερα.
- Πόσο θα κοστίσει στις τράπεζες η κυβερνητική παρέμβαση;
Δεν μπορεί να προσδιοριστεί εκ των προτέρων με ακρίβεια επειδή η λύση είναι προαιρετική για τους οφειλέτες. Άρα θα εξαρτηθεί από το πόσοι θα επιλέξουν να μετατρέψουν το δάνειο με το «κούρεμα» που αντιστοιχεί στην κατηγορία όπου υπάγονται. Στις Τράπεζες, ο αριθμός των δανείων είναι 20.000 περίπου, ποσού περίπου 2,7 δισ. (2,5 δισ. σε ελβετικό νόμισμα). Εφόσον, όλοι επιλέξουν τη μετατροπή το κόστος εκτιμάται ότι θα ξεπεράσει τα 600 εκατ. ευρώ.
- Γιατί δεν εφαρμόζεται η λύση που δόθηκε σε άλλες χώρες;
Σύμφωνα με πηγές του υπουργείου Οικονομικών προκύπτει μια βασική διαφορά σχετικά με το τι εφαρμόστηκε σε άλλες χώρες. Η βασική διαφορά είναι ότι οι όροι των συμβάσεων των δανείων ήταν διαφορετικοί σε κάθε χώρα (στην Ελλάδα τα δάνεια ήταν σε ξένο νόμισμα, δηλαδή ελβετικό, σε άλλες χώρες ήταν δάνεια σε ευρώ με ρήτρα ελβετικού νομίσματος) και το αντικείμενο των σχετικών δικών που απασχόλησαν τα δικαστήρια ήταν διαφορετικό. Τα ελληνικά δικαστήρια έκριναν ότι οι σχετικές συμβάσεις προέβλεπαν και συνοδεύονταν από όρους που διασφάλιζαν την πλήρη ενημέρωση των δανειοληπτών και την προστασία των συμφερόντων τους από την αλλαγή της συναλλαγματικής ισοτιμίας. Στις χώρες όπου υπήρξε νομοθετική παρέμβαση οι δανειολήπτες είχαν δικαιωθεί από τα δικαστήρια, ενώ στην Ελλάδα συνέβη το αντίθετο, κρίθηκε δηλαδή τελεσίδικα ότι οι τράπεζες δεν παραβίασαν κανένα νομοθετικό ή κανονιστικό/ρυθμιστικό πλαίσιο κατά τη χορήγηση των δανείων σε ελβετικό φράγκο.
Εκτός τούτου, οι γενικές ρυθμίσεις, όπου επιχειρήθηκαν, αποδείχθηκαν ατελέσφορες και η ΕΚΤ έχει εκφράσει επανειλημμένα και ρητά την αντίθεσή της σε οριζόντια μέτρα. Παντού, ακόμη και στην Ουγγαρία, οι παρεμβάσεις ακολουθούν και ευθυγραμμίζονται με τις αποφάσεις των εθνικών δικαστηρίων Η προτεινόμενη λύση αποφεύγει την λογική της οριζόντιας ρύθμισης και επιλέγει την ισορροπημένη, με βάση κοινωνικά κριτήρια, προσέγγιση του θέματος.
- Αν κάποιος έχει ρυθμίσει το δάνειό του με «κούρεμα», μπορεί να επωφεληθεί και από τη νέα ρύθμιση;
Η νέα ρύθμιση μέσω της βελτιωμένης ισοτιμίας μετατροπής του ελβετικού φράγκου σε ευρώ ισοδυναμεί πρακτικά με κούρεμα του άληκτου κεφαλαίου του δανείου. Δεν λειτουργεί αθροιστικά σε προηγούμενη τυχόν άφεση μέρους της οφειλής. Ο δανειολήπτης μπορεί να την επιλέξει, σε αυτή την περίπτωση όμως θα εφαρμοστεί στο ποσό της οφειλής πριν από τη ρύθμιση που προηγήθηκε, με αφαίρεση των ενδιάμεσων καταβολών κεφαλαίου.
- Τι θα γίνει εάν κάποιος υπαχθεί στη νέα ρύθμιση και αθετήσει εκ νέου την οφειλή του;
Προϋπόθεση εφαρμογής της ρύθμισης είναι η τήρησή της για όλη τη διάρκεια και μέχρι την πλήρη εξόφληση του δανείου. Εάν δεν τηρηθεί, η ρύθμιση παύει να ισχύει από την έναρξη της εφαρμογής της, η οφειλή επιστρέφει στο προηγούμενο καθεστώς (πριν από την εφαρμογή της ευνοϊκής ισοτιμίας) και γίνεται άμεσα απαιτητή στο σύνολό της.
Τι συνέβη σε άλλες χώρες
1. Σλοβενία, Πολωνία
Στις χώρες αυτές υπήρξε μεν νομοθετική πρωτοβουλία, αλλά δεν κατέληξε σε νομοθετική ρύθμιση. Στη Σλοβενία υφίσταται ωστόσο σχέδιο νόμου που προβλέπει μεν την μετατροπή,
παρουσιάζει όμως τη σημαντική πτυχή ότι παρέχει στις τράπεζες το δικαίωμα να αποκρούσουν τη μετατροπή του δανείου σε ευρώ, εάν είχαν παράσχει στο δανειολήπτη όλες τις απαραίτητες πληροφορίες για το συναλλαγματικό κίνδυνο. Το συνολικό ποσό των δανείων σε ελβετικά φράγκα ανέρχεται περίπου στα 800 εκατ. ευρώ. Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα εξέφρασε έντονες επιφυλάξεις για τη ρύθμιση.
Σημειώνεται ότι τα δικαστήρια της Σλοβενίας στη συντριπτική πλειοψηφία τους έχουν κρίνει ότι οι δανειολήπτες ήταν επαρκώς ενημερωμένοι και ότι οι τράπεζες ήταν εξίσου εκτεθειμένες στον συναλλαγματικό κίνδυνο. Επίσης, ότι οι όροι των συμβάσεων δεν ήταν καταχρηστικοί και ότι δεν υφίσταται σημαντική ανισορροπία στα δικαιώματα και στις υποχρεώσεις των μερών Στην Πολωνία ήδη από το 2013, είχαν ξεκινήσει προσπάθειες για νομοθετική ρύθμιση, ωστόσο μετά το 2015 και τις επιφυλάξεις της ΕΚΤ εγκαταλείφθηκαν. Σε αυτό το αποτέλεσμα φάνηκε να οδηγεί και η σκέψη ότι η μετατροπή των δανείων από ξένο σε εγχώριο νόμισμα αδικεί καταρχάς τους δανειολήπτες του εγχώριου νομίσματος. Επίσης, αποτελεί μορφή bailout, του οποίου το κόστος οι τράπεζες θα σπεύσουν να μετακυλίσουν στους υπόλοιπους πελάτες τους, προκειμένου να περιορίσουν τις απώλειές τους.
2. Ουγγαρία
Στην Ουγγαρία από το 2010 υπήρξαν προσπάθειες για νομοθετική ρύθμιση του ζητήματος. Τελικά το 2014 ψηφίζεται νόμος για τα δάνεια σε ξένο νόμισμα. Με τη ρύθμιση καταλαμβάνονται και οι συμβάσεις που είχαν καταρτισθεί από τη 1η Μαΐου 2004 έως και την 19 η Ιουλίου 2014. Ένα από τα βασικά στοιχεία της νομοθετικής ρυθμίσεως υπήρξε η πρόβλεψη ότι από 1η Φεβρουαρίου 2015 τα δάνεια σε ξένο νόμισμα μετατρέπονται σε ουγγρικά φιορίνια με βάση ισοτιμία που θα ορισθεί από την Κεντρική Τράπεζα της Ουγγαρίας. Η ρύθμιση αφορά δηλαδή και παλαιά δάνεια, όμως η μετατροπή θα γίνει σε ισοτιμία που ήθελε καθορισθεί από την Κεντρική Τράπεζα της Ουγγαρίας και με ισχύ από την 1 η Φεβρουαρίου 2015, χωρίς δηλαδή αναδρομική ισχύ. Δυο στοιχεία μπορούν να εξαχθούν σε σχέση με την Ουγγαρία. Πρώτον, το 2010 το 77% των δανείων των καταναλωτών ήταν σε ξένο νόμισμα και μόλις το 23% σε εγχώριο νόμισμα. Δεύτερον, η Κεντρική Τράπεζα της Ουγγαρίας αναγκάσθηκε να παράσχει ρευστότητα ύψους 8 δισ. ευρώ περίπου στις Τράπεζες για την αντιμετώπιση του προβλήματος. Επίσης πρέπει να σημειωθεί ότι στην περίπτωση της Ουγγαρίας ο νομοθέτης παρενέβη μόνο μετά την κρίση του Ακυρωτικού. Δηλαδή, το Ακυρωτικό έκρινε το παράνομο συγκεκριμένων ΓΟΣ (γενικών όρων συμβολαίων). Η νομική κατάσταση είναι τελείως διαφορετική σε σχέση με το ζήτημα στην Ελλάδα όπου τα δικαστήρια δέχθηκαν κατά τα ανωτέρω με ασυνήθιστη πυκνότητα την εγκυρότητα των σχετικών όρων.
3. Ρουμανία
Στη Ρουμανία ψηφίστηκε το 2016 ρύθμιση που προέβλεπε τη μετατροπή δανείων σε ελβετικό νόμισμα σε δάνεια σε εγχώριο νόμισμα με βάση την ισοτιμία του χρόνου εκταμιεύσεως. Ο νόμος κρίθηκε ομοφώνως το 2017 αντισυνταγματικός από το Συνταγματικό Δικαστήριο της Ρουμανίας. Όπως δέχθηκε το δικαστήριο, η μετατροπή σε εγχώριο νόμισμα με την ιστορική ισοτιμία του χρόνου κατάρτισης της σύμβασης, είναι αντίθετη προς το ενωσιακό δίκαιο και αποτελεί απαράδεκτη επέμβαση του κράτους στις μεταξύ των ιδιωτών έννομες σχέσεις. Η Κεντρική Τράπεζα της Ρουμανίας συνέστησε την οικειοθελή λήψη μέτρων ελάφρυνσης των δανειοληπτών από τις Τράπεζες.
4. Κροατία
Με νομοθετική ρύθμιση το 2015 ρύθμιση προβλέφθηκε η μετατροπή των δανείων σε ελβετικό φράγκο σε ευρώ με ισοτιμία του χρόνου εκταμίευσης και αναδρομική ισχύ. Η ρύθμιση έγινε παρά τις αντιδράσεις της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, της Κεντρικής Τράπεζας της χώρας και ξένων τραπεζών. Οι ξένες Τράπεζες προσέφυγαν στο Διεθνές κέντρο για την Επίλυση Διαφορών από Επενδύσεις (International Center for the Settlement of Investment Disputes) στην Ουάσιγκτον. Το συνταγματικό δικαστήριο της χώρας έκρινε πάντως την ρύθμιση συνταγματική τον Απρίλιο του 2017. Χαρακτηριστική είναι πάντως η αιτιολογία. Κατά το συνταγματικό δικαστήριο οι καταναλωτές στερήθηκαν και την πλέον στοιχειώδη ενημέρωση αναφορικά με το συναλλαγματικό κίνδυνο κατά το στάδιο της συνάψεως αυτής.
Δεν προκύπτει επίσης η ύπαρξη μηχανισμών προστασίας σε σχέση με το συναλλαγματικό κίνδυνο. Η κατάσταση δηλαδή είναι ουσιωδώς διαφορετική από την Ελλάδα. Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα απέστειλε προειδοποιητική επιστολή στην Κροατία. Επισημαίνεται ότι στην πλειονότητα των ανωτέρω εννόμων τάξεων δεν έχει ακολουθηθεί επέμβαση του κοινού νομοθέτη στις εκκρεμείς συμβάσεις ιδιωτών. Αλλά και εκεί που υπήρξε νομοθετική παρέμβαση θα πρέπει να σημειωθεί ότι στην περίπτωση της Ουγγαρίας ο νομοθέτης παρενέβη μόνο μετά την κρίση του Ακυρωτικού. Δηλαδή, το Ακυρωτικό έκρινε το παράνομο συγκεκριμένων ΓΟΣ, οι οποίοι, μάλιστα, εμφανίζουν κρίσιμες διαφορές από τους ΓΟΣ ελληνικών πιστωτικών ιδρυμάτων, και, αφού αποκαταστάθηκε έτσι η ασφάλεια δικαίου, μόνο τότε παρενέβη ο νομοθέτης και θέσπισε ρύθμιση. Στη περίπτωση δε της Κροατίας, οι δανειολήπτες ήταν κατά τη σύναψη της σύμβασης παντελώς απροστάτευτοι, δεν έλαβαν επαρκή προσυμβατική ενημέρωση, ιδίως αναφορικά με τον συναλλαγματικό κίνδυνο, και δεν τους προτάθηκαν δυνατότητες και μέσα προστασίας από ενδεχόμενη μεταβολή της
συναλλαγματικής ισοτιμίας.
5. Γαλλία.
Δεν έχει υπάρξει νομοθετική πρωτοβουλία της κυβέρνησης. Μόνον η τράπεζα BNP προχώρησε σε ειδικό χειρισμό αυτών των δανείων, αναγνωρίζοντας (σε αντίθεση με όσα έχουν κρίνει τα ελληνικά δικαστήρια για τις συμβάσεις των δανείων στην Ελλάδα) αποτέλεσμα συγκεκριμένων παραλείψεων της τράπεζας, που την οδήγησαν σε αυτή την απόφαση, που αφορά μόνο την ίδια και όχι το σύνολο του τραπεζικού συστήματος.
