Σε πόλο έλξης επενδύσεων εκατοντάδων εκατομμυρίων ευρώ σε νέα ενεργειακά έργα έχει εξελιχθεί η Βόρεια Ελλάδα τα τελευταία χρόνια, παίζοντας με αυτό τον τρόπο πρωταγωνιστικό ρόλο στην ενεργειακή μετάβαση. Ώθηση στα επιχειρηματικά σχέδια αποτελούν τα γεωστρατηγικά πλεονεκτήματα της περιοχής, η οποία κατ΄ αρχάς αποτελεί «γέφυρα» για ενεργειακές εξαγωγές στην υπόλοιπη Ευρώπη.
Προς την ίδια κατεύθυνση συμβάλλει επίσης το γεγονός ότι οι περισσότερες από τις όμορες βαλκανικές χώρες βρίσκονται σε διαδικασία ενεργειακής μετάβασης, με το «πρασίνισμα» του μείγματός τους να περνά από τη διεύρυνση του ρόλου του φυσικού αερίου. Διεύρυνση η οποία ενισχύει τον ρόλο της Βόρειας Ελλάδας ως σημείου αφετηρίας για σημαντικές ποσότητες καυσίμου που θα καταλήξουν στην υπόλοιπη χερσόνησο.
Η προοπτική αυτή μάλιστα διευρύνθηκε μετά τον πόλεμο στην Ουκρανία, καθώς μεγάλες ποσότητες ρωσικού καυσίμου αντικαταστάθηκαν από αέριο διαφορετικής προέλευσης (κατά κανόνα LNG). Σε αυτό το πλαίσιο εντάσσεται εξάλλου και η πρωτοβουλία γα τη δημιουργία του Κάθετου Διαδρόμου, με εκκίνηση τη χώρα μας και κατάληξη μέχρι τις αποθήκες στην Ουκρανία, στα ανατολικά, και τη Σλοβακία στα δυτικά.
Παράλληλα, ο ενεργειακός μετασχηματισμός των Βαλκανίων μετατρέπει σε εισαγωγικές χώρες που παραδοσιακά εξήγαγαν ηλεκτρική ενέργεια. Κάτι που εξηγεί γιατί η Ελλάδα πέρυσι μετατράπηκε σε καθαρό εξαγωγέα ηλεκτρισμού, έπειτα από 20 περίπου χρόνια, δημιουργώντας ένα παράθυρο ευκαιρίας για τις σύγχρονες μονάδες αερίου που βρίσκονται στα σκαριά ή λειτουργούν ήδη σε Θράκη και Μακεδονία.
Ηλεκτρική ενέργεια
Οι προοπτικές εξαγωγών είναι ένας από τους λόγους που οι περισσότεροι μεγάλοι ενεργειακοί Όμιλοι έχουν επιλέξει τη Βόρεια Ελλάδα για την εγκατάσταση των νέων μονάδων αερίου που έχουν προγραμματίσει. Ενδεικτικό παράδειγμα, η μονάδα ισχύος 840 MW που έχουν κατασκευάσει η ΓΕΚ-ΤΕΡΝΑ και Motor Oil στην Κομοτηνή, η οποία βρίσκεται ήδη σε δοκιμαστική λειτουργία, ενώ η εμπορική της «πρεμιέρα» βρίσκεται προ των πυλών.
Μάλιστα, το γεγονός ότι βρίσκεται κοντά στα σημεία διασύνδεσης με όμορες αγορές, όπως αυτές της Βουλγαρίας και της Βόρειας Μακεδονίας, διευρύνει τις δυνατότητες αξιοποίησής της πέρα από την εγχώρια αγορά ηλεκτρισμού. Στρατηγικά τοποθετημένη είναι επίσης και η μονάδα που κατασκευάζουν στην Αλεξανδρούπολη η ΔΕΗ (71%) με τη ΔΕΠΑ Εμπορίας (29%), η οποία αναμένεται να είναι έτοιμη για λειτουργία το 2027. Πρόκειται για μία επένδυση 400 εκατ. ευρώ, που εκτός από την ικανοποίηση αναγκών της ελληνικής αγοράς, τοποθετείται στον «ενεργειακό διάδρομο» Ρουμανίας, Κροατίας, Βουλγαρίας που δημιουργεί η ΔΕΗ, στο πλαίσιο ανάδειξής της σε κορυφαίο «παίκτη» στην νοτιοανατολική Ευρώπη.
Σε υπερσύγχρονη μονάδα αερίου στοχεύει επίσης να μετατρέψει η ΔΕΗ την λιγνιτική Πτομελαΐδα 5 των 660 MW, ξεκινώντας τις εργασίες από το 2027. Θα την αντικαταστήσει μία μονάδα ανοικτού κύκλου ισχύος 350 MW, με την επένδυση να ανέρχεται στα 300 εκατ. ευρώ περίπου. Παράλληλα, σχέδιο για μία νέα μονάδα αερίου στη Θεσσαλονίκη «ωριμάζει» και η Elpedison, τα οποία ωστόσο βρίσκεται υπό επαναξιολόγηση από την Helleniq Energy, μοναδικό πλέον μέτοχο της εταιρείας.
ΑΠΕ και μπαταρίες
Η Βόρεια Ελλάδα έχει βρεθεί επίσης στο επίκεντρο των επενδύσεων σε νέα έργα ανανεώσιμων πηγών, όσο και μπαταριών. Οι λόγοι είναι η διαθεσιμότητα σημαντικών εκτάσεων γης, η ύπαρξη ισχυρών ηλεκτρικών διασυνδέσεων (καθώς ο Βορράς αποτελούσε για χρόνια την «έδρα» του παραγωγικού δυναμικού της χώρας), καθώς και το πλούσιο ανανεώσιμο δυναμικό στην περιοχή.
Είναι ενδεικτικό ότι η Μακεδονία φιλοξενεί σημαντικές από τις «πράσινες» επενδύσεις που πραγματοποιεί η ΔΕΗ, ενώ στην ίδια περιοχή έχουν αναπτυχθεί ή εξαγοραστεί μεγάλα φωτοβολταϊκά πάρκα από τη Helleniq Energy. Παράλληλα, στη Βόρεια Ελλάδα βρίσκεται επίσης μέρος των φωτοβολταϊκών της Unagi, συνολικής ισχύος 1,9 GW, μέσω της οποίας συμπράττουν η ΔΕΗ με τη Motor Oil.
Επίσης, ανοικτά της Αλεξανδρούπολης πρόκειται να εγκατασταθούν τα πρώτα υπεράκτια πάρκα από τη ΔΕΗ, τη Motor Oil και την ΤΕΡΝΑ Ενεργειακή. Στην παράκτια ζώνη προβλέπεται να εγκατασταθούν ανεμογεννήτριες σταθερής έδρασης, συνολικής ισχύος 600 MW. Οι εταιρείες εκφράζουν την προσδοκία τα έργα να είναι έτοιμα να τεθούν λειτουργία γύρω στο 2030.
Πόλος έλξης επενδύσεων έχει αναδειχθεί επίσης και για την εγκατάσταση αυτόνομων μπαταριών, μέσα από τις δημοπρασίες που έχει διενεργήσει η Ρυθμιστική Αρχή. Είναι ενδεικτικό ότι ο τρίτος διαγωνισμός αφορούσε αποκλειστικά έργα τα οποία θα εγκατασταθούν σε πρώην λιγνιτικές περιοχές.
Φυσικό αέριο
Στις ενεργειακές επενδύσεις στη Βόρεια Ελλάδα, κομβικό ρόλο έχουν οι κεφαλαιουχικές δαπάνες του ΔΕΣΦΑ και την Enaon, για υποδομές μεταφοράς και διανομής αερίου. Σκοπός είναι κατ΄ αρχάς να αποκτήσει η περιοχή πρόσβαση στο καύσιμο, όπως για παράδειγμα θα συμβεί στη Δυτική Μακεδονία, με την ολοκλήρωση εντός του 2025 του αγωγού επέκτασης του εθνικού συστήματος μεταφοράς.
Η προοπτική ενίσχυσης των εξαγωγών, όπως και παρουσία νέων μονάδων αερίου στη Βόρεια Ελλάδα, έχει επίσης ενεργοποιήσει επενδύσεις για την αύξηση της μεταφορικής ικανότητας στις τοπικές υποδομές του ΔΕΣΦΑ. Έτσι, μεταξύ άλλων βρίσκεται υπό κατασκευή ο νέος αγωγός Καρπερή-Κομοτηνή, Όπως και ο σταθμός συμπίεσης στην Κομοτηνή.
Τον εξαγωγικό χαρακτήρα του εθνικού συστήματος θα ενισχύσει όμως και ο διασυνδετήριος αγωγός Ελλάδας - Βόρειας Μακεδονίας, που βρίσκεται ήδη υπό κατασκευή και στις δύο χώρες. Το ελληνικό τμήμα του αγωγού, μήκους 56 χλμ., θα ξεκινά από την περιοχή της Νέας Μεσημβρίας στη Θεσσαλονίκη και θα καταλήγει στην περιοχή των Ευζώνων - Γευγελής. Από εκεί θα ξεκινά το εκτός συνόρων σκέλος του έργου, μήκους 67 χιλιομέτρων, το οποίο θα καταλήγει στην περιοχή του Νεγκότινο. Αναμένεται να ολοκληρωθεί στο πρώτο εξάμηνο του 2027, με αρχική χωρητικότητα 1,5 δισ. κυβικά μέτρα ετησίως και δυνατότητα επέκτασης στα 3 δισ. κυβικά μέτρα.
Παράλληλα, σε εξέλιξη βρίσκονται οι επενδύσεις της Enaon για τη δημιουργία δικτύων διανομής αερίου σε όλη τη Βόρεια Ελλάδα. Ενδεικτικά, μέσα στο πρώτο εξάμηνο του 2025 αεριοδοτήθηκαν η Φλώρινα και η Ορεστιάδα, παίρνοντας τη σκυτάλη από τα Γρεβενά, τα Γιαννιτσά, η Καστοριά και το Άργος Ορεστικό που απέκτησαν πρόσβαση στο καύσιμο το προηγούμενο έτος. Με ορίζοντα το 2027, αναμένεται να ολοκληρωθούν τα δίκτυα διανομής σε πλήθος πόλεων στην Ήπειρο και τη τη Δυτική Μακεδονία.
Τα σχέδια της ΔΕΗ για Δυτική Μακεδονία
Η μετατροπή της Πτολεμαΐδα 5 σε μονάδα αερίου ανοικτού κύκλου, εντάσσεται σε ένα ολιστικό επενδυτικό σχέδιο συνολικού ύψους 5,8 δισ. ευρώ για τα επόμενα 3-5 χρόνια, με τα κεφάλαια να είναι πιθανό να φτάσουν τα 12 δισ. Όσον αφορά τις ενεργειακές επενδύσεις, κεντρική θέση έχουν τα 1,2 δισ. ευρώ που ήδη δρομολογεί η επιχείρηση για την κατασκευή φωτοβολταϊκών, καθώς και τα 940 εκατ. ευρώ για έργα αποθήκευσης ενέργειας.
Ωστόσο, πέρα από «πράσινο» ενεργειακό κόμβο, η ΔΕΗ σχεδιάζει να μετατρέψει τη Δυτική Μακεδονία και σε τεχνολογικό hub, με την ανάπτυξη ενός mega data center 300ΜW στο οικόπεδο που σήμερα βρίσκεται η αυλή λιγνίτη του Αγίου Δημητρίου. Πρόκειται για μία επένδυση 2,3 δισεκατομμυρίων ευρώ, ενώ μόνο κατά την κατασκευή του θα δημιουργηθούν τουλάχιστον 4.000 θέσεις εργασίας στην περιοχή.
Σε δεύτερη φάση, στόχος είναι να μετατραπεί η υποδομή σε Giga Data Center, να φτάσει δηλαδή από τα 300 τα 1.000MW. Η πρόσθετη επένδυση θα κινηθεί στα 5,4 δισ., ενώ για να υποστηριχθεί θα χρειαστούν και επιπλέον κεφάλαια 1,2 δισ., για μονάδες ενέργειας στο χώρο της Πτολεμαΐδα 5 και στον Άγιο Δημήτριο.
Καινοτόμες «πράσινες» επενδύσεις
Η «επόμενη ημέρα» της ενεργειακής μετάβασης «περνά» επίσης από τη Βόρεια Ελλάδα, με νέες τεχνολογίες και πρωτοποριακές επενδύσεις, οι οποίες θα καταδείξουν το επόμενο κύμα
εφαρμογών για την ενεργειακή μετάβαση. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η επένδυση στο Αμύνταιο από τη Hellenic Hydrogen (κοινοπραξία ΔΕΗ και Motor Oil), για μονάδα παραγωγής πράσινου υδρογόνου. Η εγκατάσταση σε πρώτη φάση θα έχει δυναμικότητα 50 MW, με τον συνολικό προϋπολογισμό της να κινείται στα 70 εκατ. ευρώ.
Την ίδια στιγμή, η Θεσσαλονίκη σχεδιάζεται να φιλοξενήσει ένα από τα πρώτα 100% «πράσινα» διυλιστήρια αργού παγκοσμίως, με τα σχέδια της Helleniq Energy να προβλέπουν την πλήρη εξάλειψη του ανθρακικού αποτυπώματος των εγκαταστάσεών τους στη συμπρωτεύουσα. Στον «πυρήνα» του σχεδίου βρίσκεται η κατασκευή ενός φωτοβολταϊκού πάρκου, ισχύος μερικών εκατοντάδων MW, το οποίο θα συνδέεται απευθείας με τις εγκαταστάσεις του διυλιστηρίου, όπου θα εγκατασταθούν και μπαταρίες.
Επίσης, εξετάζεται η χρήση «πράσινου» υδρογόνου ως μέσου χημικής αποθήκευσης της πλεονάζουσας ηλεκτροπαραγωγής. Στην πράξη, αυτό σημαίνει ότι με τις μεγαβατώρες που δεν καταναλώνονται ταυτόχρονα, θα παράγεται ανανεώσιμο υδρογόνο μέσω ηλεκτρόλυσης, το οποίο θα χρησιμοποιείται αργότερα ως καύσιμο για την παραγωγή ηλεκτρισμού μέσω κυψελών καυσίμου, όταν δεν υπάρχει παραγωγή από το φωτοβολταϊκό ή η παραγωγή του δεν επαρκεί για να καλυφθεί η ηλεκτροδότηση του διυλιστηρίου. Για τον ίδιο λόγο, εξετάζεται να χρησιμοποιηθεί και αμμωνία.
