Οικονομική «δύναμη πυρός» άνω των 8 δισ., με ευρωπαϊκούς πόρους και στόχο την απανθρακοποίηση και τη συγκράτηση των ενεργειακών τιμών, περιλαμβάνουν τα προγράμματα τα οποία θα παρουσιάσει σήμερα στο Υπουργικό Συμβούλιο ο Αντιπρόεδρος της Κυβέρνησης και Υπουργός Επικρατείας, Κωστής Χατζηδάκης.
Οι πόροι αυτοί θα προέλθουν από τρία ταμεία και πιο συγκεκριμένα από το Κοινωνικό Ταμείο για το Κλίμα, το Ταμείο Εκσυγχρονισμού και το Ταμείο Απανθρακοποίησης Νησιών. Κοινός παρανομαστής και των τριών χρηματοδοτικών εργαλείων είναι πως θα αντλήσουν έσοδα από τις δημοπρασίες δικαιωμάτων CO2.
Παράλληλα, περιλαμβάνουν ένα πολύ μεγάλο αριθμό δράσεων, ξεκινώντας από προγράμματα «Εξοικονομώ», για τη μείωση της ενεργειακής κατανάλωσης του κτιριακού τομέα και των μικρών επιχειρήσεων. Επίσης, υπάρχουν δράσεις για τον εξηλεκτρισμό της θέρμανσης (π.χ. αντλίες θερμότητας) και των μεταφορών, όπως και για το μεταφορικό κόστος των νησιωτών. Παράλληλα, υπάρχουν μέτρα για τη μείωση της ενεργειακής κατανάλωσης και του δημόσιου τομέα. Την ίδια στιγμή, προβλέπεται η επιχορήγηση επενδύσεων ενεργειακής μετάβασης, όπως για τη δημιουργία νησιωτικών ηλεκτρικών διασυνδέσεων και την εγκατάσταση ΑΠΕ με μπαταρίες.
Κοινωνικό Ταμείο για το Κλίμα
Το Σχέδιο δράσης που έχει καταρτίσει το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας, προϋπολογισμού 4,5 δισ. ευρώ με πόρους από το Κοινωνικό Ταμείο για το Κλίμα, έχει κεντρική θέση στα προγράμματα για το περιβάλλον, την ανάπτυξη, την καθημερινότητα και την κοινωνική συνοχή, τα οποία πρόκειται να παρουσιαστούν σήμερα. Το Σχέδιο εμπλέκει συνολικά έξι υπουργεία, μέτρα των οποίων πρόκειται να χρηματοδοτηθούν από αυτό.
Η προθεσμία υποβολής του Σχεδίου ολοκληρώνεται σήμερα, στόχος του οποίου είναι η στήριξη των ευάλωτων νοικοκυριών, των χρηστών μεταφορών και των μικρών επιχειρήσεων. Έτσι, θα προωθηθούν μέτρα τα οποία θα επιτρέψουν στους καταναλωτές -και ιδιαίτερα στους κοινωνικά ευάλωτους- να αντεπεξέλθουν στο κόστος της ενεργειακής μετάβασης, έπειτα από την επέκταση της «φορολογίας άνθρακα» στον κτιριακό τομέα και τις μεταφορές.
Όπως και στα υπόλοιπα κράτη-μέλη, οι δράσεις θα «τρέξουν» κατά τη χρονική περίοδο από το 2027 έως το 2032. Μία από τις επιλέξιμες δαπάνες θα είναι η επιδότηση για την ενεργειακή αναβάθμιση ανακαινίσεων κατοικιών, ειδικά για ευάλωτα νοικοκυριά τα οποία δεν διαθέτουν τα μέσα για να ανακαινίσουν το οίκημα στο οποίο διαμένουν. Αξίζει να σημειωθεί ότι στο πλαίσιο του Ταμείου θα γίνει επαναπροσδιορισμός του όρου «κοινωνικά ευάλωτος», με συνέπεια να αυξηθούν προς το πάνω τα όρια των εισοδηματικών κριτηρίων, για ένταξη στα αντίστοιχα «Εξοικονομώ».
«Φορολογία άνθρακα» σε κτίρια και μεταφορές
Παράλληλα, θα χρηματοδοτηθούν προγράμματα για την πρόσβαση σε οχήματα και ποδήλατα μηδενικών και χαμηλών εκπομπών, περιλαμβανομένης οικονομικής στήριξης ή φορολογικών κινήτρων – εξ ου και η εμπλοκή του Υπουργείου Μεταφορων και Υποδομων. Μέρος των κεφαλαίων του Κοινωνικού Ταμείου θα προέλθει από τη δημοπράτηση δικαιωμάτων CO2 από το υφιστάμενο Χρηματιστήριο Ρύπων, ενώ τα κράτη-μέλη θα συμβάλουν και από τους εθνικούς προϋπολογισμούς τους.
Επίσης, θα διατεθούν δικαιώματα από το νέο σύστημα εμπορίας δικαιωμάτων (ETS 2), το οποίο θα καλύπτει τις μεταφορές και τον κτιριακό τομέα και θα τεθεί σε εφαρμογή από το 2027. Εξάλλου, βασική αποστολή του Ταμείου είναι να μειωθούν οι δαπάνες των ευάλωτων νοικοκυριών και των πολιτών με περιορισμένο εισόδημα, από τα κόστη που θα προκύψουν από την επέκταση της «φορολογίας άνθρακα» στους δύο αυτούς τομείς.
Σε αυτό το πλαίσιο, θα υπάρξουν προγράμματα επιδότησης για αντλίες θερμότητας, όπως επίσης και «στοχευμένες» δράσεις για τη συγκράτηση του κόστους από συγκεκριμένες κατηγορίες καταναλωτών. Τέτοιες δράσεις π.χ. θα αφορούν το μεταφορικό κόστος των νησιωτών, στις οποίες θα έχει συμμετοχή και το υπουργείο Ναυτιλίας. Παράλληλα, θα υπάρξουν προγράμματα ειδικά για την κοινωνική κατοικία, με τη συμμετοχή του Υπουργείου Κοινωνικής Συνοχής και Οικογένειας.
Ταμείο Εκσυγχρονισμού
Το Ταμείο Εκσυγχρονισμού (Modernization Fund) είναι ένα πρόγραμμα της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τη στήριξη 13 κρατών-μελών (Ελλάδα, Βουλγαρία, Τσεχία, Εσθονία, Κροατία, Λετονία, Λιθουανία, Ουγγαρία, Πολωνία, Πορτογαλία, Ρουμανία, Σλοβακία, Σλοβενία). Στο εν λόγω ευρωπαϊκό Ταμείο, η Ελλάδα εκπροσωπείται από το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας. Οι ενεργειακές δράσεις της χώρας μας αναμένεται να ενισχυθούν μέσω του Ταμείου με περίπου 1,5 δισ. ευρώ μέχρι το 2030.
Οι δύο πυλώνες του Ταμείου είναι η απανθρακοποίηση και η ενεργειακή εξοικονόμηση. Ήδη έχουν πάρει το «πράσινο φως» τέσσερις ελληνικές επενδυτικές προτάσεις του ΥΠΕΝ, καθώς εγκρίθηκαν τον Μάρτιο από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων.
Πρόκειται για δύο προτάσεις για ηλεκτρικά λεωφορεία και λεωφορεία υδρογόνου, μία πρόταση για αντλίες θερμότητας σε θερμοκήπια, καθώς και μία πρόταση για αντλίες θερμότητας σε δημοτικά κολυμβητήρια. Το συνολικό ύψος των επενδύσεων ανέρχεται σε 208 εκατ. ευρώ.
Ταμείο Απανθρακοποίησης Νησιών
Σήμερα εκπνέει επίσης η προθεσμία για την υποβολή των έργων του Ταμείου Απανθρακοποίησης Νησιών, οι πόροι του οποίου επικαιροποιούνται πλέον σε περίπου 2 δισ. ευρώ, λόγω της ανόδου της τιμής των δικαιωμάτων εκπομπών. Υπενθυμίζεται ότι η τριμερής σύμβασης για την ενεργοποίηση του Ταμείου (ανάμεσα σε ελληνική πολιτεία, Κομισιόν και ΕΤΕπ) είχε υπογραφεί τον Νοέμβριο στη Νάξο, παρουσία του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη.
Σε σχέση με την «αρχιτεκτονική» του Ταμείου, που είχε παρουσιαστεί τότε, έχουν υπάρξει σημειακές αλλαγές. Επομένως, θα χρηματοδοτηθούν ηλεκτρικές διασυνδέσεις, καλύπτοντας μέρος του προϋπολογισμού της διασύνδεσης των Δωδεκανήσων. Παράλληλα, θα επιδοτηθούν συστήματα αυτοπαραγωγής (φωτοβολταϊκά με μπαταρία) για καταναλωτές, όπως και κεντρικά συστημάτων σταθμών αιολικών ή φωτοβολταϊκών, σε συνδυασμό με μονάδες αποθήκευσης ηλεκτρικής ενέργειας (συσσωρευτές ή συστήματα αντλησιοταμίευσης).
Προβλέπονται επενδυτικές ενισχύσεις για πλωτά αιολικά πάρκα, αυτόνομες μπαταρίες, καθώς και η ανάπτυξη και λειτουργία υποδομών σε νησιωτικά λιμάνια για την παροχή ηλεκτρικής ενέργειας σε ελλιμενιζόμενα πλοία (cold-ironing). Σε πολλά μέτρα, εμπλέκονται και άλλα υπουργεία εκτός από το ΥΠΕΝ.
