Η εμπλοκή των ΗΠΑ στον πόλεμο Ισραήλ – Ιράν και η απόφαση του ιρανικού κοινοβουλίου να κλείσει τα Στενά του Ορμούζ εμποδίζοντας τη διέλευση πετρελαιοφόρων που διακινούν το 20% της συνολικής παραγωγής πετρελαίου προς την παγκόσμια αγορά θέτουν σε κίνδυνο την ενεργειακή ασφάλεια της Ευρώπης και κατ’ επέκταση και της Ελλάδας ενώ αναμένεται να πυροδοτήσουν ανατιμήσεις σε βασικά καταναλωτικά προϊόντα και στα καύσιμα.
Εν μέσω της τουριστικής περιόδου και ενώ μετρά ακόμη τις πληγές τις από την ενεργειακή κρίση, η Ελλάδα μπορεί να δει τις τιμές των καυσίμων να εκτοξεύονται, τουλάχιστον βραχυπρόθεσμα, ως αποτέλεσμα των ανοδικών πιέσεων που δέχεται το Brent. Ήδη, οι τιμές στη χώρα μας έχουν καταγράψει μικρή άνοδο, η οποία είχε χαρακτηριστεί ως «περιορισμένη» από παράγοντες της ελληνικής αγοράς. Βέβαια, οι εκτιμήσεις αυτές είχαν γίνει πριν από την εμπλοκή των ΗΠΑ στον πόλεμο. Πλέον, τουλάχιστον βραχυπρόθεσμα, οι μετριοπαθείς κινήσεις του Brent αναμένεται ότι θα ανατραπούν και ότι οι Έλληνες καταναλωτές θα δουν ανατιμήσεις στο κόστος των καυσίμων και των πρώτων υλών, στις μεταφορές αλλά και σε άλλους κλάδους όπως είναι η μεταποίηση και η γεωργία. Μάλιστα, όσον αφορά ειδικά στην τιμή της βενζίνης και του diesel κίνησης μέσα στην εβδομάδα αναμένονται αυξήσεις οι οποίες, λόγω της έκρυθμης κατάστασης στη Μέση Ανατολή, κανείς δεν μπορεί να προβλέψει πού θα φθάσουν.
- Το πετρέλαιο μετά το χτύπημα των ΗΠΑ στο Ιράν: Τι λένε οι ειδικοί
- «Domino effect» στον τουρισμό από τις εχθροπραξίες στη Μέση Ανατολή
- Κρίση στη Μέση Ανατολή: Η εμπλοκή των ΗΠΑ στο Ιράν θα ανοίξει το «κουτί της Πανδώρας» - Τα διλήμματα και οι προκλήσεις
Η σημασία του Στενού του Ορμούζ για την Ελλάδα
Οι εντάσεις στη Μέση Ανατολή κλιμακώθηκαν την Κυριακή καθώς οι ΗΠΑ χτύπησαν τρεις πυρηνικές εγκαταστάσεις του Ιράν με το τελευταίο να ανακοινώνει ότι σκοπεύει να κλείσει τα Στενά του Ορμούζ, την κύρια διαδρομή για περίπου το 20% του παγκόσμιου πετρελαίου. Τα Στενά του Ορμούζ βρίσκονται μεταξύ Ομάν και Ιράν και εποπτεύεται από τον 5ο Στόλο του Πολεμικού Ναυτικού των ΗΠΑ, με έδρα το Μπαχρέιν αλλά και από δυτικές δυνάμεις.
Ένας αποκλεισμός των Στενών θα μπορούσε σύμφωνα με την JPMorgan να ωθήσει τις τιμές του πετρελαίου στα 130 δολάρια ανά βαρέλι, μια εξέλιξη που θα επηρέαζε την παγκόσμια οικονομία και ιδιαίτερα την Ασία, τον κύριο προορισμό για το πετρέλαιο που εξάγεται από της χώρες του ΟΠΕΚ. Χώρες όπως η Κίνα, η Ιαπωνία και η Νότια Κορέα εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από τις εξαγωγές μέσω του Ορμούζ. Ένας παρατεταμένος αποκλεισμός θα μπορούσε να προκαλέσει κρίσεις εφοδιασμού και πληθωρισμό στις παγκόσμιες αλυσίδες εφοδιασμού. Από την πλευρά των παραγωγών, από τα Στενά του Ορμούζ εξαρτώνται κυρίως η Σαουδική Αραβία, τα ΗΑΕ, το Κουβέιτ, το Ιράκ και φυσικά το Ιράν ενώ το Κατάρ στέλνει σχεδόν όλο το υγροποιημένο φυσικό αέριο που παράγει μέσω της ίδιας διαδρομής.
Η Ευρώπη, που αντιμετωπίζει ενεργειακές πιέσεις από το 2022, βρίσκεται επίσης σε επιφυλακή. Το υγροποιημένο φυσικό αέριο του Κατάρ είναι κρίσιμο για τη διαφοροποίηση του εφοδιασμού, μειώνοντας την εξάρτηση από τη Ρωσία. Ένας αποκλεισμός του Ορμούζ θα μπορούσε να επιδεινώσει την ενεργειακή κρίση της ηπείρου. Μάλιστα, μια ξαφνική άνοδος της τιμής του πετρελαίου θα προκαλούσε αύξηση του πληθωρισμού και του ενεργειακού κόστους διαταράσσοντας, ταυτόχρονα, τις βιομηχανίες σε ολόκληρη τη «Γηραιά Ήπειρο».
Η Ελλάδα καλύπτει το 80% των ενεργειακών της αναγκών μέσω εισαγωγών. Οι ΗΠΑ μας προμηθεύουν το 30% του φυσικού αερίου (CNG, LNG) ενώ άλλοι προμηθευτές μας είναι τα ΗΑΕ, το Αζερμπαϊτζάν, η Αίγυπτος και η Νορβηγία. Όσον αφορά στις προμήθειες πετρελαίου, η εξίσωση καθίσταται πιο κρίσιμη καθώς τα τελευταία χρόνια εισάγουμε μεγάλες ποσότητες από το Ιράκ και κατόπιν από το Καζακστάν ενώ κάποιες ποσότητες συμπληρώνουμε από τη Σαουδική Αραβία, τα ΗΑΕ, τη Λιβύη, την Αίγυπτος και το Αζερμπαϊτζάν. Δεδομένου ότι κάποιοι από τους προμηθευτές της χώρας μας όπως είναι το Ιράκ, η Σαουδική Αραβία και τα ΗΑΕ χρησιμοποιούν τα Στενά του Ορμούζ ως βασικό κανάλι μεταφοράς πετρελαίου, προφανώς, σε περίπτωση παρεμπόδισης μεταφοράς των πετρελαϊκών φορτίων προς την Ευρώπη, ελλοχεύει ο κίνδυνος διαταραχής της προμήθειας με αλυσιδωτές συνέπειες για τις τιμές των καυσίμων και την ενεργειακή ασφάλεια.
Οι χώρες του Κόλπου επιδιώκουν να μειώσουν την εξάρτησή τους από τα Στενά του Ορμούζ, αλλά οι επιλογές είναι περιορισμένες. Η Σαουδική Αραβία χρησιμοποιεί τον αγωγό Petroline, μεταφέροντας πετρέλαιο από τον Περσικό Κόλπο στην Ερυθρά Θάλασσα, αλλά η χωρητικότητά του είναι περιορισμένη. Τα ΗΑΕ λειτουργούν τον αγωγό Habshan-Fujairah, παρακάμπτοντας τα Στενά, αλλά δεν μπορούν να διαχειριστούν τον πλήρη όγκο εξαγωγών. Από την άλλη, το Κατάρ δεν διαθέτει βιώσιμες εναλλακτικές διαδρομές για υγροποιημένο φυσικό αέριο ενώ το Ιράκ, το οποίο ήταν και βασικός προμηθευτής της Ελλάδας, δεν έχει εναλλακτικά κανάλια μεταφοράς φορτίων.
Κατά συνέπεια, οι εναλλακτικοί αγωγοί μπορούν να μεταφέρουν έως και 2,6 εκατομμύρια βαρέλια την ημέρα ενώ η παγκόσμια ζήτηση απαιτεί τουλάχιστον 17,8 εκατομμύρια βαρέλια ημερησίως μέσω του Ορμούζ και τα έργα υποδομής για νέες διαδρομές θα χρειαστούν χρόνια για να ολοκληρωθούν.
Φυσικά, αυτή δεν είναι η πρώτη φορά που τίθεται θέμα κλεισίματος των Στενών του Ορμούζ. Το 2019, το Ιράν απείλησε να μπλοκάρει το πέρασμα μετά την αποχώρηση των ΗΠΑ από την πυρηνική συμφωνία υπό την κυβέρνηση Τραμπ. Η ρητορική επανεμφανίστηκε το 2025, τροφοδοτούμενη από τη σύγκρουση με το Ισραήλ. Το πλάτος του στενού, μόλις 33 χλμ και το πιο στενό σημείο του φθάνει τα 3 χλμ., κάτι που το καθιστά ευάλωτο σε διαταραχές.
Η αστάθεια των τιμών αντανακλά την αβεβαιότητα. Ενώ το Brent υποχώρησε μετά την αρχική του κορύφωση, οι αναλυτές προβλέπουν περαιτέρω αυξήσεις εάν κλιμακωθούν οι εντάσεις. Ο ΟΠΕΚ, που περιλαμβάνει βασικούς περιφερειακούς εξαγωγείς, δεν έχει ακόμη ανακοινώσει μέτρα για τη σταθεροποίηση της αγοράς, αλλά αναμένεται να συγκληθούν έκτακτες συνεδριάσεις.
