Ροή
Παρά το γεγονός ότι το σημαντικότερο «έγγραφο» για την οικονομική πολιτική που θα εφαρμοσθεί στην Ελλάδα το 2024, δηλαδή το σχέδιο Προϋπολογισμού ελάχιστα συζητείται ή έστω συγκεντρώνει την δημόσια προσοχή, ήταν είναι και θα παραμείνει ένα από το πιο ανοικτά «παράθυρα» για να ρίξει κανείς μια γρήγορη ματιά... στο τι θα συμβεί στην οικονομία το 2024. Και δεν είναι νωρίς για κάτι τέτοιο.
Ο Προϋπολογισμός θα ψηφισθεί τον Δεκέμβριο στην Βουλή, αλλά ο σχεδιασμός του είναι ήδη εδώ και πρόσφορος για ανάγνωση.
Προϋπόθεση όμως γι' αυτό είναι να χρησιμοποιεί κανείς την ανάλογη «γλώσσα» ανάγνωσης για τους όρους που έχουν διαμορφώσει τις «τάσεις» οι οποίες καθορίζουν τα δύο βασικά μεγέθη του, ήτοι τα έσοδα και τις δαπάνες.
- Διαβάστε ακόμα - Επιτόκια: Έχουν φθάσει στο peak τους; Πότε θα έλθουν οι πρώτες μειώσεις - Τα «στοιχήματα» της αγοράς
Σ' αυτό το επίπεδο καθοριστικό της αποτελεσματικότητας της αντιληπτικής προσέγγισης είναι η προσοχή σε δύο παράγοντες, ένα εσωτερικό και ένα εξωτερικό: τον παράγοντα δημόσιο χρέος και τις εκτιμήσεις για την πορεία της ευρωπαϊκής οικονομίας που αποτελεί το «ζωτικό περιβάλλον» εκτέλεσης του Προϋπολογισμού.
Όσον αφορά στο δεύτερο παράγοντα οι εκτιμήσεις που διαμορφώνονται τόσο από τα στατιστικά στοιχεία «δείχνουν» πως η Ευρωζώνη έχει ξεπεράσει εμφανώς αφ' ενός τα υψηλά του πληθωρισμού και αφετέρου τα «υψηλά» της ανάπτυξης.
Ένας από τους μεγαλύτερους «παίκτες» στην διεθνή αγορά ομολόγων η γνωστή PIMCO στην τελευταία ενημέρωση των πελατών της αποδίδει με βεβαιότητα την εκτίμηση ότι:
«Στις ανεπτυγμένες οικονομίες της αγοράς, αναμένουμε ότι η ανάπτυξη θα μειωθεί σε διαφορετικό βαθμό τα επόμενα τρίμηνα, με τις χειρότερες επιδόσεις σε εκείνες που είναι πιο ευαίσθητες στα επιτόκια. Η Ευρώπη και το Ηνωμένο Βασίλειο φαίνονται επίσης ευάλωτες λόγω των εμπορικών δεσμών με την Κίνα και των επιπτώσεων του ενεργειακού σοκ στους όρους εμπορίου και επενδύσεων.
Αναμένουμε ότι η ανεργία θα αυξηθεί περισσότερο τόσο από τις εκτιμήσεις της συναίνεσης όσο και από τις προβλέψεις των κεντρικών τραπεζών, κυρίως κατά περίπου μία ποσοστιαία μονάδα στις ΗΠΑ και ελαφρώς λιγότερο στην Ευρώπη...».
Στην ίδια ανάλυση «υπογράφει» την εκτίμηση ότι οι ΔΤΚ έχουν ξεπεράσει το σημείο κορύφωσης.
Με άλλα λόγια το 2023 είναι ένα οικονομικό έτος στο οποίο η στροφή της οικονομικής δραστηριότητας είναι προς τα κάτω και όχι προς τα πάνω, όσον αφορά τις προϋποθέσεις που διαμορφώνουν τους ρυθμούς ανάπτυξης.
Όσο αφορά τον πρώτο παράγοντα ήτοι το χρέος, ειδικά για την Ελλάδα εξακολουθεί να είναι καθοριστικός, αλλά με μία εξαιρετική ιδιοτυπία: Η εξαιρετικά και αναμφίβολα σημαντική αναβάθμιση του ελληνικού χρέους διαμορφώνει τις νέες συνθήκες για την εξυπηρέτησή του.
Και αυτές οι νέες συνθήκες έχουν τα καλά τους αλλά και τις φυσιολογικές συνέπειες τους. Όπως έχει επισημανθεί στο τελευταίο Οικονογράφημα (6/11):
«Με την investment grade διαβάθμιση – και την ανάγκη διατήρησης και βελτίωσή της – το δημόσιο χρέος τόσο στο σκέλος της χρηματοδότησης όσο και στο σκέλος αναχρηματοδότησης, υποχρεούται πλέον να γίνεται δια μέσω των αγορών και χωρίς την στήριξη της ΕΚΤ.
Αυτό σημαίνει ότι το κόστος εξυπηρέτησής του από τούδε και στο εξής και ιδιαίτερα από την στιγμή που υλοποιείται η εξόφληση των τριών χαμηλότοκων δανείων της αναδιάρθρωσης, θα αυξάνεται όσο αφορά το κομμάτι του – πολύ μικρό ακόμα – που διαπραγματεύεται στην δευτερογενή αγορά. Αυτό το «κομμάτι» του που θα αυξάνεται ολοένα και περισσότερο πλέον, είτε θα εξοφλείται, είτε θα αντικαθίσταται από υψηλότερου επιτοκίου δανεισμό από τις αγορές. Αυτή η διαδικασία έχει ήδη αρχίσει.
Για να αντιμετωπισθεί η «επιβάρυνση» αυτή χωρίς συνέπειες πρέπει ο ρυθμός ανάπτυξης της οικονομίας να είναι υψηλότερος από το ύψος των επιτοκίων με το οποίο δανείζεται η χώρα. Υπό τις παρούσες και προβλεπόμενες για τα επόμενα χρόνια συνθήκες, είτε με βάση τις εκτιμήσεις του ΔΝΤ, είτε τις ανάλογες της ΤτΕ, η διαφορά αυτή θα παραμείνει αρνητική βραχυ-μεσοπρόθεσμα. Δηλαδή ο ρυθμός ανάπτυξης (πρώτος παράγοντας) θα είναι μικρότερος του ύψους των βασικών επιτοκίων που καθορίζει το ύψος του κόστους αναχρηματοδότησης του χρέους από τις αγορές. Και αυτό αφορά το σύνολο της οικονομίας, ήτοι δημόσιο και ιδιωτικό τομέα...
Στο ερώτημα του πως θα καλυφθεί ή θα υπερκαλυφθεί αυτή η διαφορά ώστε να σταθεροποιηθεί ή να βελτιωθεί η αναβάθμιση της πιστοληπτικής ικανότητας ώστε να επηρεάζεται θετικά το κόστος αναχρηματοδότησης του χρέους, η απάντηση βρίσκεται στον... Προϋπολογισμό και στην σχέση δημοσίων εσόδων και δαπανών.
Και στα δύο μέτωπα εσόδων και δαπανών, η μοναδική οδός για να εξυπηρετηθεί ο στόχος είναι αύξηση των (φορολογικών) εσόδων και μείωση των δαπανών, ώστε να διασφαλισθεί το «πλεόνασμα» εκείνο που θα υπερκαλύπτει την αρχική διαφορά όσο αφορά στο κόστος αναχρηματοδότησης του χρέους και την περαιτέρω μείωσή του σαν ποσοστό του ΑΕΠ. Υπενθυμίζουμε ότι αυτό θα πρέπει να γίνεται σε συνθήκες που η διόγκωση του ΑΕΠ θα πάψει – λόγω μείωσης του πληθωρισμού – να υποβοηθείται από την πλευρά αυτή.
Παράλληλα πρέπει να υπενθυμίσουμε ότι οι δημοσιονομικές αυτές διαδικασίες και η «βελτίωση» της υπόθεσης του χρέους θα παρακολουθούνται όσο αφορά την συνέπειά τους από το Σύμφωνο Σταθερότητας που είτε υπό την παλιά του μορφή είτε υπό την - ακόμα άγνωστη – αναθεωρημένη, τίθεται σε ισχύ από 1/1/2024.
Με άλλα λόγια η απόφαση του ΥΠΕΘΟ ή για να είμαστε περισσότερο ακριβείς, της Κυβέρνησης, να «θίξει» την ιερή αγελάδα των ελεύθερων επαγγελματιών, ή η πρόσφατη προτροπή του κ. Στουρνάρα να επανεξετασθούν όλες οι φοροαπαλλαγές, είναι μόνο η κορυφή του παγόβουνου μιας «στροφής» συνολικά της οικονομικής πολιτικής που έρχεται σαν αποτέλεσμα αλλαγής στο ευρωπαϊκό και το εγχώριο κατά συνέπεια περιβάλλον. Μια άλλη πλευρά αυτής της «στροφής» που θα πρέπει να περιμένουμε οσονούπω αφορά την διαμόρφωση των δαπανών στο ασφαλιστικό σύστημα τόσο στο κομμάτι της Υγείας όσο και στο Συνταξιοδοτικό.
Στο ίδιο πλαίσιο θα παρακολουθήσουμε και μία σημαντική αλλά κατά το δυνατόν σταδιακή προς τα κάτω αναπροσαρμογή της επιδοματικής πολιτικής, η οποία μη ξεχνάμε κάλυψε πολλά και σημαντικά «κενά» της οικονομίας τα τελευταία χρόνια.
Βέβαια η «στροφή» στα διάφορα επίπεδα αυτής της νέας κατάστασης επηρεάζεται και βελτιώνεται ή επιδεινώνεται από πολλούς παράγοντες και ιδιοτυπίες του εγχώριου οικονομικού και πολιτικού περιβάλλοντος, όπως οι διαθέσιμοι πόροι του Ταμείου Ανάκαμψης, ΕΣΠΑ, μαξιλάρι 35 δισ. ευρώ αποθεματικού κλπ.
Ταυτόχρονα όμως, η κατάσταση είναι ανοικτή στην επίδραση εξωτερικών αναταραχών, όπως η κρίση στην Μ. Ανατολή, ο συνεχιζόμενος πόλεμος στην Ουκρανία, η ύφεση στην Ευρωζώνη, οι δυναμικές αναταραχές στο ευρωπαϊκό τραπεζικό σύστημα, η ενεργειακή μετάβαση, κλπ, για να ονομάσουμε κάποιες από αυτές».
Με αυτούς τους ερμηνευτικούς «αλγόριθμους» η ανάγνωση του σχεδίου Προϋπολογισμού μπορεί να φωτίσει περισσότερο κάποια μεγέθη που αρχικά εμφανίζονται «δυσανάγνωστα».
