Ροή
Η 12μηνη παράταση της μείωσης κατά 15% της κατανάλωσης αερίου στην Ε.Ε. βρίσκεται στην ατζέντα της σημερινής Συνόδου των Ευρωπαίων υπουργών Ενέργειας, έπειτα από σχετική πρόταση της Κομισιόν, με σκοπό τη «θωράκιση» της ενεργειακής ασφάλειας της Ευρώπης. Η χρονική επέκταση του μέτρου θα καλύψει το χρονικό διάστημα από την 1η Απριλίου 2023 έως τις 31 Μαρτίου ώστε, όπως επισημαίνουν οι Βρυξέλλες, η «Γηραιά Ήπειρος» να εξοικονομήσει 60 δισ. κυβικά μέτρα καυσίμου (bcm).
Υπενθυμίζεται ότι η περικοπή της κατανάλωσης αερίου κατά 15% εφαρμόσθηκε για πρώτη φορά στο διάστημα από την 1η Αυγούστου 2022 έως τις 31 Μαρτίου 2023, για να μετριαστούν οι επιπτώσεις από τον κατακόρυφο περιορισμό (έως πλήρη εξάλειψη) των ρωσικών εισαγωγών. Όπως στην αρχική φάση εφαρμογής του μέτρου, έτσι και κατά την επέκτασή του ο στόχος αυτός τίθεται αρχικά σε εθελοντική βάση, ενώ θα καταστεί δεσμευτικός για όλα τα κράτη-μέλη μόνον αν κηρυχθεί η Ε.Ε. συνολικά σε Κατάσταση Επιφυλακής (Επίπεδο Συναγερμού 2) εξαιτίας μείζονος περιορισμού στην προμήθεια αερίου.
Σύμφωνα με την Κομισιόν, με τις πρωτοβουλίες εθελοντικής μείωσης που τέθηκαν σε εφαρμογή από τα κράτη-μέλη, η ζήτηση σε καύσιμο περικόπηκε σε πανευρωπαϊκό επίπεδο κατά 19,3% στο διάστημα από τον Αύγουστο του 2022 έως τον Ιανουάριο του 2023. Επομένως, θεωρείται προεξοφλημένο ότι θα ολοκληρωθεί με επιτυχία η πρώτη φάση του μέτρου, το οποίο συνέβαλε στη «θωράκιση» της ενεργειακής ασφάλειας της Ευρώπης. Είναι ενδεικτικό πως σε συνδυασμό με άλλες ευνοϊκές παραμέτρους (όπως ο ήπιος χειμώνας), η μείωση της ζήτησης έχει ως συνέπεια αυτή τη στιγμή τα ποσοστά πλήρωσης των αποθηκών αερίου ανά την Ευρώπη να ξεπερνούν το 50%, όταν συνήθως κινούνταν στο 33%.
Θετική η χώρα μας
Η επέκταση περικοπής της ζήτησης για 12 μήνες (δηλαδή έως τις 31 Μαρτίου 2024), συγκριτικά με τον μέσο όρο κατανάλωσης της προηγούμενης 5ετίας (δηλαδή από την 1η Απριλίου 2017), βρίσκει ευήκοα ώτα σε αρκετά κράτη-μέλη. Επομένως, αναμένεται να πάρει το «πράσινο φως» στη σημερινή Σύνοδο των υπουργών Ενέργειας. Ανάμεσα στα κράτη-μέλη που συμφωνούν στη διατήρηση του μέτρου και για τη δεύτερη χρονική περίοδο συγκαταλέγεται και η Ελλάδα, υποστηρίζοντας ότι πρόκειται για μία απαραίτητη ασφαλιστική δικλείδα, καθώς δεν μπορεί να προεξοφληθεί ότι δεν θα υπάρξει μια νέα αναζωπύρωση της ενεργειακής κρίσης.
Όπως έχει σημειώσει ο υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας, Κώστας Σκρέκας, η κρίση αυτή την περίοδο έχει αμβλυνθεί, ωστόσο όμως δεν έχει τελειώσει. Μάλιστα, ο ίδιος εκτιμά ότι κρίσιμη θα είναι η περίοδος του καλοκαιριού, όταν θα χρειαστεί να γεμίσουν ξανά οι αποθήκες αερίου.
Αξίζει να σημειωθεί ότι ο Μάρτιος ολοκληρώνεται με την Ελλάδα να έχει υπερβεί τον στόχο του 15%. Όπως έχει γράψει το Insider.gr, σύμφωνα με ανάλυση της δεξαμενής σκέψης The Green Tank, έως και τον Φεβρουάριο του 2023 η χώρα μας είχε περιορίσει την κατανάλωση αερίου κατά -20,9% σε σχέση με τον μέσο όρο πενταετίας και κατά -30% σε σχέση με την ίδια περίοδο του προηγούμενου έτους.
Αναφορικά με την επέκταση του μέτρου, έκθεση της Κομισιόν έχει δείξει ότι η συνεχιζόμενη μείωση της ζήτησης κατά 15% έως το τέλος Μαρτίου 2024 είναι απαραίτητη για να διασφαλιστεί πως το απόθεμα καυσίμου θα αναπληρωθεί στο 90% στις ευρωπαϊκές αποθήκες, όπως προβλέπει ο κανονισμός για την προετοιμασία για την επόμενη χειμερινή περίοδο.
Ακόμη όμως κι αν επιτευχθεί αυτός ο στόχος, είναι αναγκαίο να συνεχιστεί και εντός του χειμώνα 2023-2024 η μείωση της ζήτησης, για να διατηρηθεί η ασφάλεια εφοδιασμού με φυσικό αέριο. «Χωρίς συνεχή μείωση της ζήτησης, οι αποθήκες αερίου θα εξαντληθούν στο τέλος του επόμενου χειμώνα, οδηγώντας σε πιθανή έλλειψη αερίου και διαταραχές στον ανεφοδιασμό», σημειώνει χαρακτηριστικά.
Ριζικές αλλαγές στις χονδρεμπορικές ηλεκτρισμού
Στη σημερινή Σύνοδο θα τεθεί επίσης επί τάπητος η πρόταση της Κομισιόν για παρεμβάσεις στις χονδρεμπορικές αγορές ηλεκτρισμού, οι οποίες θα τις καθιστούσαν πιο ανθεκτικές σε πιέσεις που θα μπορούσαν να προκύψουν τα επόμενα χρόνια. Καθώς θα ζητηθεί από τους Ευρωπαίους υπουργούς να τοποθετηθούν επί των προωθούμενων αλλαγών, η ελληνική πλευρά αναμένεται να υποστηρίξει ότι είναι απαραίτητες πιο ριζικές παρεμβάσεις από αυτές που σχεδιάζονται.
Η θέση της χώρα μας είναι ότι η ενεργειακή κρίση ανέδειξε δομικές «ανορθογραφίες» του υφιστάμενου μοντέλου των χονδρεμπορικών αγορών, που αν δεν διορθωθούν τις καθιστούν ευάλωτες σε νέες αναταράξεις στο μέλλον. Μάλιστα, ένα από τα χαρακτηριστικά που ήρθε στην επιφάνεια από τον Σεπτέμβριο του 2021 (και με επώδυνο τρόπο) είναι η επίδραση που έχει το αέριο στη διαμόρφωση των χονδρεμπορικών τιμών ηλεκτρισμού, ακόμη και σε περιόδους όπου δεν είναι το κυρίαρχο «καύσιμο» ηλεκτροπαραγωγής. Επομένως, με δεδομένο ότι η συμμετοχή του αερίου θα περιορίζεται ολοένα περισσότερο στο ενεργειακό μίγμα τα επόμενο χρόνια, εκτοπιζόμενο κυρίως από τις ΑΠΕ, θα πρέπει οι αγορές να ανασχεδιαστούν ώστε αυτός ο περιορισμός να αντανακλάται και στη συμμετοχή του στη διαμόρφωση του κόστους ηλεκτρικής ενέργειας.
Υπενθυμίζεται ότι η πρόταση της Κομισιόν αφήνει αναλλοίωτο τον τρόπο με τον οποίο προκύπτουν οι χονδρεμπορικές τιμές, καθώς θα συνεχίσει να καθορίζεται από την ακριβότερη προσφορά μονάδας που μπαίνει στο σύστημα. Αντίθετα, δίνει έμφαση στην ενίσχυση των «σχημάτων» εξασφάλισης ηλεκτρικής ενέργειας σε σταθερές τιμές σε μακροχρόνια βάση από μεγάλους καταναλωτές και προμηθευτές.
H ελληνική πρόταση για την αναβάθμιση του ηλ. δικτύου
Παράλληλα στη Σύνοδο των υπουργών Ενέργειας, ο κ. Σκρέκας θα παρουσιάσει την ελληνική πρόταση για αναβάθμιση και επέκταση των ευρωπαϊκών συστημάτων ηλεκτρικής ενέργειας, σε συνέχεια της σχετικής τοποθέτησης του Έλληνα πρωθυπουργού, κατά την πρόσφατη Σύνοδο Κορυφής. Η ελληνική πρόταση αποτελεί από τέσσερις πυλώνες, ξεκινώντας από τη δημιουργία νέων «ηλεκτρικών λεωφόρων» που θα συνδέουν τις νότιες με τις βόρειες ευρωπαϊκές χώρες.
Στην ελληνική πρόταση περιλαμβάνεται επίσης η στήριξη της αναβάθμισης των δικτύων στα Δυτικά Βαλκάνια, ώστε μεταξύ άλλων να διευκολυνθεί η μεταφορά ηλεκτρικής ενέργειας από την Βόρεια Αφρική και τη νοτιοανατολική Μεσόγειο στην «καρδιά» της Γηραιάς Ηπείρου, μέσω της νότιας Ευρώπης. Παράλληλα, τίθεται το ζήτημα επιτάχυνσης της αδειοδότησης των έργων αναβάθμισης, όπως επίσης και η δημιουργία ενός ειδικού ευρωπαϊκού Ταμείου, για τη χρηματοδότησή τους.
