Η επόμενη χρονιά αναμένεται να βρει τη διεθνή ναυτιλία αντιμέτωπη με ένα περιβάλλον κινδύνων, που όχι μόνο επιμένουν, αλλά εξελίσσονται σε πιο σύνθετες και πολυεπίπεδες απειλές.
Από την Ερυθρά Θάλασσα και τον Περσικό Κόλπο έως τον Ινδικό Ωκεανό, οι γεωπολιτικές εντάσεις, οι υβριδικές επιθέσεις και η αναζωπύρωση της πειρατείας διαμορφώνουν ένα τοπίο όπου η αστάθεια δεν αποτελεί πλέον εξαίρεση, αλλά νέο κανόνα για τη ναυσιπλοΐα.
Σε αυτό το πλαίσιο, ο εμπορικός διευθυντής της Diaplous Group - ενός από τους πλέον ολοκληρωμένους παρόχους παγκόσμιας διαχείρισης κινδύνων και κρίσεων - Άγγελος Λαζαρίδης, μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, υποστηρίζει ότι η ναυτιλία έχει ήδη εισέλθει σε μια «μακρά περίοδο αστάθειας».
Όπως εξηγεί, το 2026 θα χαρακτηρίζεται από υψηλούς αλλά διαχειρίσιμους κινδύνους -- με περιοδικά σοβαρά περιστατικά στη θαλάσσια ζώνη από το Κέρας της Αφρικής έως το Σουέζ -- ενώ προειδοποιεί ότι το χειρότερο σενάριο θα περιλάμβανε ταυτόχρονη κλιμάκωση σε πολλαπλά μέτωπα και υβριδικές επιθέσεις μεγάλης κλίμακας. Ο κ.Λαζαρίδης, περιγράφει με νηφαλιότητα αλλά και απόλυτη σαφήνεια το νέο τοπίο των κινδύνων, τις επιπτώσεις για τη ναυσιπλοΐα και τις απαιτήσεις που δημιουργεί για πλοία, πληρώματα και ναυτιλιακές εταιρείες.
Ακολουθεί το πλήρες κείμενο της συνέντευξης που παραχώρησε ο εμπορικός διευθυντής της Diaplous Group Άγγελος Λαζαρίδης:
Πώς αξιολογείτε σήμερα το επίπεδο κινδύνου στη διεθνή ναυσιπλοΐα, σε σχέση με το Ιράν, τους Χούθι στην Ερυθρά Θάλασσα και τη σομαλική πειρατεία;
Σήμερα η διεθνής ναυσιπλοΐα λειτουργεί σε ένα από τα πιο σύνθετα και απαιτητικά περιβάλλοντα ασφαλείας των τελευταίων δεκαετιών.
Οι κίνδυνοι από το Ιράν, τους Χούθι και τη σομαλική πειρατεία δεν δρουν απομονωμένα· αλληλοεπιδρούν σε κομβικά θαλάσσια περάσματα, δημιουργώντας ένα εκτεταμένο τόξο αστάθειας.
Στον Περσικό Κόλπο και τα Στενά του Ορμούζ, το Ιράν συνεχίζει να επηρεάζει τη ναυσιπλοΐα μέσω στοχευμένων κατασχέσεων και πιέσεων που σχετίζονται με κυρώσεις και φορτία.
Στην Ερυθρά Θάλασσα, οι επιθέσεις των Χούθι απέδειξαν ότι μια οντότητα με στρατιωτικές δυνατότητες μπορεί να ανατρέψει τις παγκόσμιες ροές, με πυραύλους, drones και θαλάσσια μη επανδρωμένα μέσα.
Την ίδια στιγμή, η αναζωπύρωση της σομαλικής πειρατείας υπενθυμίζει ότι η κλασική απειλή δεν έχει εξαλειφθεί. Η εικόνα του 2024-2025 επιβεβαιώνει την ανάγκη διατήρησης πολυεπίπεδης επαγρύπνησης και ισχυρών πρωτοκόλλων ασφαλείας σε ολόκληρη την περιοχή.
Πρόσφατα είχαμε μια κατάσχεση δεξαμενόπλοιου από το Ιράν, θεωρείτε ότι υπάρχει κίνδυνος επιστροφής σε ένα περιβάλλον συστηματικών κρατικών κατασχέσεων στην περιοχή;
Το επίπεδο κινδύνου δεν είναι παντού αυξημένο, αλλά έχει γίνει σαφώς πιο σύνθετο. Στον Περσικό Κόλπο και τα Στενά του Ορμούζ παρατηρούμε ένα επαναλαμβανόμενο μοτίβο παρεμβάσεων, με το Ιράν να χρησιμοποιεί την κατάσχεση δεξαμενόπλοιων ως εργαλείο πίεσης σε ζητήματα κυρώσεων και περιφερειακών εντάσεων.
Δεν έχουμε επιστρέψει σε καθεστώς συστηματικών κατασχέσεων, όμως για κάθε πλοίο ο κίνδυνος παραμένει πραγματικός και εξαρτάται από σημαία, φορτίο και ιστορικό δρομολογίων. Την ίδια στιγμή, οι επιθέσεις των Χούθι και η αναζωπύρωση της σομαλικής πειρατείας δημιουργούν ένα περιβάλλον συγκλινόντων, πολυδιάστατων κινδύνων.
Οι Χούθι έχουν στοχεύσει επανειλημμένα πλοία ελληνικών συμφερόντων. Με ποιον τρόπο το προσωπικό σας στη Diaplous παρακολουθεί και αξιολογεί καθημερινά τον κίνδυνο στην Ερυθρά Θάλασσα;
Στη Diaplous έχουμε επενδύσει σε ένα πλήρως επανδρωμένο Maritime Operations Center (MO.O.C.) που λειτουργεί είκοσι τέσσερις ώρες το εικοσιτετράωρο. Η ομάδα μας συνδυάζει δεδομένα από συστήματα αυτόματης αναγνώρισης πλοίων AIS και δορυφορικές πλατφόρμες με αναφορές από ναυτικές δυνάμεις, οργανισμούς όπως το UKMTO και εμπορικά κέντρα πληροφοριών, αλλά και ανοιχτές πηγές και εξειδικευμένα δίκτυα συνεργατών στην περιοχή.
Με βάση αυτά τα δεδομένα παράγουμε καθημερινά μια δυναμική τακτική κατάσταση κινδύνου για κάθε λωρίδα ναυσιπλοΐας στην Ερυθρά Θάλασσα και τον Κόλπο του 'Αντεν, λαμβάνοντας υπόψη τη σημαία, το φορτίο και τα ιστορικά δρομολόγια κάθε πλοίου. Οι αναλύσεις αυτές μεταφράζονται σε συγκεκριμένες οδηγίες προς τα πλοία που εξυπηρετούμε, από την επιλογή διαδρόμου και ταχύτητας μέχρι το αν απαιτούνται ένοπλοι φρουροί και ποιο επίπεδο αυξημένης ετοιμότητας πρέπει να τηρηθεί σε κάθε σκέλος της διέλευσης.
Μπορείτε να μας περιγράψετε πώς εξελίσσεται η απειλή, ειδικά μετά τις τελευταίες επιθέσεις και τις βυθίσεις εμπορικών πλοίων;
Η απειλή στην Ερυθρά Θάλασσα εξελίχθηκε σε διαδοχικές φάσεις. Ξεκίνησε από στοχεύσεις πλοίων με σαφή σύνδεση με το Ισραήλ, στη συνέχεια επεκτάθηκε σε πλοία με πιο χαλαρή ή παλαιότερη σχέση και κατέληξε να πλήττει πλοία με ελάχιστη ή μηδενική ουσιαστική σύνδεση, δημιουργώντας ένα περιβάλλον σημαντικής αβεβαιότητας.
Παράλληλα, το οπλοστάσιο των δραστών διευρύνθηκε από πυραύλους και drones σε μη επανδρωμένα θαλάσσια σκάφη και συνδυαστικές επιθέσεις υψηλής ακρίβειας.
Ακόμη και σε περιόδους σχετικής ύφεσης, η υποδομή διοίκησης, ελέγχου και στοχοποίησης παραμένει στη θέση της και μπορεί να επανενεργοποιηθεί πολύ γρήγορα αν αλλάξουν οι πολιτικές ισορροπίες.
Για τη ναυτιλία αυτό σημαίνει ότι η απειλή δεν μετριέται μόνο στον αριθμό των περιστατικών, αλλά στο πόσο απρόβλεπτα και μακροπρόθεσμα επηρεάζουν συμβόλαια, ασφάλειες και σχεδιασμό δρομολογίων.
Ποια είναι η πιο συχνή μορφή απειλής που αντιμετωπίζετε επιχειρησιακά τους τελευταίους μήνες;
Τους τελευταίους μήνες, η πιο συχνή μορφή απειλής που βλέπουμε επιχειρησιακά είναι οι ύποπτες προσεγγίσεις και οι δοκιμαστικές κινήσεις γύρω από τα πλοία. Μικρά ταχύπλοα, αλιευτικά ή μη επανδρωμένα μέσα δοκιμάζουν τις αντιδράσεις του πληρώματος, τη διαμόρφωση των εμποδίων στο κατάστρωμα και την ετοιμότητα της ομάδας ασφαλείας, χωρίς πάντα να φτάνουν σε πλήρη επίθεση.
Παράλληλα, καταγράφουμε μια σταθερή αύξηση σε φαινόμενα παρεμβολών στη δορυφορική πλοήγηση και στο AIS, αλλά και σε κυβερνοεπιθέσεις και στοχευμένες προσπάθειες συλλογής πληροφοριών για φορτία και δρομολόγια.
Συχνά τα πιο επικίνδυνα περιστατικά δεν είναι τα εντυπωσιακά που βλέπουν τα φώτα της δημοσιότητας, αλλά εκείνα που συνέβησαν ένα βήμα πριν την κλιμάκωση.
Τα πρόσφατα περιστατικά στο Κέρας της Αφρικής θυμίζουν την περίοδο 2010-2012. Ποιες ομοιότητες και ποιες διαφορές βλέπετε ανάμεσα στις δύο εποχές;
Οι εικόνες που βλέπουμε ξανά στο Κέρας της Αφρικής θυμίζουν πράγματι την περίοδο 2010-2012, με επιθέσεις εκατοντάδες μίλια από τις ακτές, χρήση μητρικών σκαφών (motherships) και προσπάθειες για πλήρη κατάληψη πλοίων και ομηρία πληρωμάτων. Η βασική ομοιότητα είναι ότι δεν μιλάμε για απλή ληστεία στη θάλασσα, αλλά για οργανωμένα σχήματα που στοχεύουν σε λύτρα και μακρά διαπραγμάτευση.
Οι διαφορές όμως είναι εξίσου σημαντικές. Σήμερα η πλειονότητα των πλοίων ακολουθεί πολύ αυστηρότερα πρωτόκολλα Best Management Practices Maritime Security - BMP MS 2025, πολλά ταξιδεύουν με ένοπλες ομάδες ασφαλείας και οι ναυτικές δυνάμεις έχουν πολυετή εμπειρία σε συντονισμένες επιχειρήσεις. Παράλληλα, τα μέσα επιτήρησης είναι σαφώς πιο εξελιγμένα. Το περιβάλλον είναι ίσως λιγότερο μαζικό από την κορύφωση της πειρατείας, αλλά πιο πολύπλοκο, γιατί συνδυάζεται με τρομοκρατικές απειλές στην ευρύτερη περιοχή.
Τι δείχνουν τα δικά σας επιχειρησιακά δεδομένα για την οργάνωση των πειρατικών ομάδων;
Τα επιχειρησιακά μας δεδομένα δείχνουν ότι οι πειρατικές ομάδες οργανώνονται κυρίως σε μικρές, ευέλικτες δομές, με σαφή διαχωρισμό ρόλων ανάμεσα σε ενόπλους, χειριστές σκαφών και τοπικούς διαμεσολαβητές στην ξηρά. Συχνά αξιοποιούν αλιευτικά ή άλλα μικρά εμπορικά σκάφη ως μητρικές πλατφόρμες, που τους επιτρέπουν να επιχειρούν πολύ μακριά από την ακτή, μεταφέροντας καύσιμα, οπλισμό και εφεδρικά πληρώματα. Πίσω από τα πληρώματα της πρώτης γραμμής υπάρχει συνήθως ένα χαλαρό, αλλά υπαρκτό, δίκτυο χρηματοδοτών και διαπραγματευτών, που κινείται ανάμεσα σε παραδοσιακές δομές φυλών και σύγχρονες εγκληματικές πρακτικές. Αυτό σημαίνει ότι η αντιμετώπιση δεν είναι μόνο ζήτημα ναυτικής ισχύος, αλλά και μακροχρόνιας διάβρωσης των οικονομικών κινήτρων που τροφοδοτούν την πειρατεία.
Παρατηρείται αύξηση στη ζήτηση για ένοπλους φρουρούς; Υπάρχουν νέοι κανόνες εμπλοκής βάσει των τελευταίων, πιο «εξελιγμένων» απειλών (π.χ. drones, μικρά ταχύπλοα, RPG);
Μετά από μια περίοδο σχετικής κάμψης, βλέπουμε ξεκάθαρα αυξημένη ζήτηση για ένοπλες ομάδες ασφαλείας σε διελεύσεις από την Ερυθρά Θάλασσα, τον Κόλπο του 'Αντεν και εκ νέου σε ορισμένα τμήματα του Ινδικού Ωκεανού.
Σε περιοχές όπως ο Κόλπος της Γουινέας, όπου το νομικό πλαίσιο το επιτρέπει, οι υπηρεσίες αυτές παραμένουν σταθερά ψηλά στις προτεραιότητες των πλοιοκτητών. Οι κανόνες εμπλοκής προσαρμόζονται στις πιο σύνθετες απειλές. Σήμερα δεν μιλάμε μόνο για απόκρουση επιχείρησης ανεβάσματος στο κατάστρωμα, αλλά για διαχείριση απειλών από drones, σμήνη μικρών σκαφών και συνδυαστικές επιθέσεις. Το βάρος δίνεται στην έγκαιρη αναγνώριση προθέσεων, στη σαφή κλιμάκωση από μέτρα αποτροπής μέχρι την ένοπλη αντίδραση και στη στενή συνεργασία με τις ναυτικές δυνάμεις, ώστε κάθε χρήση βίας να είναι απολύτως αναλογική και νόμιμη.
Πώς προετοιμάζετε το προσωπικό σας για τέτοια σύνθετα σενάρια;
Το προσωπικό μας προετοιμάζεται μέσα από ένα συνεχές πρόγραμμα εκπαίδευσης που συνδυάζει θεωρία, ρεαλιστικά σενάρια και ανατροφοδότηση από πραγματικές επιχειρήσεις. Στο εκπαιδευτικό κέντρο της Diaplous, αλλά και επί του πλοίου, δουλεύουμε σενάρια που περιλαμβάνουν ταυτόχρονα απειλές από μικρά ταχύπλοα, drones, παρεμβολές στις επικοινωνίες, ιατρικά περιστατικά και διαχείριση του πληρώματος υπό πίεση. Δίνουμε μεγάλη έμφαση στη συνεργασία με τον πλοίαρχο και τους αξιωματικούς, γιατί μια ομάδα ασφαλείας που λειτουργεί απομονωμένα δεν αρκεί. Κάθε αποστολή κλείνει με δομημένο debriefing(σσ δομημένη διαδικασία αξιολόγησης), ώστε τα διδάγματα να ενσωματώνονται αμέσως στα επόμενα προγράμματα εκπαίδευσης και στις διαδικασίες μας.
Οι ασφαλιστικές χρεώσεις και τα war risk premiums αυξάνονται συνεχώς. Πώς επηρεάζει αυτό το κόστος των υπηρεσιών ασφάλειας;
Οι πολεμικοί κίνδυνοι και τα war risk premiums έχουν πράγματι αυξηθεί σημαντικά, ιδίως για τη διέλευση από την Ερυθρά Θάλασσα και περιοχές όπου συνυπάρχουν πυραυλικές απειλές και πειρατεία. Σε ορισμένες φάσεις οι πρόσθετες χρεώσεις για ένα μόνο ταξίδι προσέγγισαν ποσοστά που πριν λίγα χρόνια θα θεωρούνταν ακραία. Αυτό αυξάνει τη συνολική πίεση στο κόστος κάθε διέλευσης. Η δική μας προσέγγιση είναι να διατηρούμε τις υπηρεσίες ασφάλειας όσο το δυνατόν πιο προβλέψιμες και φυσικά διαφανείς σε ό,τι αφορά την τιμολόγηση και τα προσφερόμενα μέτρα. Παράλληλα, βοηθάμε τους πελάτες μας να αποδείξουν στους ασφαλιστές ότι εφαρμόζουν βέλτιστες πρακτικές, από τις διαδικασίες BMP MS 2025 (σσ του διεθνούς εγχειριδίου βέλτιστων πρακτικών)μέχρι τη χρήση ένοπλων φρουρών και τη σωστή επιλογή διαδρομής. Όσο πιο δομημένα παρουσιάζεται αυτή η εικόνα, τόσο πιο εύκολα μπορεί να υπάρξει ρεαλιστικός διάλογος και στις ασφαλιστικές χρεώσεις.
Βλέπετε τάση οι ναυλωτές να απαιτούν υψηλότερα επίπεδα ασφάλειας σε σχέση με το παρελθόν;
Ναι, βλέπουμε ξεκάθαρα ότι οι ναυλωτές ζητούν πιο υψηλά και συγκεκριμένα επίπεδα ασφάλειας σε σχέση με το παρελθόν. Πολλά συμβόλαια ενσωματώνουν πλέον ρήτρες που αναφέρονται ρητά σε ένοπλες ομάδες, σε εκτιμήσεις κινδύνου ανά ταξίδι, σε προτιμώμενα δρομολόγια και σε υποχρεωτική συμμόρφωση με το BMP MS 2025. Παράλληλα, για ορισμένα φορτία ή διαδρομές, η δυνατότητα του πλοίου να αποδείξει ότι συνοδεύεται από αξιόπιστο πάροχο ασφάλειας και παρακολουθείται από εξειδικευμένο κέντρο επιχειρήσεων αποτελεί πια στοιχείο ανταγωνιστικού πλεονεκτήματος. Δεν είναι μόνο θέμα κόστους, αλλά και θέμα αξιοπιστίας προς τους τελικούς πελάτες και τις αγορές.
Ποια είδη υπηρεσιών παρέχει σήμερα η Diaplous σε πλοία που διασχίζουν επικίνδυνες ζώνες όπως η Ερυθρά Θάλασσα, ο Κόλπος του 'Αντεν ή ο Κόλπος της Γουινέας;
Η Diaplous προσφέρει σήμερα ένα ολοκληρωμένο πακέτο υπηρεσιών θαλάσσιας ασφάλειας για πλοία που διέρχονται από ζώνες υψηλού κινδύνου, όπως η Ερυθρά Θάλασσα, ο Κόλπος του 'Αντεν και ο Κόλπος της Γουινέας. Από ένοπλες ομάδες ασφαλείας και συνοδείες πλοίων, έως αναλυτικές εκτιμήσεις κινδύνου και υποστήριξη από το Maritime Operations Center, η εταιρεία καλύπτει όλο το φάσμα των επιχειρησιακών αναγκών. Παράλληλα, παρέχει εξειδικευμένη εκπαίδευση σε πληρώματα και στελέχη, αξιολογήσεις λιμένων και πλήρη υποστήριξη σε περιστατικά. Στόχος: ένας ενιαίος, αξιόπιστος συνεργάτης για τη στρατηγική και την επιχειρησιακή ασφάλεια κάθε ναυτιλιακής εταιρείας.
Πιστεύετε ότι η ναυτιλία μπαίνει σε μία νέα «μακρά περίοδο αστάθειας»;
Πιστεύω ότι η ναυτιλία έχει ήδη μπει σε μια περίοδο αυξημένης και πιο σύνθετης αστάθειας, η οποία πιθανότατα θα διαρκέσει. Δεν σημαίνει ότι κάθε χρόνο θα βλέπουμε ακραία περιστατικά στο ίδιο επίπεδο, αλλά ότι οι γεωπολιτικοί κίνδυνοι, οι υβριδικές απειλές και η κλιματική πίεση θα αλληλοεπιδρούν πολύ πιο συχνά με τη ναυσιπλοΐα. Ταυτόχρονα όμως, ο κλάδος έχει δείξει μεγάλη ικανότητα προσαρμογής. Οι ναυτιλιακές εταιρείες επενδύουν σε καλύτερη πληροφόρηση, σε τεχνολογία και σε εξειδικευμένους συνεργάτες ασφάλειας. Αν αξιοποιήσουμε σωστά αυτά τα εργαλεία, μπορούμε να μετατρέψουμε μια «μακρά περίοδο αστάθειας» σε μια περίοδο πιο ώριμης, αλλά ελεγχόμενης, διαχείρισης κινδύνων.
Ποιο είναι το πιο πιθανό σενάριο για την επόμενη χρονιά και ποιο το χειρότερο;
Το πιο πιθανό σενάριο για την επόμενη χρονιά είναι ένα περιβάλλον υψηλού αλλά διαχειρίσιμου κινδύνου. Δηλαδή, θα συνεχίσουμε να βλέπουμε κατά διαστήματα σοβαρά περιστατικά στην Ερυθρά Θάλασσα, μεμονωμένες κρατικές κατασχέσεις στον Περσικό Κόλπο και αναζωπυρώσεις της πειρατείας στον Ινδικό Ωκεανό, αλλά μέσα σε ένα πλαίσιο όπου η διεθνής κοινότητα και η βιομηχανία αντιδρούν γρήγορα και προσαρμόζονται. Το χειρότερο σενάριο θα ήταν μια ταυτόχρονη κλιμάκωση σε περισσότερα του ενός μέτωπα, για παράδειγμα μια σοβαρή περιφερειακή σύγκρουση που θα επηρέαζε ταυτόχρονα τα Στενά του Ορμούζ και τις διόδους προς τη Διώρυγα του Σουέζ, σε συνδυασμό με επιτυχημένες πειρατικές επιθέσεις μεγάλης διάρκειας. Ένα τέτοιο περιβάλλον θα πίεζε όχι μόνο τους στόλους, αλλά και τις ίδιες τις εφοδιαστικές αλυσίδες και την παγκόσμια οικονομία.Σε μία ποιο σοβαρή υπόθεση, περιστατικά υβριδικού πολέμου όπως επιθέσεις εναντίον λιμένων και ενεργειακών εγκαταστάσεων, αποκλεισμός ζωτικών διαδρόμων (Σουέζ), καταστροφή υποβρυχίων καλωδίων και περιβαλλοντικές καταστροφές (πχ έκρηξη και διαρροή σε δεξαμενόπλοιο), δεν μπορούν να αποκλειστούν σαν μια νέα μορφή πολέμου.
Λίγα λόγια για τον όμιλο Diaplous
Σε μια δεκαπενταετία, ο Όμιλος Diaplous κατάφερε να μεταμορφωθεί από μια εταιρεία ναυτικής ασφάλειας που επιχειρούσε στα νερά του Ινδικού Ωκεανού, σε έναν από τους πλέον ολοκληρωμένους παρόχους παγκόσμιας διαχείρισης κινδύνων και κρίσεων.
Ιδρυθείσα το 2010 ως Private Maritime Security Company PMSC, με αποστολή την προστασία εμπορικών πλοίων από την πειρατεία, η Diaplous εξελίχθηκε σε έναν πολυδιάστατο οργανισμό που προσφέρει υπηρεσίες Global Risk & Crisis Management GRCM σε κάθε γωνιά του πλανήτη -- από τη θάλασσα μέχρι τα απαιτητικά επιχειρησιακά περιβάλλοντα στη ξηρά.
Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ
