Ροή
Σε πλήρη εξέλιξη, δίχως να έχουν προκύψει ανατροπές στα ευρύτερα χρονοδιαγράμματα λόγω της δυσμενούς συγκυρίας (πανδημία, αυξημένα κόστη, ενεργειακή κρίση κ.α.), βρίσκεται ο σχεδιασμός της Lamda Development για την μεγάλη ανάπτυξη – ανάπλαση στο Ελληνικό.
Μέσα μάλιστα στις επόμενες δύο εβδομάδες, όπως ανέφερε χτες ο επικεφαλής της εισηγμένης, Οδυσσέας Αθανασίου, στο πλαίσιο ενημερωτικής συνάντησης - παρουσίασης μέσα στην έκταση του παλαιού αεροδρομίου στην οποία ήδη γίνονται οι πρώτες εργασίες, θα ανακοινωθεί ο ανάδοχος του διαγωνισμού για την πρώτη φάση των υποδομών (250-300 εκατ. ευρώ), στην οποία περιλαμβάνεται και η υπογειοποίηση της Λ. Βουλιαγμένης (περίπου 1,2 χλμ., τα έργα θα εκκινήσουν μέσα στο 2022, προβλέπεται μια μικρή επιβάρυνση στην κίνηση 4-5 λεπτών στη διάρκεια των έργων). Λίγες ημέρες αργότερα, θα ανακοινωθεί και το σχήμα που θα αναλάβει ρόλο συμβούλου (αρχικά) για τον μεγάλο Πύργο Κατοικιών (Marina Tower), με τον CEO της Lamda να αναφέρει ότι μόνο για μέσα στο 2022 αναμένονται έσοδα από προσυμφωνίες και προπωλήσεις κατοικιών περίπου 250 εκατ. ευρώ. Επίσης, προχωρούν οι εξελίξεις και για τα ξενοδοχεία που θα αναπτυχθούν μέσα στην πρώτη 5ετή φάση της ανάπτυξης, τις νέες κατοικίες που σχεδιάζονται, ενώ και τα projects των γραφειακών χώρων θα έρθουν νωρίτερα (έναντι του 2028 που αρχικά προβλέπονταν) καθώς υπάρχει σημαντικό ενδιαφέρον.
Ειδικότερα, έως τις 15-20 Μαρτίου η Lamda θα ανακοινώνει τον «νικητή» του διαγωνισμού για το αρχικό «πακέτο» έργων στην έκταση του παλιού αεροδρομίου, ύψους 250 εκατ. ευρώ και άνω. Σημειώνεται ότι ήδη έχουν δοθεί από τα τέλη του 2021 οι οικονομικές προσφορές από τις ΑΒΑΞ, ΑΚΤΩΡ – Archirodon, ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ και το σχήμα Intrakat – Μυτιληναίου (και την κυπριακών συμφερόντων Wade Adams). Κατά πληροφορίες, ο ανάδοχος θα οριστεί και μέσω της τεχνικής του πρότασης, δηλαδή να αποδείξει όχι απλά την τεχνική του επάρκεια αλλά και τον τρόπο και χρόνο κατασκευής των υποδομών. Σύμφωνα ε τον κ. Αθανασίου, οι εργασίες για τις υποδομές αυτές θα αρχίσουν άμεσα, ενδεχομένως και μέσα στον Απρίλιο. Πρόκειται για το πρώτο «κομμάτι» της α’ φάσης υποδομών (συνολικού ύψους 500 εκατ. ευρώ), με τα υπόλοιπα projects να ακολουθούν (με ορίζοντα το πρώτο 6μηνο 2023).
Επίσης, στο τέλος Μαρτίου αναμένεται να ανακοινωθεί και ο ανάδοχος για τον «πράσινο» και επιβλητικό Πύργο Κατοικιών «Marina Tower» (επένδυση 250 εκατ. ευρώ συνολικά, μαζί με το κατασκευαστικό κομμάτι). Σύμφωνα με πληροφορίες, τα 4 αρχικώς φερόμενα ως ενδιαφερόμενα γκρουπ (Besix - Archirodon, ΑΒΑΞ – Rizzani, ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ – ACC, Intrakat – Bouygues) σε πρώτη φάση θα αναλάβουν τον ρόλο του άτυπου Construction και design manager που θα συνεργαστεί με τη Lamda, για χρονικό διάστημα μερικών μηνών, σε συγκεκριμένες διαδικασίες δίχως αυτό να σημαίνει ότι θα αναλάβει το ίδιο γκρουπ και την κατασκευή. Όμως, εφόσον η συνεργασία κυλήσει ομαλά είναι πολύ πιθανό να αναλάβει και την ανέγερση του πύργου στο επόμενο στάδιο, ωστόσο μπορεί να προκύψει άλλος κατασκευαστής μέσα από διαγωνισμό (το 2023). Οι πρώτες εργασίες για τον Πύργο αναμένονται στα τέλη 2022 με ορίζοντα ολοκλήρωσης 2025-2026.
Ωστόσο, μέσα στο προσεχές διάστημα αναμένονται νέοι διαγωνισμοί και δημοπρατήσεις. Για παράδειγμα, αναμένεται η δημοπράτηση των αθλητικών εγκαταστάσεων εντός της έκτασης (ύψους 100 εκατ. ευρώ, τον Απρίλιο), με τα έργα να οριοθετούνται για τέλη 2022 με αρχές 2023, μέχρι το Πάσχα θα έχουμε εξελίξεις για το πρώτο κτήριο που θα κατασκευαστεί (κτήριο ΑΜΕΑ), το δίμηνο Απριλίου-Μαΐου θα προκηρυχθεί ο διαγωνισμός για την κατασκευή του μεγαλύτερου Mall (αυτού κοντά στη Λ. Βουλιαγμένης, 185 χιλ. τ.μ.) άνω των 300-350 εκατ. ευρώ (η συνολική επένδυση), φέτος θα έχουμε εξελίξεις και για το πολυτελές εμπορικό χώρο (με εστίαση, υψηλή μόδα κ.α.) «Marina Galleria» στο παραλιακό μέτωπο του Αγ. Κοσμά, όπως και για τα ξενοδοχεία που προωθεί με την ΤΕΜΕΣ.
Πάντως, το οικιστικό κομμάτι αποτελεί το πλέον hot asset της έκτασης και βασικό, παράλληλα, χρηματοδότη της συνολικής επένδυσης, ιδίως κατά την α’ 5ετία. Σύμφωνα με τον κ. Αθανασίου, το ενδιαφέρον και οι προπωλήσεις έχουν ξεπεράσει κάθε προσδοκία. Μάλιστα, η Lamda αναμένει ροές άνω των 250 εκατ. ευρώ, επί συνόλου 950 εκατ. ευρώ, μόνο μέσα στο 2022 από τα 3 βασικά «τμήματα» του οικιστικού, ήτοι τον «Marina Tower», τις 27 βίλες στο παραθαλάσσιο μέτωπο του Αγ. Κοσμά (σε 2 σειρές) συν επιπλέον περίπου 100 διαμερίσματα –κατοικίες (2 ή 3 ορόφων) υψηλών προδιαγραφών που θα αναπτυχθούν σε λίγο πιο πίσω σημείο και δυτικότερα. Οι περίπου 200 κατοικίες του Πύργου έχουν σχεδόν «κλείσει», πλην αυτών στους 2 τελευταίους ορόφους που σκόπιμα ακόμα κρατάει η Lamda, έχουν ήδη δοθεί οι πρώτες προκαταβολές αναλόγως της τιμής κάθε διαμερίσματος (από 150 χιλ. ευρώ έως κάποια εκατ. ευρώ), με την εισηγμένη να αναμένει για φέτος να εισπράξει περίπου το 20% της συνολικής αξίας του Πύργου, που εκτιμάται σε 0,5 δις ευρώ, άρα περί τα 100 εκατ. ευρώ. Τα υπόλοιπα έσοδα θα έρθουν με την ολοκλήρωση του project. Για τις 27 βίλες αναμένει έσοδα περίπου 200 εκατ. ευρώ (μάλλον λίγο άνω των 180 εκατ.), θα λάβει μάλιστα το 50% των χρημάτων με την υπογραφή των συμβολαίων, δηλαδή κυρίως φέτος αναμένει 100 εκατ. ευρώ. Τέλος, από τα υπόλοιπα 100 διαμερίσματα που βγαίνουν προς πώληση (2 ή 3 ορόφων) αναμένει να έχει υπογράψει συμφωνίες για το 100% εντός διμήνου, με τα συνολικά έσοδα να εκτιμώνται στα 250 εκατ. ευρώ. Όμως για το 2022 θα εισπράξει περί τα 50 εκατ. ευρώ, δηλαδή άμεσα το 20%.
Ωστόσο, όπως επανέλαβε ο κ. Αθανασίου, υπάρχει μεγάλο ενδιαφέρον για το οικιστικό κομμάτι, ως εκ τούτου παραμένουν ενεργά τα σχέδια για πρόσθετες 1.000 κατοικίες για διάφορα βαλάντια μέσα στην πρώτη φάση ανάπτυξης (5ετία, προς Λ. Αλίμου αλλά και στο εμπρός μέτωπο) αν και το «πόσα σπίτια θα κατασκευάσουμε νωρίτερα ή αργότερα θα εξαρτηθεί και από την ζήτηση», σημείωσε σχετικά. Πάντως, γενικότερα, στην 15ετή φάση της ανάπτυξης υπάρχει πρόβλεψη (από παλιά) για περίπου 1 εκατ. τ.μ. οικιστικά projects που μεταφράζονται σε περίπου 9 με 10 χιλ. κατοικίες – διαμερίσματα.
Καλύτερα από τις προσδοκίες πηγαίνουν, κατά τη διοίκηση της Lamda, και οι συζητήσεις και αρχικές συμφωνίες με τους μισθωτές για τις εμπορικές χρήσεις στα Malls που θα αναπτύξει ο όμιλος στο Ελληνικό, όπως το Vouliagmeni Mall και τη Marina Galleria (στον Αγ. Κοσμά). Ηδη, κυρίως για τον χώρο της «μόδας», υπάρχει υπερβάλλουσα ζήτηση (για το… 145% των χώρων, είπε χαρακτηριστικά ο κ. Αθανασίου), ενώ έρχονται σημαντικές συμφωνίες. Όπως αναφέρθηκε και νωρίτερα, μέσα στο προσεχές δίμηνο θα γίνει η δημοπράτηση για την κατασκευή του το Vouliagmeni Mall και μέσα στο 2022 για τη Marina Galleria.
Μπροστά χρονικά θα έρθουν και γραφειακοί χώροι, με τη διοίκηση της Lamda να εκτιμά ότι η μεταφορά των κεντρικών γραφείων τραπεζών (σίγουρα η Πειραιώς, εκτιμάται και η Eurobank) θα προσελκύσουν εντονότερο ενδιαφέρον και ζήτηση για τέτοιους χώρους, παρά το γεγονός ότι υλοποιούνται πολλές αναπτύξεις αντίστοιχες στα Βόρεια προάστια και όχι μόνο.
Να σημειωθεί ότι στη Lamda αναμένουν σύντομα εξελίξεις και στο ξενοδοχειακό σκέλος της ανάπτυξης. Μέσα στο προσεχές τρίμηνο αναμένονται ανακοινώσεις για τον operator στο ένα από τα 2 ξενοδοχεία που θα αναπτύξει σε joint venture με την ΤΕΜΕΣ (30%-70% αναλογία), με τα αρχιτεκτονικά σχέδια να αναμένονται το φθινόπωρο. Τα 2 ξενοδοχεία (ένα στη μαρίνα Αγ. Κοσμά, το άλλο στο απέναντι άκρο) αναμένεται να λειτουργήσουν την άνοιξη του 2025. Επίσης, ξενοδοχεία θα κατασκευαστούν (μαζί με άλλες χρήσεις, γραφεία, κατοικίες κ.α.) και στον Πύργο μικτής χρήσεις στο βόρειο τμήμα (η συμφωνία με τη Brook Lane) και υπάρχουν ήδη προχωρημένες επαφές με 3 ξένους operators, ενώ υπενθυμίζεται ότι προβλέπεται να αναπτυχθεί και τέταρτο ξενοδοχειακό συγκρότημα στο ολοκληρωμένο συγκρότημα με Καζίνο (IRC) που θα υλοποιήσει η ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ (προγραμματισμός για το 2025). Σύμφωνα με τον κ. Αθανασίου, λόγω της ανάπτυξης του Ελληνικού, αναμένονται πάνω από 1 εκατ. τουρίστες ετησίως στην Αθήνα, άρα η «αγορά σηκώνει τα ξενοδοχειακά projects εντός της έκτασης».
Ωστόσο, σημαντικότατο είναι το θέμα της εκτόξευσης του ενεργειακού κόστους, που σε συνδυασμό με την άνοδο των υλικών και του πληθωρισμού επιβαρύνουν το οικονομικό τοπίο.. όπως όμως σημείωσε ο επικεφαλής της Lamda, η κρίση δεν αναιρεί τον σχεδιασμό και έως το τέλος 2025 με αρχές 2026 θα έχουν προχωρήσει το κομμάτι της παραλιακής με τις αναπτύξεις, οι κατοικείς, τα ξενοδοχεία, οι εμπορικές χρήσεις, το Πάρκο, ενώ θα έρθουν νωρίτερα οι γραφειακοί χώροι (με «κράχτη» τις τράπεζες που θα μετακομίσουν). Η αύξηση του κόστους προφανώς και επηρεάζει τα οικονομικά και τους προϋπολογισμούς, όμως η Lamda στους σχεδιασμούς της έχει πάρει κάποιες ανάλογες προβλέψεις – «μαξιλάρια», άρα θεωρεί ότι οι αυξήσεις είναι εντός ορίων και προϋπολογισμών. Στο δε οικιστικό τομέα, υπάρχει και η δυνατότητα για μια σχετική μετακύλιση κόστους στις τιμές, δηλαδή στους αγοραστές (π.χ. 4% με 5%, αν ανέβουν οι τιμές κατά 10% σε υλικά, ενέργεια κ.α.). Ωστόσο, όπως είπε ο κ. Αθανασίου, η τελευταία δεκαετία έχει πολλούς «μαύρους κύκνους», υπάρχουν απρόβλεπτα, ενώ ο πληθωρισμός δεν θα αποκλιμακωθεί πριν περάσουν ακόμα 9 μήνες, ενώ έχουν γίνει προβλέψεις για πληθωρισμό 3% από το 2023.
Ο κ. Αθανασίου έκανε επίσης λόγο για ελλείψεις που καταγράφηκαν σε μηχανήματα και προσωπικό αλλά και για ενίσχυση του δυναμικού της Lamda εσχάτως με στελέχη υψηλών προδιαγραφών (και από εξωτερικό, πάνω από 250 άτομα), για αγοραστές κατοικιών κυρίως από Ελλάδα και Ελληνες του εξωτερικού (για την ώρα δεν υπάρχουν μέσω golden visa), σημείωσε ότι θα υπάρχουν συνεργασίες με ξένους στα ξενοδοχεία, τον αθλητισμό αλλά και τις εγκαταστάσεις υγείας – ιατρικού τουρισμού, ενώ δεν απέκλεισε διαφοροποιήσεις στο μίγμα χρηματοδότησης (π.χ. ομόλογο έναντι δανεισμού, αν και δεν υπάρχει κάτι συγκεκριμένο) χαρακτηρίζοντας πάντως το χρηματοδοτικό σκέλος της πρώτης επενδυτικής φάσης ως πλήρως εξασφαλισμένο με ίδια κεφάλαια, τραπεζική συνδρομή και πωλήσεις κατοικιών – assets. Η δε παραλία 1 χλμ. μήκους, αναμένεται να είναι έτοιμη το 2024 (με διαχειριστή και εισιτήριο, όχι όμως πολύ ακριβό).
Τέλος, για το ενδεχόμενο η Varde να αποχωρήσει από την κοινή εταιρεία που διαχειρίζεται τα Malls του ομίλου (Lamda Malls, το 31,7%), σημείωσε ότι έχουν ήδη περάσει 5 χρόνια, ως fund αναμένεται να αποχωρήσει κάποια στιγμή προσεχώς και αν ζητάει ποσά που κρίνονται λογικά η Lamda θα ενδιαφερθεί για το ποσοστό της. Πάντως, το IPO στο ΧΑ του φορέα αναμένεται για το 2023 (από 2022).
