Το 85% των συμμετεχόντων σε έρευνα για τα στερεότυπα στην ελληνική κοινωνία δηλώνει ότι έχει βιώσει διακρίσεις, κυριότερα για το φύλο, την ηλικία, την οικογενειακή ή κοινωνική του κατάσταση. Την ίδια ώρα, σχεδόν ένας στους δύο παραδέχεται ότι έχει κάνει διακρίσεις ασυνείδητα.
Η έρευνα διεξήχθη, υπό τον συντονισμό του ΚΜΟΠ- Κέντρου Κοινωνικής Δράσης και Καινοτομίας, από τον Ιανουάριο μέχρι τον Μάιο του 2025, με τη χρήση ανώνυμου ερωτηματολογίου σε 1.928 ενήλικα άτομα, με στόχο τη διερεύνηση των αντιλήψεών τους για τις διακρίσεις.
Όπως προκύπτει από την έρευνα, εννιά στους δέκα συμμετέχοντες πιστεύουν ότι τα στερεότυπα είναι πολύ ή πάρα πολύ διαδεδομένα στην ελληνική κοινωνία και πάνω από εννιά στους δέκα θεωρούν ότι τα στερεότυπα επηρεάζουν τη συμπεριφορά των ανθρώπων έναντι συγκεκριμένων κοινωνικών ομάδων.
Πιο διαδεδομένες θεωρούνται, κατά σειρά συχνότητας, οι διακρίσεις με βάση τον σεξουαλικό προσανατολισμό, την έκφραση φύλου, την κοινωνική κατάσταση, το φύλο, την ταυτότητα φύλου, τη φυλή και την εθνική ή εθνοτική καταγωγή. Τα συχνότερα αναφερόμενα περιβάλλοντα διακρίσεων σχετίζονται με την αναζήτηση εργασίας, τον εργασιακό χώρο, το διαδίκτυο, την αναζήτηση κατοικίας και τα αστυνομικά τμήματα.
«Είδαμε συσχέτιση της ηλικίας με τις πεποιθήσεις των ατόμων περί διάδοσης των διακρίσεων σε ορισμένα περιβάλλοντα, με τα νεότερα άτομα να θεωρούν τις διακρίσεις σε ορισμένους χώρους πιο διαδεδομένες σε σχέση με τα άτομα μεγαλύτερης ηλικίας, και αντιστρόφως. Το γεγονός αυτό ενδέχεται να συνδέεται με τον βαθμό ευαισθητοποίησης και κατανόησης των περιβαλλόντων, ή και τη συχνότητα επισκεψιμότητας. Για παράδειγμα, τα νεότερα άτομα αναγνωρίζουν υψηλότερες συχνότητες διακρίσεων σε καταστήματα εστίασης και στο διαδίκτυο -περιβάλλοντα στα οποία πιθανώς περνούν περισσότερο χρόνο- σε σχέση με τα μεγαλύτερης ηλικίας άτομα», επισημαίνει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η ερευνήτρια του ΚΜΟΠ, Μαρία- Έλλη Δουφεξή-Καπλάνη.
Το 48% των ερωτηθέντων παραδέχεται ότι έχει κάνει διακρίσεις ασυνείδητα, ενώ 8% τις έχει κάνει σκόπιμα. Την ίδια ώρα, ένα σημαντικό εύρημα που αναδεικνύεται αφορά στο ότι μόλις το 15% των ερωτηθέντων δήλωσε ότι δεν έχει βιώσει ποτέ διάκριση.
Οι ερωτηθέντες έχουν υποστεί συχνότερα διακρίσεις λόγω φύλου (33%), ηλικίας (25%) και οικογενειακής ή κοινωνικής κατάστασης (20%). Οι πιο συνηθισμένοι χώροι, όπου σημειώθηκαν τα περιστατικά διακρίσεων, ήταν ο εργασιακός (34%) και ο δημόσιος χώρος (24%). Επιπλέον, οι γυναίκες ήταν περισσότερο πιθανό να υποστούν διάκριση σε σχέση με τους άνδρες, «γεγονός που επιβεβαιώνει την αυξημένη συχνότητα των διαφορετικών μορφών έμφυλης βίας στην καθημερινή ζωή», όπως τονίζει η ερευνήτρια του ΚΜΟΠ. Επίσης, τα άτομα που κατοικούν σε μεγάλες πόλεις είναι περισσότερο πιθανό να υποστούν διάκριση σε σχέση με όσα κατοικούν σε κωμοπόλεις.
Αναφορά περιστατικών
Από τους ερωτηθέντες που υπέστησαν διάκριση, μόνο το 20% ανέφερε το περιστατικό. Η πλειονότητα των ατόμων διευκρίνισε ότι μοιράστηκε το περιστατικό ανεπίσημα (με φίλους ή συγγενείς), ενώ ελάχιστοι κατέφυγαν σε θεσμικά όργανα ή μη κυβερνητικές οργανώσεις. Από όσους ακολούθησαν επίσημες οδούς αναφοράς του περιστατικού, η πλειονότητα επέλεξε να αναφέρει το περιστατικό στον φορέα εργασίας (20%), στην αστυνομία (11%), σε δικηγόρο (6%), στη δικαιοσύνη (4%), σε συνδικαλιστική οργάνωση (4%), στον Συνήγορο του Πολίτη (3%) και στην Επιθεώρηση Εργασίας (2%). Κάποια άτομα ανέφεραν το περιστατικό σε συλλογικότητες ή φορείς της κοινωνίας των πολιτών (3%).
Όσοι δεν ανέφεραν το περιστατικό επικαλούνται λόγους, όπως φόβο, έλλειψη εμπιστοσύνης και προστασίας του θύματος, κοινωνική ή επαγγελματική θέση του δράστη, δυσάρεστο κοινωνικό κλίμα, έλλειψη υποστήριξης, αναποτελεσματικότητα, αίσθημα ντροπής για την ταυτότητά τους, φόβο στιγματισμού και περαιτέρω αρνητικών συνεπειών, διαιώνιση τέτοιων συμπεριφορών από δημοσιογράφους και πολιτικούς ηγέτες, προηγούμενη θυματοποίησή τους από τις αρμόδιες αρχές, έλλειψη γνώσης της διαδικασίας αναφοράς, γραφειοκρατία, έλλειψη χρόνου, κόστος και δυσκολία απόδειξης του περιστατικού. Παράγοντας μη καταγγελίας είναι και η κανονικοποίηση της βίας και των διακρίσεων με πολλά άτομα να αναφέρουν ότι «το περιστατικό δεν ήταν σημαντικό για να γίνει αναφορά».
Περίπου τα μισά άτομα βρήκαν πολύ ή σχετικά αποτελεσματικές τις θεσμικές προσπάθειες αντιμετώπισης των διακρίσεων. Ωστόσο, οι μικρότερες ηλικιακές ομάδες φαίνεται να θεωρούν τις προσπάθειες καταπολέμησης των διαφορετικών μορφών διακρίσεων λιγότερο αποτελεσματικές σε σχέση με τα άτομα μεγαλύτερων ηλικιών.
Η έρευνα διεξήχθη στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού έργου «ECOSYSTEM-Strengthening Public Authorities' Capacity to Respond to Intersectional Discrimination through Multi-Agency Coalitions», το οποίο υλοποιείται από το υπουργείο Κοινωνικής Συνοχής και Οικογένειας, την Εθνική Επιτροπή για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου και το ΚΜΟΠ-Κέντρο Κοινωνικής Δράσης και Καινοτομίας. Ο στόχος του ευρωπαϊκού έργου είναι η ανάπτυξη του δεύτερου Εθνικού Σχεδίου Δράσης κατά του Ρατσισμού και της Μισαλλοδοξίας.
Στις συστάσεις που έκαναν οι συμμετέχοντες στην έρευνα σχετικά με την αντιμετώπιση των διακρίσεων περιλαμβάνονται η εκπαίδευση και ευαισθητοποίηση, η υποστήριξη ευάλωτων ομάδων, η ενίσχυση του νομικού πλαισίου και του ελέγχου, η συμπερίληψη στον εργασιακό χώρο και η εκπροσώπηση στην πολιτική, στα μέσα ενημέρωσης και στο ακαδημαϊκό πλαίσιο. «Οι συστάσεις αυτές μπορούν να αξιοποιηθούν για την καλύτερη ανταπόκριση στις ανάγκες των ατόμων, δίνοντας φωνή στους πολίτες», παρατηρεί η κ. Δουφεξή-Καπλάνη.
Το έργο επιδιώκει να ενισχύσει τη συνεργασία μεταξύ των δημόσιων αρχών και της κοινωνίας των πολιτών εστιάζοντας σε τρεις αλληλένδετους πυλώνες: τη βελτίωση της πρόσβασης θυμάτων σε πληροφορίες σχετικές με δικαιώματα και υπηρεσίες, γραμμένες σε δέκα γλώσσες, την εκπαίδευση δημόσιων υπαλλήλων και επαγγελματιών πρώτης γραμμής για την αναγνώριση και παροχή υποστήριξης σε θύματα εγκλημάτων μίσους και τέλος την ευαισθητοποίηση της κοινωνίας μέσω εθνικής εκστρατείας.
Το έργο χρηματοδοτείται από το πρόγραμμα «Πολίτες, Ισότητα, Δικαιώματα και Αξίες» (CERV) της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ
