Από τη θεωρία στην πράξη με απτά αποτελέσματα και νούμερα έχουν περάσει επτά χώρες σε όλο τον κόσμο εφαρμόζοντας καινοτόμες στρατηγικές κυκλικής οικονομίας. Οι πολιτικές εστιάζουν στην αναβάθμιση των συστημάτων διαλογής και ανακύκλωσης, στη ρομποτική, τον εφοδιασμό των νοικοκυριών με απαραίτητο εξοπλισμό και την εκπαίδευση στα σχολεία. Ανάμεσα στην "χρυσή επτάδα" βρίσκονται και κράτη όπως η Κίνα και η Νότια Κορέα τα οποία αποτελούν ευχάριστη έκπληξη για την προσήλωσή τους στις στρατηγικές της κυκλικής οικονομίας. Αλλά και η Ευρώπη έχει όπως είναι αναμενόμενο να αναδείξει τα δικά της παραδείγματα προς μίμηση.
Σουηδία: Ρεύμα και θέρμανση από τα απόβλητα για 1,2 εκατομμύρια σπίτια
Η Σουηδία δείχνει να κατέχει τα ηνία στη διαχείριση αποβλήτων, με το 99% των απορριμμάτων της να ανακυκλώνεται ή να χρησιμοποιείται για ανάκτηση ενέργειας ήδη από το 2024. Οι μονάδες παραγωγής ενέργειας της χώρας παρέχουν ρεύμα και θέρμανση σε σχεδόν 1,2 εκατομμύρια σπίτια, καθιστώντας τα σκουπίδια πολύτιμο πόρο και όχι πρόβλημα.
Η Σουηδική Υπηρεσία Προστασίας του Περιβάλλοντος αύξησε τις επενδύσεις σε αυτοματοποιημένες εγκαταστάσεις διαλογής, με στόχο να βελτιώσει περαιτέρω τα ποσοστά ανακύκλωσης και να μειώσει τη χρήση των χωματερών, η οποία τώρα ανέρχεται σε μόλις 1%. Τα τελευταία χρόνια, εκστρατείες ευαισθητοποίησης του κοινού έχουν τονίσει τη σημασία της διαλογής των απορριμμάτων στο σπίτι, με πάνω από το 85% των Σουηδών να αναφέρουν τακτική συμμετοχή σε προγράμματα ανακύκλωσης.
Η πρωτοβουλία της κυβέρνησης για το 2024, «Από τα απόβλητα στον πλούτο», παρείχε επιχορηγήσεις στους δήμους για να καινοτομήσουν νέες τεχνολογίες ανακύκλωσης και να δημιουργήσουν τοπικές πράσινες θέσεις εργασίας. Μια πρόσφατη έκθεση τόνισε ότι ο τομέας της κυκλικής οικονομίας της Σουηδίας συνεισφέρει πλέον περισσότερα από 5 δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως στο ΑΕΠ, από 3,8 δισεκατομμύρια δολάρια το 2021.
Το φιλόδοξο σχέδιο της χώρας να επιτύχει ουδετερότητα εκπομπών άνθρακα έως το 2045 εξαρτάται από αυτές τις κυκλικές πρακτικές, καθιστώντας τη Σουηδία όχι μόνο ηγέτη ευρωπαϊκό επίπεδο αλλά και σε παγκόσμιο.
Φιλανδία: Φορολογικά κίνητρα για την κυκλικότητα
Η στρατηγική της Φινλανδίας προς μια κυκλική οικονομία βασίζεται σε ένα μείγμα διαφορετικών πολιτικών και στον κυβερνητικό «Χάρτη πορείας προς την κυκλικότητα» για το 2020, ο οποίος έθεσε σαφή ορόσημα. Το Πακέτο Κυκλικής Οικονομίας, που κυκλοφόρησε το 2023, προσφέρει φορολογικά κίνητρα για τις εταιρείες που μεταβαίνουν από τα γραμμικά σε κυκλικά επιχειρηματικά μοντέλα.
Σύμφωνα με ανάλυση του 2024 από το Φινλανδικό Ταμείο Καινοτομίας, Sitra, αυτές οι αλλαγές αναμένεται να εξοικονομήσουν 4 εκατομμύρια τόνους εκπομπών CO2 ετησίως έως το 2030. Η δέσμευση της Φινλανδίας να μειώσει τα απόβλητα στο μισό έως το 2035 έχει ήδη δείξει αποτελέσματα: τα κατά κεφαλήν αστικά απόβλητα μειώθηκαν κατά 7% μεταξύ 2021 και 2024.
Οι συμπράξεις δημόσιου και ιδιωτικού τομέα, όπως το έργο «Material Loop», έχουν δημιουργήσει αλυσίδες εφοδιασμού κλειστού βρόχου για ηλεκτρονικά και κλωστοϋφαντουργικά προϊόντα. Φέτος, πόλεις της Φινλανδίας όπως το Ελσίνκι χρησιμοποιούν πιλοτικά έξυπνους κάδους που σηματοδοτούν πότε χρειάζονται άδειασμα, βελτιστοποιώντας τις διαδρομές συλλογής και μειώνοντας τις εκπομπές.
Οι μελέτες δείχνουν ότι οι κυκλικές δραστηριότητες αντιπροσωπεύουν πλέον το 13% του ΑΕΠ της Φινλανδίας και οι κυβερνητικές προβλέψεις προβλέπουν 40.000 νέες θέσεις εργασίας στον κλάδο έως το 2035.
Ολλανδία: Επαναχρησιμοποιούνται παλιά κτίρια και υποδομές
Η Ολλανδία έχει θέσει έναν από τους πιο τολμηρούς στόχους στον κόσμο, με στόχο μια πλήρως κυκλική οικονομία έως το 2050. Η ολλανδική κυβέρνηση ανέφερε στις αρχές του 2024 ότι το 24% όλων των υλικών που χρησιμοποιούνται ανακυκλώνονται τώρα, από μόλις 14% το 2019.
Το «Πρόγραμμα Κυκλικής Οικονομίας», που ξεκίνησε το 2022, ενθαρρύνει τους κατασκευαστές να σχεδιάζουν προϊόντα για ανθεκτικότητα και εύκολη επισκευή, με περισσότερες από 12.000 εταιρείες να συμμετέχουν. Καινοτόμα πιλοτικά έργα στο Άμστερνταμ και το Ρότερνταμ επαναχρησιμοποιούν παλιά κτίρια και υποδομές, μετατρέποντάς τα σε κόμβους για κυκλικές νεοφυείς επιχειρήσεις και έρευνα.
Η Ολλανδία απαιτεί όλες οι πλαστικές συσκευασίες μιας χρήσης να περιέχουν τουλάχιστον 50% ανακυκλωμένο περιεχόμενο έως το 2026, ένας κανονισμός που ήδη ωθεί τις επενδύσεις σε προηγμένες εγκαταστάσεις διαλογής και επανεπεξεργασίας.
Έρευνα από το Ολλανδικό Κεντρικό Γραφείο Στατιστικής το Μάρτιο του 2024 δείχνει ότι η απόδοση των υλικών είχε βελτιωθεί κατά 11% από το 2020. Με αυτά τα συγκεκριμένα βήματα, η Ολλανδία μετατρέπει το φιλόδοξο όραμά της σε μετρήσιμη πρόοδο.
Γερμανία: Στο 67% η ανακύκλωση
Το ποσοστό ανακύκλωσης της Γερμανίας ανέρχεται στο 67% από το 2024, κυρίως χάρη στο ολοκληρωμένο σύστημα «Green Dot», το οποίο απαιτεί από τις εταιρείες να πληρώνουν για την ανακύκλωση των συσκευασιών τους. Η έκθεση της Ομοσπονδιακής Υπηρεσίας Περιβάλλοντος για το 2024 αποδίδει μείωση 12% στα απορρίμματα συσκευασίας τα τελευταία πέντε χρόνια σε αυτά τα μέτρα διευρυμένης ευθύνης του παραγωγού.
Οι πρόσφατοι κανονισμοί έχουν επεκτείνει τα συστήματα υποχρεωτικής απόθεσης ώστε να περιλαμβάνουν όχι μόνο μπουκάλια, αλλά και κουτιά και χαρτοκιβώτια, οδηγώντας σε ποσοστό επιστροφής 93% για τα δοχεία αναψυκτικών το 2023. Ο νέος νόμος περί κυκλικής οικονομίας της Γερμανίας, που θεσπίστηκε στα τέλη του 2023, επιβάλλει αυστηρές ποσοστώσεις ανακύκλωσης στους κατασκευαστές και ορίζει κυρώσεις για όσους δεν συμμορφώνονται.
Η συμμετοχή του κοινού είναι επίσης υψηλή, καθώς το 79% των νοικοκυριών χρησιμοποιεί τουλάχιστον τρεις ξεχωριστούς κάδους για τη διαλογή των απορριμμάτων. Γερμανικές πόλεις όπως το Βερολίνο έχουν εγκαινιάσει τα "Repair Café", τα οποία προωθούν την επισκευή ηλεκτρονικών και οικιακών ειδών αντί για την απόρριψή τους, μειώνοντας τα ηλεκτρονικά απόβλητα κατά περίπου 8.000 τόνους ετησίως.
Ιαπωνία: Ηγέτης στην ανακύκλωση ηλεκτρονικών αποβλήτων
Η Ιαπωνία ηγείται παγκοσμίως στην ανακύκλωση ηλεκτρονικών απορριμμάτων, με ποσοστό ανακύκλωσης ηλεκτρονικών απορριμμάτων 80% το 2024. Ο «Νόμος για την Ανακύκλωση Οικιακών Συσκευών» υποχρεώνει τόσο τους καταναλωτές όσο και τους κατασκευαστές να διασφαλίζουν τη σωστή απόρριψη και ανάκτηση υλικών από παλιά ηλεκτρονικά.
Μόνο το 2023, η Ιαπωνία συνέλεξε και επεξεργάστηκε περισσότερους από 600.000 τόνους ηλεκτρονικών αποβλήτων, ανακτώντας πολύτιμα μέταλλα αξίας άνω του 1 δισεκατομμυρίου δολαρίων, σύμφωνα με το Υπουργείο Περιβάλλοντος. Οι μεγάλοι λιανοπωλητές ηλεκτρονικών ειδών δέχονται πλέον χρησιμοποιημένες συσκευές δωρεάν, καθιστώντας την ανακύκλωση πιο προσιτή.
Το σύστημα παρακολούθησης ηλεκτρονικών αποβλήτων της Μητροπολιτικής Κυβέρνησης του Τόκιο παρακολουθεί τη ροή των υλικών για να αποτρέψει την παράνομη απόρριψη και να μεγιστοποιήσει τα ποσοστά ανάκτησης. Τα σχολικά προγράμματα εκπαιδεύουν τα παιδιά σχετικά με την αξία της ανάκτησης πόρων και πάνω από το 90% των ιαπωνικών νοικοκυριών συμμετέχει στη διαλογή ηλεκτρονικών απορριμμάτων.
Στο πλαίσιο της προετοιμασίας για την Osaka Expo 2025, η Ιαπωνία εφαρμόζει πιλοτικά νέες ρομποτικές τεχνολογίες διαλογής που αναμένεται να αυξήσουν τις αποδόσεις ανακύκλωσης κατά επιπλέον 10%. Αυτή η εστίαση τόσο στις υποδομές όσο και στη δημόσια δέσμευση καθιστά την Ιαπωνία παγκόσμιο μοντέλο για τη διαχείριση αποβλήτων.
Νότια Κορέα: Οι κάτοικοι πληρώνουν για τα μη ανακυκλώσιμα σκουπίδια
Η προσέγγιση της Νότιας Κορέας για τα απόβλητα είναι τόσο αυστηρή όσο και καινοτόμος, επιτυγχάνοντας ποσοστό ανακύκλωσης 60% το 2024, με στόχο το 70% έως το 2030. Το «Σύστημα Τέλους Απορριμμάτων βάσει Όγκου» χρεώνει τους κατοίκους ανάλογα με το βάρος των μη ανακυκλώσιμων σκουπιδιών που παράγουν, οδηγώντας σε σημαντικές μειώσεις στα οικιακά απορρίμματα.
Η «Νέα Πράσινη Συμφωνία» του 2023 προέβλεπε 5 δισεκατομμύρια δολάρια για την επέκταση των εγκαταστάσεων παραγωγής ενέργειας από απόβλητα και τις πρωτοβουλίες ανακύκλωσης, ιδιαίτερα σε αστικές περιοχές όπως η Σεούλ και το Μπουσάν. Τον τελευταίο χρόνο, τα ποσοστά ανακύκλωσης απορριμμάτων τροφίμων έχουν ξεπεράσει το 95%, με τα υπολείμματα που συλλέγονται να μετατρέπονται σε ζωοτροφές και βιοαέριο.
Κίνα: Ρομπότ διαλογής και κοινωνική ευαισθητοποίηση
Η Κίνα υφίσταται μια ταχεία μεταμόρφωση στη διαχείριση απορριμμάτων, με το ποσοστό ανακύκλωσης σε εθνικό επίπεδο να φθάνει στο 35% το 2024 και επίσημο στόχο το 50% έως το 2025. Ο «Νόμος για τη Διαλογή Απορριμμάτων» του 2020 καλύπτει πλέον περισσότερες από 46 μεγάλες πόλεις, απαιτώντας από τα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις να διαχωρίζουν τα ανακυκλώσιμα υλικά, τα απορρίμματα τροφίμων και τα άχρηστα υλικά.
Το 2024, η Κίνα επένδυσε επιπλέον 12 δισεκατομμύρια δολάρια σε σύγχρονα κέντρα ανακύκλωσης και εγκαταστάσεις παραγωγής ενέργειας από απόβλητα, εστιάζοντας σε πόλεις όπως η Σαγκάη, το Πεκίνο και το Shenzhen. Το Υπουργείο Οικολογίας και Περιβάλλοντος ανέφερε ότι το υλικό που ανακτήθηκε από την ανακύκλωση αυξήθηκε κατά 28% τον περασμένο χρόνο, χάρη στην αυστηρότερη επιβολή και τις διευρυμένες εκστρατείες δημόσιας εκπαίδευσης.
Η συμμετοχή του ιδιωτικού τομέα αυξάνεται γρήγορα, με τις νεοφυείς επιχειρήσεις να αναπτύσσουν ρομπότ διαλογής με γνώμονα την τεχνητή νοημοσύνη τα οποία έχουν μειώσει τα ποσοστά μόλυνσης στα ρεύματα ανακύκλωσης κατά 15%. Τον Απρίλιο του 2024, η Σαγκάη έγινε η πρώτη πόλη στην Κίνα που ανέφερε ότι πάνω από το 50% των αστικών απορριμμάτων της ανακυκλώνονται ή κομποστοποιούνται.
