Ως μία ιστορική απόφαση που μπορεί να αποτελέσει σημείο καμπής για τις περιοχές της νοτιοανατολικής Τουρκίας που έχουν περιθωριοποιηθεί από τη σύγκρουση χαρακτηρίζει το Bloomberg αυτή της κουρδικής αυτονομιστικής οργάνωσης PKK να καταθέσει τα όπλα μετά από τέσσερις δεκαετίες δράσης, κατά την οποία σκοτώθηκαν χιλιάδες άνθρωποι.
Σήμερα, το Εργατικό Κόμμα του Κουρδιστάν (PKK) ανακοίνωσε ότι το 12ο συνέδριό του, που διεξήχθη από τις 5-7 Μαΐου, αποφάσισε την αυτοδιάλυση της οργάνωσης και τον τερματισμό της ένοπλης δράσης της, σύμφωνα με την έκκληση του φυλακισμένου ηγέτη του PKK Αμπντουλάχ Οτσαλάν.
Μια ενδεχόμενη ειρηνευτική συμφωνία θα αποτελούσε στρατηγική νίκη για τον Τούρκο πρόεδρο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν και θα μπορούσε ενδεχομένως να τον βοηθήσει να παρατείνει τις δύο δεκαετίες που βρίσκεται στην εξουσία, τονίζει το πρακτορείο ειδήσεων.
Ποιοι είναι οι Κούρδοι;
Οι Κούρδοι είναι ένας ινδοευρωπαϊκός λαός με πληθυσμό περίπου 30 εκατομμυρίων παγκοσμίως, οι περισσότεροι από τους οποίους είναι σουνίτες μουσουλμάνοι.
Μία από τις συνθήκες που ολοκλήρωσαν τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο χώρισε τις περιοχές που κατοικούνταν από Κούρδους μεταξύ Τουρκίας, Ιράκ, Συρίας και Ιράν. Σήμερα οι Κούρδοι είναι μια από τις μεγαλύτερες εθνότητες στον κόσμο χωρίς δικό τους κράτος. Έχοντας να αντιμετωπίσουν κακομεταχείριση και οικονομική περιθωριοποίηση, πίεσαν για ίσα δικαιώματα και αυτοδιοίκηση.
Τι είναι το ΡΚΚ;
Ο Οτσαλάν ίδρυσε το 1978 το PKK - το Εργατικό Κόμμα του Κουρδιστάν - στην νοτιοανατολική Τουρκία όπου κυριαρχούν οι Κούρδοι, με ένα μανιφέστο που συνδύαζε τις σοσιαλιστικές οικονομικές αρχές με τα αιτήματα για κουρδική αυτονομία.
Η ομάδα πήρε τα όπλα το 1984 και μέχρι τη δεκαετία του 1990 είχε εξελιχθεί σε μια αντάρτικη δύναμη με περισσότερους από 10.000 μαχητές. Ο Οτσαλάν διατήρησε τον αυστηρό έλεγχο του ΡΚΚ μέχρι τη σύλληψή του το 1999. Αρχικά καταδικάστηκε σε θάνατο για προδοσία, αλλά η ποινή του μετατράπηκε αργότερα σε ισόβια κάθειρξη. Κρατήθηκε σε απομόνωση για περίπου μια δεκαετία μέχρι το 2009.
Καθώς η αστάθεια μάστιζε τη Μέση Ανατολή τις τελευταίες δεκαετίες, οι Κούρδοι μαχητές ενέτειναν την εκστρατεία τους για περισσότερη αυτονομία. Στα τέλη του 2014, με τη Συρία να έχει καταληφθεί από εμφύλιο πόλεμο, οι ΗΠΑ τάχθηκαν υπέρ της κουρδικής πολιτοφυλακής YPG στην προσπάθειά της να νικήσει το κίνημα του Ισλαμικού Κράτους. Η κυβέρνηση της Τουρκίας, η οποία θεωρούσε το YPG ως απειλή λόγω των δεσμών του με το PKK, έστειλε στρατεύματα πέρα από τα σύνορα στη Συρία για να πολεμήσουν το YPG, εντείνοντας τις σχέσεις της με τον σύμμαχό της στο ΝΑΤΟ, τις ΗΠΑ.
Ποιο είναι το παρασκήνιο της ειρηνευτικής κίνησης;
Το PKK σταδιακά μείωσε τη δράση του στην Τουρκία τα τελευταία χρόνια, καθώς ορισμένα από τα μέλη του πήγαν να πολεμήσουν στη Συρία και το Ιράκ.
Το πρώτο σημάδι ότι η ηγεσία της Τουρκίας ενδιαφερόταν για μια συμφιλίωση ήρθε όταν ένας σκληροπυρηνικός εθνικιστής σύμμαχος του Ερντογάν, ο Ντεβλέτ Μπαχτσελί, δήλωσε ότι ήταν καιρός να επιλυθεί η σύγκρουση ως τρόπος οικοδόμησης ενότητας στο εσωτερικό εν μέσω του χάους στην ευρύτερη περιοχή. Ο πρόεδρος υποστήριξε δημόσια την ιδέα, σημειώνει το Bloomberg.
Αυτή η προσέγγιση έγινε δεκτή με θετική ανταπόκριση από τον Οτσαλάν και τους φιλοκούρδους νομοθέτες, και τον Φεβρουάριο απηύθυνε έκκληση στο κίνημα να καταθέσει τα όπλα του.
Τι θα σήμαινε η ειρήνη για την κουρδική μειονότητα της Τουρκίας;
Ο αφοπλισμός του PKK θεωρείται ως το απαραίτητο πρώτο βήμα για την έναρξη των συνομιλιών συμφιλίωσης. Το κίνημα επιθυμεί μεγαλύτερη αναγνώριση της κουρδικής ταυτότητας και πολιτισμού στο σύνταγμα της Τουρκίας και τη διδασκαλία της κουρδικής γλώσσας στα σχολεία. Κούρδοι πολιτικοί έχουν επίσης ζητήσει μεγαλύτερη αποκέντρωση εξουσιών από την Άγκυρα στις κουρδικές περιοχές.
Το πόσο μακριά είναι διατεθειμένη να φτάσει η κυβέρνηση Ερντογάν για να ικανοποιήσει αυτές τις φιλοδοξίες δεν είναι ακόμη σαφές. Η κυβέρνηση δεν έχει επισήμως συναινέσει σε κανένα από τα αιτήματα, αν και έχει σηματοδοτήσει την ετοιμότητά της να εξετάσει ορισμένα από αυτά. Όποιο και αν είναι το αποτέλεσμα, ο τερματισμός των μαχών θα μετριάσει την οικονομική απομόνωση των φτωχών περιοχών με πληθυσμό Κούρδους.
Ποιο είναι το συμφέρον του Ερντογάν από μια συμφωνία με το ΡΚΚ;
Πρώτον, η διάκριση του να είναι ο Τούρκος ηγέτης που έβαλε τέλος σε μια εγχώρια σύγκρουση που κόστισε περισσότερες από 40.000 ζωές, τονίζει το Bloomberg. Η ειρήνη με το ΡΚΚ θα μπορούσε ενδεχομένως να ανοίξει το δρόμο για την ανοικοδόμηση των περιοχών που έχουν πληγεί από τη σύγκρουση, προσφέροντας επιχειρηματικές ευκαιρίες για τις τουρκικές εταιρείες.
Η επίτευξη μιας διαρκούς ειρήνης με τους Κούρδους θα μπορούσε επίσης να αποφέρει πολιτικά μερίσματα για τον Ερντογάν. Τόσο ο εθνικιστής του, Άλι Μπαχτσελί, όσο και ο επικεφαλής εκπρόσωπος του κόμματός του, Ομέρ Τσελίκ, έχουν προτείνει ο πρόεδρος να θέσει υποψηφιότητα για τρίτη θητεία το 2028. Αυτό θα σήμαινε αλλαγή του συντάγματος για την άρση του ορίου στις προεδρικές θητείες, και αυτό θα απαιτούσε τις ψήφους των Κούρδων βουλευτών.
Αυτοί οι πολιτικοί πιθανότατα θα απαιτούσαν ένα νέο ή τροποποιημένο σύνταγμα να ενσωματώνει νέα δικαιώματα για τους Κούρδους ως τίμημα της υποστήριξής τους. Μια ειρηνευτική συμφωνία με το ΡΚΚ θα μπορούσε να διευκολύνει την κυβέρνηση της Τουρκίας να παραχωρήσει αυτά τα δικαιώματα χωρίς να προκαλέσει μια εθνικιστική αντίδραση αρκετά μεγάλη ώστε να απειλήσει την κυριαρχία του Ερντογάν.
Μια συμφωνία με το ΡΚΚ μπορεί επίσης να βοηθήσει στην άμβλυνση των εξωτερικών απειλών για την ασφάλεια της Τουρκίας. Οι τουρκικές επιχειρήσεις εναντίον Κούρδων μαχητών στα βουνά Καντίλ του Ιράκ και στη βόρεια Συρία συνεχίζονται εδώ και χρόνια, εξαντλώντας τους κρατικούς πόρους σε μια εποχή που η κυβέρνηση προσπαθεί να περιορίσει το έλλειμμα του προϋπολογισμού της, το οποίο έφτασε στο ρεκόρ των 2,11 τρισεκατομμυρίων λιρών (54 δισεκατομμύρια δολάρια) πέρυσι.
Το PKK έχει στενούς δεσμούς με Κούρδους μαχητές που δραστηριοποιούνται στο εξωτερικό και αξιωματούχοι στην Άγκυρα ελπίζουν ότι μια πολιτική διευθέτηση με το κίνημα θα πιέσει τους ηγέτες των YPG στη Συρία να καταθέσουν και αυτοί τα όπλα. Ο Οτσαλάν έχει δηλώσει ότι η έκκλησή του για αφοπλισμό θα πρέπει να ισχύει και για τις κουρδικές ομάδες εκτός Τουρκίας.
Τι σημαίνει αυτό για τις σχέσεις της Τουρκίας με τον κόσμο;
Ένας τερματισμός της σύγκρουσης της Τουρκίας με το ΡΚΚ θα ήταν ευπρόσδεκτη από την Ευρωπαϊκή Ένωση, η οποία θεωρεί τον τρόπο με τον οποίο η Τουρκία αντιμετωπίζει την κουρδική μειονότητα ως βαρόμετρο για την ωριμότητα της δημοκρατίας της.
Ο Ερντογάν επιθυμεί επίσης να εμβαθύνει τους δεσμούς του με την κυβέρνηση Τραμπ στις ΗΠΑ, και η εκστρατεία της κυβέρνησής του κατά των YPG που υποστηρίζονται από τις ΗΠΑ αποτελεί εμπόδιο για τη βελτίωση των σχέσεων με την Ουάσινγκτον.
Οποιαδήποτε πιθανή απόσυρση τουρκικών στρατευμάτων από γειτονικές χώρες θα ενίσχυε επίσης τους δεσμούς με την κυβέρνηση του Ιράκ, η οποία θεωρεί τις στρατιωτικές δραστηριότητες της Τουρκίας στα βουνά Καντίλ ως παράνομη εισβολή στην κυρίαρχη επικράτειά της.
Θα διατηρηθεί η ειρήνη;
Οι συνομιλίες για την επίλυση του προβλήματος θα λάβουν χώρα σε ένα πλαίσιο βαθιάς αμοιβαίας εχθρότητας και δυσπιστίας, και ο Ερντογάν θα πρέπει να προχωρήσει προσεκτικά προς μια διαρκή ειρηνευτική συμφωνία.
Το εθνικιστικό αίσθημα είναι βαθιά ριζωμένο στην Τουρκία. Το PKK χαρακτηρίζεται ως τρομοκρατική οργάνωση από την Τουρκία (καθώς και από την ΕΕ και τις ΗΠΑ) και θεωρείται εδώ και καιρό ο νούμερο ένα εχθρός της χώρας. Για πολλούς Τούρκους, ο φυλακισμένος Οτσαλάν έχει παρόμοια φήμη με αυτή του Οσάμα μπιν Λάντεν μεταξύ των Αμερικανών. Εκατοντάδες πολίτες και χιλιάδες μέλη των δυνάμεων ασφαλείας έχουν σκοτωθεί από το PKK από τότε που η τελευταία προσπάθεια συμφιλίωσης κατέρρευσε το 2015, και ορισμένοι Τούρκοι θα θεωρήσουν οποιεσδήποτε παραχωρήσεις ως προδοσία.
Η ειρηνευτική διαδικασία υποστηρίζεται από τον εθνικιστή Μπαχτσελί, έναν ισχυρό σύμμαχο του Ερντογάν, και οι ηγέτες των άλλων κύριων πολιτικών κομμάτων έχουν δηλώσει ότι θα συμφωνήσουν σε συνομιλίες για την επίλυση του κουρδικού ζητήματος. Αλλά ορισμένες περιθωριακές εθνικιστικές παρατάξεις είναι βαθιά εχθρικές. Μια δημοφιλής υπερεθνικιστική προσωπικότητα είναι ο φυλακισμένος πολιτικός Ουμίτ Οζντάγκ, του οποίου η βάση οπαδών αυξάνεται - ειδικά μεταξύ των νέων - λόγω της έντονης αντιμεταναστευτικής ρητορικής του και της αντίθεσής του στις συνομιλίες με το ΡΚΚ.
Το PKK διασπάται σε φατρίες και είναι πιθανό ορισμένες ισχυρές προσωπικότητες στην ομάδα να μην υποστηρίξουν καμία συμφωνία που θα επιτευχθεί με την Άγκυρα. Αυτό θα μπορούσε να δυσκολέψει την τήρηση μιας ειρηνευτικής συμφωνίας και να οδηγήσει σε μια ακόμη κατάρρευση των σχέσεων.
