Ροή
Το τελευταίο διάστημα πολλά γράφονται και λέγονται για την αδυναμία της ελληνικής οικονομίας να αναπτυχθεί, την έλλειψη ρευστότητας και επενδύσεων ή το έντονα αρνητικό κλίμα που επικρατεί. Οι αιτίες εντοπίζονται από τους περισσότερους κυρίως στο φορολογικό σύστημα και τη γραφειοκρατία, σήμερα όμως θα επιχειρήσω να προσεγγίσω ένα από τα δομικά προβλήματα της ελληνικής οικονομίας και επιχειρηματικότητας τα οποία αν δεν αντιμετωπιστούν καμία φορολογική η διοικητική μεταρρύθμιση δε θα είναι αρκετή για να δώσει αναπτυξιακή ώθηση στην ελληνική αγορά.
Παρά τα όσα κατά καιρούς θρυλούνται για το επιχειρηματικό και εμπορικό πνεύμα των Ελλήνων, η αλήθεια είναι ότι στη χώρα μας η επιχειρηματικότητα και οι εμπορικές δραστηριότητες υπήρξαν από ιδρύσεως ελληνικού κράτους περιορισμένες. Ένας από τους βασικούς λόγους είναι ότι στην Ελλάδα αποστρεφόμαστε το ρίσκο, αναζητούμε ασφαλείς και μόνο επενδύσεις, βασιζόμαστε μόνο σε ανθρώπους του στενού περιβάλλοντός μας και δίνουμε ευκαιρίες αποκλειστικά σε εκείνους που γνωρίζουμε καλά [1].
Με τη γλώσσα της ανάλυσης δικτύων, η επιχειρηματικότητα (και όχι μόνο) στην Ελλάδα στηρίζεται στους ισχυρούς δεσμούς (strong ties) και ως φυσικό επακόλουθο δύσκολα μπορεί να ανοιχθεί σε μεγαλύτερο κοινό. Όπως όμως έχει εδώ και χρόνια εξηγήσει η επιστήμη του μάρκετινγκ [2], ένα επιτυχημένο επιχειρηματικό δίκτυο ή η εξάπλωση μια νέας ιδέας στηρίζεται σε χαλαρούς δεσμούς που προκύπτουν μέσα στην ίδια την αγορά ή στο Πανεπιστήμιο.
Αρκεί να εξετάσει κανείς τα παραδείγματα δεκάδων επιτυχημένων επιχειρήσεων οι οποίες δημιουργήθηκαν μέσα από την επιτυχημένη συνύπαρξη ανθρώπων που δεν είχαν οικογενειακούς δεσμούς (Google, Apple και Microsoft) αποτελούν λίγα από τα παραδείγματα αυτά) για να αντιληφθεί την αλήθεια αυτής της πρότασης.
Πρακτικά, αυτό συμβαίνει γιατί εντός ενός κλειστού δικτύου, όπως είναι η ελληνική οικογένεια, μια κλίκα ανθρώπων, ένα κλειστό κλαμπ, ούτε νέες ιδέες μπορούν να γεννηθούν, ούτε οι ιδέες αυτές μπορούν να φτάσουν σε πολλούς νέους ανθρώπους. Αυτή ακριβώς είναι και μια βασική αδυναμία της ελληνικής οικονομίας: ανοίγουμε δουλειές με τον αδερφό μας ή τον μπατζανάκη μας, στηριζόμαστε στον πατέρα μας ή στο θείο μας για να την εξαπλώσουμε, ζητούμε βοήθεια από τον φίλο πολιτικό για να μας βγάλει από τη δύσκολη θέση ή για να μεσολαβήσει για ένα δάνειο [3]. Αντίστροφα, το κράτος επιδοτεί μόνο όσες επιχειρήσεις έρχονται με τις κατάλληλες "συστάσεις" ή οι τράπεζες δανειοδοτούν μόνο όσους βρίσκονται στον κύκλο των "έμπιστων συνεργατών".
Αντίστροφα, βλέπουμε τους Έλληνες να "μεγαλουργούν" στο εξωτερικό γιατί "απελευθερώνονται" αναγκαστικά από τους στενούς τους δεσμούς: ζητούν και βρίσκουν συνεργάτες σε άλλους Έλληνες και όχι μόνο, τους οποίους ελάχιστα γνωρίζουν, αξιοποιούν την εμπιστοσύνη που υπάρχει στις κάθε είδους συναλλαγές (με την εφορία, τα ασφαλιστικά ταμεία, τις τράπεζες), γίνονται ανοικτοί απέναντι σε νέες ιδέες.
Τι μπορούμε να κάνουμε για να αλλάξουν τα πράγματα και στη χώρα μας; Για να στηρίξουμε την επιχειρηματικότητα στα weak ties; Πολλά, αλλά θα τα δούμε σε επόμενο άρθρο.
Παραπομπές
[1] Hofstede, G. H., & Hofstede, G. (2001). Culture's consequences: Comparing values, behaviors, institutions and organizations across nations. Sage.
[2] Granovetter, M. (1983). The strength of weak ties: A network theory revisited.Sociological theory, 1(1), 201-233.
[3] Dyer, W. G. (2003). The Family: The Missing Variable in Organizational Research. Entrepreneurship theory and practice, 27(4), 401-416. Στο κείμενο αυτό μπορεί να δει κανείς μια αναλυτικότερη προσέγγιση του ρόλου της οικογένειας (θετικού και αρνητικού) στην επιχειρηματικότητα.
