Ροή
Αν έχεις πολλά να χάσεις και ζυγώνουν δύσκολοι καιροί, τότε η αγωνία ίσως είναι πιο μεγάλη για όσα μπορεί να συμβούν αν πάει κάτι «στραβά». Ειδικά αν στο παρελθόν έχεις περάσει δύσκολα ως χώρα, αν έχεις υποστεί απώλειες από κρίσεις τις οποίες αναπλήρωσες με πολύ κόπο και με πολλές θυσίες. Οι καιροί λοιπόν είναι δύσκολοι. Στην καρδιά της Ευρώπης η Γερμανία βυθίζεται σε ύφεση που θρέφει την ακροδεξιά, η Γαλλία παλεύει με δημοσιονομικό εκτροχιασμό βρισκόμενη σε πολιτική περιδίνηση, στο παγκόσμιο περιβάλλον οι γεωπολιτικοί κίνδυνοι παραμένουν πολλοί και μεγάλοι και η κλιματική κρίση κλιμακώνεται εκτεινόμενη από το ενεργειακό μέτωπο έως τις φυσικές καταστροφές και τη λειψυδρία. Γενικά, σε τέτοιες περιόδους – όπως μάθαμε με πολύ άσχημο τρόπο– είναι καλό να είσαι ως χώρα προετοιμασμένη αλλά και ανθεκτική. Είναι καλό να μην είσαι ο αδύναμος κρίκος, όπως συνέβη το 2009.
Ευτυχώς αυτό δεν ισχύει σήμερα στην περίπτωση της Ελλάδας. Ευτυχώς οι «προβολείς» είναι αλλού στραμμένοι. Η πρόοδος σε όλα τα επίπεδα που μας θωρακίζουν ως χώρα οικονομικά, κοινωνικά αλλά και διαπραγματευτικά είναι πολύ μεγάλη τα τελευταία χρόνια. Δημοσιονομικά το χρέος μειώνεται συνεχώς, τα πλεονάσματα είναι ισχυρά και τα κρατικά ταμεία «γεμάτα». Μακροοικονομκά το ΑΕΠ αυξάνεται (πολύ ταχύτερα από ότι στην Ευρωζώνη), η ανεργία μειώνεται, οι συνεχείς αυξήσεις μισθών και συντάξεων (μετά από πολυετή πάγο ή μειώσεις) είναι γεγονός. Με άλλα λόγια, στους αριθμούς πάμε καλά αν και στην «πράξη», όλη αυτή η διεθνής δίνη μαζί με την ακρίβεια και το υψηλό κόστος δανεισμού που έχει προκαλέσει, αντισταθμίζει τα οφέλη όπως αυτά γίνονται αντιληπτά στην κοινωνία σε όρους πραγματικής ανόδου μισθών και εισοδημάτων γενικότερα. Βεβαίως, αν δεν υπήρχε η άνοδος του ΑΕΠ και των μισθών δεν θα μιλάγαμε σήμερα για αντιστάθμισμα οφέλους λόγω κρίσης τιμών, αλλά για μεγάλες απώλειες, κάτι που – ξεκάθαρα - δεν συμβαίνει.
Η αλήθεια είναι όμως πως η συγκυρία δεν μας αφήνει να αδράξουμε όσο θα θέλαμε τα οφέλη αλλά και πως οι νέες προκλήσεις, αλλά και τα μέτωπα που έχουν μείνει ανοικτά από το παρελθόν θέλουν και άλλη δουλειά για να κλείσουν. Και πρωτίστως απαιτούν πολύ κόπο και μεγάλη προσοχή για να διατηρηθούν όλα όσα έχουμε ήδη κερδίσει. Τα κεκτημένα των τελευταίων ετών πρέπει να διαφυλαχθούν. Πρέπει επιπλέον να θέσουμε τον νέο στόχο, να πετύχουμε την πραγματική σύγκλιση (2πλή όπως ανήγγειλε ο Πρωθυπουργός, δηλαδή σε επίπεδο κέντρου και περιφέρειας) σε συνθήκες πολύ σφικτών δημοσιονομικών κανόνων και ενός πολυπλεύρως δυσμενούς διεθνούς περιβάλλοντος. Έχοντας δεδομένο πως κάποιες κρίσεις (όπως η κλιματική) δεν θα καμφθούν, αντιθέτως μάλλον θα ενταθούν στο μέλλον.
Κατά συνέπεια πρέπει χωρίς αυταπάτες, αγκυλώσεις και «αυτογκόλ» να μπορούμε να αξιοποιήσουμε κάθε δυνατότητα που μας δίδεται ως χώρα, κάθε ευκαιρία. Κατανοώντας τι έχουμε καταφέρει και πόσο σημαντικό είναι να το διατηρήσουμε, αλλά και με πλήρη συναίσθηση του τι πρέπει ακόμη να γίνει για να καλύψουμε τις ανάγκες που υπάρχουν για επιπλέον, συνεχή και διατηρήσιμη πρόοδο σε πολλά πεδία (οικονομικά, κοινωνικά και όχι μόνο). Και όλα αυτά έχοντας κατά νου πως από εδώ και πέρα, ακόμη και με την ίδια ή και πιο επίμονη προσπάθεια πιθανόν η βελτίωση να είναι πιο βραδεία, αφού ολοκληρώνεται η «επαναφορά» της οικονομίας στα προ κρίσεων επίπεδα, γιατί η συγκυρία διεθνώς δεν βοηθά, αλλά και γιατί πλέον πρέπει να αναμετρηθούμε με προβλήματα που απομένουν ακριβώς γιατί είναι βαθιά ριζωμένα, δυσεπίλυτα και πολυεπίπεδα. Όλα αυτά απαιτούν σκληρή δουλειά και συνεχή προσπάθεια. Για να διατηρήσουμε όσα έχουμε ως χώρα καταφέρει, για να θωρακισθούμε από τις προκλήσεις και για να προχωρήσουμε μπροστά.
