Οι ιογενείς λοιμώξεις αρχίζουν να κάνουν αισθητή την παρουσία τους στον γενικό πληθυσμό, όταν πέσει η θερμοκρασία, με την παραμονή σε κλειστούς χώρους με περιορισμένο αερισμό και την αυξημένη επαφή με άλλους ανθρώπους να δημιουργούν το ιδανικό περιβάλλον για την εξάπλωση ιών.
Οι πιο συχνές λοιμώξεις του φθινοπώρου και του χειμώνα περιλαμβάνουν το κοινό κρυολόγημα, τη γρίπη, τις λοιμώξεις από τον αναπνευστικό συγκυτιακό ιό (RSV) και την COVID-19 που συνεχίζει να απασχολεί την ιατρική κοινότητα. Αν και οι περισσότερες είναι ήπιες, σε ορισμένους ανθρώπους μπορεί να οδηγήσουν σε σοβαρές επιπλοκές, οι οποίες αφορούν πρωτίστως το καρδιαγγειακό σύστημα, αυξάνοντας το φορτίο των καρδιαγγειακών παθήσεων.
Στον πλήρη οδηγό που ακολουθεί ο καρδιολόγος Γιώργος Πλακογιαννάκης χαρτογραφεί τις ευάλωτες ομάδες πληθυσμού, τις επιπλοκές που μπορεί να απειλήσουν την καρδιαγγειακή υγεία, τι μπορεί να συμβεί σε παιδιά, εφήβους και ενήλικες, πότε πρέπει να γίνεται το καρδιολογικό τσεκ-απ και τι πρέπει να περιλαμβάνει. Επιπλέον καταρρίπτει έναν διαδεδομένο «αστικό μύθο», πως η γυναικεία καρδιά κινδυνεύει λιγότερο από τα εμφράγματα σε σχέση με την ανδρική, που παραπλανά το κοινό, καθώς δεν ισχύει.
Οι πιο ευάλωτοι
Ξεκινάμε από τις πληθυσμιακές ομάδες που θεωρούνται πιο ευάλωτες για καρδιαγγειακή επιπλοκή μετά από μια γρίπη, πνευμονία ή την covid 19. Αυτές περιλαμβάνουν τους ηλικιωμένους, όσους πάσχουν από χρόνια καρδιολογικά ή πνευμονολογικά νοσήματα (καρδιακή ανεπάρκεια, στεφανιαία νόσο, ΧΑΠ, άσθμα), τους ασθενείς με σακχαρώδη διαβήτη ή νεφρική ανεπάρκεια, τα άτομα με κατασταλμένο ανοσοποιητικό (λόγω φαρμάκων ή ασθενειών) και τα μικρά παιδιά και τα βρέφη, καθώς το ανοσοποιητικό τους δεν έχει «ωριμάσει» πλήρως.
Καρδιολογικές επιπλοκές
Μια φαινομενικά απλή ιογενής λοίμωξη μπορεί να οδηγήσει σε οξεία βρογχίτιδα ή πνευμονία, ιδιαίτερα σε άτομα με ευπαθή αναπνευστικό σύστημα, μυοκαρδίτιδα και περικαρδίτιδα, δηλαδή φλεγμονή στον καρδιακό μυ ή στο περίβλημα της καρδιάς, απορρύθμιση μιας χρόνιας καρδιοπάθειας (π.χ. εμφάνιση δύσπνοιας ή αρρυθμιών σε ασθενείς με καρδιακή ανεπάρκεια), ακόμα και σε έμφραγμα του μυοκαρδίου, καθώς η έντονη φλεγμονή και η υποξία από μια βαριά λοίμωξη μπορεί να επιβαρύνουν σοβαρά την καρδιά. Επίσης μπορεί να καταγραφούν θρομβοεμβολικά επεισόδια (φλεβικές θρομβώσεις ή πνευμονική εμβολή), που συνδέονται με την αυξημένη φλεγμονώδη δραστηριότητα.
Συμβουλές προστασίας
Η πρόληψη αποτελεί το ισχυρότερο «όπλο» απέναντι στις ιογενείς λοιμώξεις και το πρώτο βήμα περιλαμβάνει τον εμβολιασμό. Συνιστάται ετήσιο εμβόλιο γρίπης για όλους, ειδικά για τις ευπαθείς ομάδες, εμβόλιο κατά της COVID-19, σύμφωνα με τις τρέχουσες οδηγίες (ηλικιωμένοι, ανοσοκατεσταλμένοι, έγκυες, ασθενείς με υποκείμενα νοσήματα και επαγγελματίες υγείας) και εμβόλιο κατά του πνευμονιόκοκκου για τους ηλικιωμένους και τα άτομα με χρόνια νοσήματα.
Επιπλέον, σημαντική είναι η τήρηση των συνηθειών υγιεινής, με συχνό πλύσιμο χεριών, αποφυγή αγγίγματος του προσώπου με άπλυτα χέρια και χρήση μάσκας σε χώρους με συνωστισμό, για άτομα με υψηλό κίνδυνο. Να προσθέσουμε τον αερισμό και την καθαριότητα των χώρων ειδικά των επιφανειών που αγγίζονται συχνά, την ενίσχυση του ανοσοποιητικού με φρούτα και λαχανικά, την επαρκή πρόσληψη υγρών, τη φυσική άσκηση και τον ποιοτικό ύπνο.
Συμπτώματα- «καμπανάκια» για επιπλοκές
Οι περισσότερες ιώσεις εξελίσσονται ήπια και υποχωρούν. Ωστόσο πρέπει να ανησυχήσουμε αν παρουσιαστούν: Υψηλός πυρετός που δεν υποχωρεί, έντονη δύσπνοια ή πόνο στο στήθος, παρατεταμένη κόπωση μετά την ανάρρωση, αίσθημα ακανόνιστου ή πολύ γρήγορου σφυγμού. Τότε χρειάζεται άμεση ιατρική εκτίμηση, καθώς τα συμπτώματα αυτά μπορεί να είναι σημάδια καρδιολογικής ή πνευμονικής επιπλοκής. Για αυτό σε άτομα υψηλού κινδύνου συνιστάται εμβολιασμός (γρίπης, κορωνοϊού, όπου χρειάζεται και RSV) και τακτικός καρδιολογικός έλεγχος. Μια σοβαρή ιογενής λοίμωξη μπορεί να αφήσει σημαντικές επιπτώσεις στον οργανισμό, ανεξαρτήτως ηλικίας. Οι επιπλοκές μπορεί να είναι άμεσες (στην οξεία φάση) ή μακροχρόνιες και διαφέρουν αναλόγως της ηλικίας
Στους ανήλικους
Στα παιδιά μπορεί να παρουσιαστεί μυοκαρδίτιδα (φλεγμονή του καρδιακού μυός) που οδηγεί σε καρδιακή ανεπάρκεια και αρρυθμίες. Επίσης, το πολυσυστηματικό φλεγμονώδες σύνδρομο (MIS-C), ιδιαίτερα μετά από COVID-19, οι αναπνευστικές επιπλοκές (βρογχίτιδες, πνευμονίες) και σπανιότερα οι νευρολογικές επιπλοκές (επιληπτικές κρίσεις, εγκεφαλίτιδα).
Οι έφηβοι εμφανίζουν παρόμοιες επιπλοκές με τα παιδιά, αλλά συχνότερα καρδιολογικές (μυοκαρδίτιδα μετά από ιογενή λοίμωξη), μακροχρόνια κόπωση και δυσανεξία στην άσκηση και αυξημένο κίνδυνο αρρυθμιών μετά από λοίμωξη που επηρέασε την καρδιά.
Στους ενήλικες
Στους ενήλικες οι καρδιολογικές επιπλοκές περιλαμβάνουν μυοκαρδίτιδα, περικαρδίτιδα, απορρύθμιση υπάρχουσας καρδιοπάθειας, ακόμη και έμφραγμα μετά από βαριά πνευμονία (λόγω φλεγμονής και αυξημένου στρες στην καρδιά), πνευμονικές βλάβες (χρόνια βρογχίτιδα, μείωση της αναπνευστικής ικανότητας), αυξημένο κίνδυνο θρομβοεμβολικών επεισοδίων και μεταλοιμώδες σύνδρομο κόπωσης (π.χ. long COVID).
Καρδιολογικό τσεκ-απ
Για την πρόληψη των επιπλοκών μαζί με τα άλλα μέτρα πρόληψης (εμβολιασμό, υγιεινή, διατροφή, άσκηση, ενυδάτωση, ύπνος) απαιτείται ένα καρδιολογικό check-up που περιλαμβάνει:
1. Ιστορικό και κλινική εξέταση
Αναλυτικό ιατρικό ιστορικό (παθήσεις, φάρμακα, οικογενειακό ιστορικό καρδιοπαθειών).
Έλεγχος παραγόντων κινδύνου (κάπνισμα, πίεση, διαβήτης, χοληστερίνη, παχυσαρκία).
Κλινική εξέταση (καρδιά, πνεύμονες, αρτηρίες, αρτηριακή πίεση).
2. Ηλεκτροκαρδιογράφημα (ΗΚΓ)
Είναι η βασική εξέταση για ρυθμό, αρρυθμίες, σημάδια ισχαιμίας ή παλαιότερου εμφράγματος.
3.Υπερηχογράφημα καρδιάς (Triplex)
Η εξέταση επιτελεί έλεγχο ανατομίας, βαλβίδων, καρδιακής συσταλτικότητας, ανίχνευση βαλβιδοπαθειών, καρδιακής ανεπάρκειας.
4. Εργαστηριακός έλεγχος αίματος
Ελέγχονται η χοληστερίνη, τα τριγλυκερίδια, το σάκχαρο, HbA1c και ορισμένες φορές ο θυρεοειδής (TSH), γιατί επηρεάζει τον καρδιακό ρυθμό.
5.Δοκιμασία κοπώσεως (σε κυλιόμενο τάπητα ή εργομετρικό ποδήλατο)
Συνιστάται για ασθενείς άνω των 40 ετών ή με παράγοντες κινδύνου και αξιολογεί ισχαιμία μυοκαρδίου και φυσική αντοχή.
6. Holter ρυθμού (24–48 ώρες)
Η εξέταση γίνεται όταν υπάρχει υποψία αρρυθμιών (αίσθημα παλμών, ζάλη, λιποθυμικά επεισόδια).
7. Holter πίεσης (24 ώρες)
Η εξέταση γίνεται όταν υπάρχει υποψία αρρύθμιστης υπέρτασης ή για έλεγχο αγωγής.
8. Αξιολόγηση τρόπου ζωής & οδηγίες για διατροφή, άσκηση, διακοπή καπνίσματος και συζήτηση για προληπτικούς εμβολιασμούς (γρίπης, κορωνοϊού, πνευμονιόκοκκου).
Πότε γίνεται το check-up της καρδιάς;
Για τα υγιή άτομα χωρίς παράγοντες κινδύνου, το καρδιολογικό τσεκ-απ πρέπει να γίνεται κάθε 2–3 χρόνια μέχρι την ηλικία των 40 ετών και κάθε χρόνο μετά. Σημειώνουμε στο σημείο αυτό ότι για την έκδοση της κάρτας υγείας του αθλητή (σε όλα τα πρωταθλήματα και τα σχολικά) απαιτείται καρδιογράφημα και τρίπλεξ καρδιάς ετησίως.
Για τα άτομα με παράγοντες κινδύνου (υπέρταση, διαβήτης, κάπνισμα, οικογενειακό ιστορικό), το τσεκ-απ γίνεται κάθε χρόνο, ενώ για ασθενείς με διαγννωσμένη καρδιοπάθεια, ανάλογα με τις οδηγίες του θεράποντα καρδιολόγου.
Τι πρέπει να γνωρίζουμε για την μυοκαρδίτιδα
Η μυοκαρδίτιδα είναι φλεγμονή του μυοκαρδίου, συνήθως μετά από ιογενή λοίμωξη (π.χ. γρίπη, κορωνοϊός, άλλοι ιοί).
Στους περισσότερους ασθενείς μπορεί να περάσει χωρίς σοβαρές συνέπειες, αλλά σε ένα ποσοστό (10–20%) αφήνει σημαντικά προβλήματα τα οποία περιλαμβάνουν:
- διατατική μυοκαρδιοπάθεια, στην οποία το μυοκάρδιο εξασθενεί και η καρδιά διαστέλλεται.
- χρόνια καρδιακή ανεπάρκεια, με δύσπνοια, κόπωση και κατακράτηση υγρών.
- επιμένουσες αρρυθμίες, που αυξάνουν τον κίνδυνο αιφνιδίου καρδιακού θανάτου.
- μείωση αντοχής, οπότε ο ασθενής νιώθει ότι «δεν έχει την ίδια δύναμη» για χρόνια μετά.
- σε σπάνιες περιπτώσεις δημιουργείται ανάγκη για μεταμόσχευση καρδιάς.
Όσοι πέρασαν μυοκαρδίτιδα χρειάζονται υπερηχογράφημα, Holter και ενίοτε μαγνητική καρδιάς για παρακολούθηση. Είναι σημαντικό να ελέγχουν την αρτηριακή τους πίεση, το σάκχαρο, και την χοληστερίνη και να διατρέφονται υγιεινά.
Μύθος η «άτρωτη γυναικεία καρδιά»
Όπως εξηγεί ο καρδιολόγος Γιώργος Πλακογιαννάκης, ο μύθος της «άτρωτης γυναικείας καρδιάς» υποστήριζε για χρόνια ότι οι γυναίκες προστατεύονται από τα εμφράγματα λόγω των ορμονών τους. Αυτό ίσχυε εν μέρει μόνο πριν την εμμηνόπαυση, λόγω των οιστρογόνων. Μετά την εμμηνόπαυση, ο κίνδυνος εξισώνεται με των ανδρών και συχνά είναι και πιο ύπουλος, γιατί οι γυναίκες εμφανίζουν διαφορετικά ή άτυπα συμπτώματα.
Ο μύθος δημιουργήθηκε πρώτα απ’ όλα γιατί οι καρδιολογικές μελέτες παραδοσιακά γίνονταν σε άνδρες. Οι γυναίκες από την άλλη, εμφάνιζαν εμφράγματα σε μεγαλύτερη ηλικία, οπότε φαινόταν ότι «κινδυνεύουν λιγότερο». Τα οιστρογόνα πριν την εμμηνόπαυση όντως παρέχουν κάποια προστασία. Μετά την εμμηνόπαυση, ωστόσο, οι γυναίκες κινδυνεύουν εξίσου με τους άνδρες. Συχνά τα συμπτώματα των γυναικών δεν είναι το κλασικό «έντονο βάρος στο στήθος», αλλά δύσπνοια, κόπωση, ζάλη, πόνος στο στομάχι ή στο χέρι και ναυτία, με συνέπεια να επικρατεί σύγχυση και οι ασθενείς να οδηγούνται σε καθυστέρηση διάγνωση και χειρότερη πρόγνωση. Σήμερα, ο «μύθος της άτρωτης γυναικείας καρδιάς» έχει καταρρεύσει με τις καρδιοπάθειες να αποτελούν την πρώτη αιτία θανάτου και στα δύο φύλα.
