Η παρατεταμένη έκθεση σε αιωρούμενα σωματίδια PM2.5 - τα οποία είναι τόσο μικρά που μπορούν να εισχωρήσουν βαθιά στους πνεύμονες και στην κυκλοφορία του αίματος - αυξάνει κατά 12% τον κίνδυνο νοσηλείας για σοβαρές μορφές άνοιας, ειδικά με σωμάτια Lewy, την τρίτη συχνότερη μορφή άνοιας, μετά τη νόσο Alzheimer και την αγγειακή άνοια.
Το δραματικό αυτό συμπέρασμα προκύπτει από μελέτη που δημοσιεύτηκε στο επιστημονικό περιοδικό «Science» πριν λίγες μέρες, η οποία ανέλυσε δεδομένα νοσηλειών 56,5 εκατομμυρίων ανθρώπων στις ΗΠΑ.
Όπως δήλωσε σε συνέντευξη της στο ραδιοφωνικό σταθμό Πρακτορείο Fm, η Παθολόγος καθηγήτρια Επιδημιολογίας και Προληπτικής Ιατρικής, της Ιατρικής Σχολής ΕΚΠΑ Θεοδώρα Ψαλτοπούλου, η οποία και παρουσίασε την έρευνα, το πιο ανησυχητικό εύρημα ήταν ότι σε περιοχές με υψηλότερη ρύπανση, οι νοσηλείες για άνοια με σωμάτια Lewy ήταν πιο συχνές σε σχέση με τις νοσηλείες για Πάρκινσον χωρίς άνοια. Γεγονός που υποδηλώνει ότι η ρύπανση μπορεί να επιταχύνει την εκδήλωση της νόσου σε άτομα με γενετική προδιάθεση.
Η ασθένεια μπορεί να εξαπλώνεται μέσω του «άξονα εντέρου-εγκεφάλου»
«Σε πειράματα με ποντίκια, η ίδια ερευνητική ομάδα έδειξε ότι η εισπνοή αιωρούμενων σωματιδίων PM2.5 για διάστημα δέκα μηνών προκάλεσε σοβαρές βλάβες στη μνήμη και συρρίκνωση σε περιοχές του εγκεφάλου που σχετίζονται με τις γνωστικές λειτουργίες. Εντυπωσιακό ήταν το εύρημα ότι οι παθολογικές συσσωρεύσεις της πρωτεΐνης άλφα-συνουκλεΐνης, η οποία αποτελεί το βασικό χαρακτηριστικό της Lewy body dementia, δεν εντοπίστηκαν μόνο στον εγκέφαλο, αλλά και στο έντερο και στους πνεύμονες. Αυτό ενισχύει την υπόθεση ότι η ασθένεια μπορεί να ξεκινά εκτός εγκεφάλου και να εξαπλώνεται μέσω του λεγόμενου «άξονα εντέρου-εγκεφάλου», με τη ρύπανση να πυροδοτεί φλεγμονώδεις διεργασίες που καταλήγουν σε εκφυλισμό των νευρικών κυττάρων».
Για κάθε αύξηση 5 μικρογραμμαρίων σωματιδίων ανά κυβικό μέτρο αέρα, αυξάνεται ο κίνδυνος άνοιας κατά 8%
Παράλληλα, μια συστηματική ανασκόπηση που δημοσιεύτηκε στο «Lancet Planetary Health», επισήμανε η καθηγήτρια επιβεβαίωσε τον ρόλο της ατμοσφαιρικής ρύπανσης ως ισχυρού παράγοντα κινδύνου για την ανάπτυξη άνοιας.
«Αναλύοντας στοιχεία από 51 μελέτες που αφορούσαν πάνω από 26 εκατομμύρια ανθρώπους, οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι η μακροχρόνια έκθεση σε PM2.5 αυξάνει τον κίνδυνο εμφάνισης άνοιας κατά 8% για κάθε αύξηση 5 μικρογραμμαρίων σωματιδίων ανά κυβικό μέτρο αέρα. Η επίδραση ήταν πιο έντονη σε πληθυσμούς που ζουν κοντά σε βιομηχανικές εγκαταστάσεις ή πολυσύχναστους δρόμους, γεγονός που αναδεικνύει τη σύνδεση του προβλήματος με κοινωνικές ανισότητες, αφού τα πιο ευάλωτα κοινωνικά στρώματα είναι αυτά που πλήττονται περισσότερο. Tα ευρήματα αυτά καταδεικνύουν ότι η άνοια δεν είναι αποκλειστικά αποτέλεσμα της γήρανσης, αλλά και των περιβαλλοντικών συνθηκών στις οποίες ζούμε». Η μείωση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης δεν αποτελεί απλώς περιβαλλοντική πολιτική, αλλά επένδυση για τη δημόσια υγεία, ανέφερε η κ. Ψαλτοπούλου για να επισημάνει στη συνέχεια ότι μέτρα όπως η ενίσχυση των δημόσιων συγκοινωνιών, η σταδιακή κατάργηση ρυπογόνων καυσίμων και η δημιουργία πράσινων χώρων μπορούν να λειτουργήσουν ως ασπίδα προστασίας, τόσο για το περιβάλλον, όσο και για την υγεία του εγκεφάλου μας.
Γύρω στα 3 δισ. το ετήσιο οικονομικό βάρος της νόσου στην Ελλάδα
Η άνοια αποτελεί μια από τις μεγαλύτερες προκλήσεις για τα σύγχρονα συστήματα υγείας και κοινωνικής φροντίδας, με τεράστιες επιπτώσεις όχι μόνο για τους ασθενείς, αλλά και για τις οικογένειές τους, την κοινωνία και την οικονομία.
Στην Ελλάδα, σύμφωνα με την καθηγήτρια Επιδημιολογίας και Προληπτικής Ιατρικής, η άνοια αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα κοινωνικοοικονομικά προβλήματα υγείας, με περίπου 200.000 ασθενείς και επιπλέον 280.000 άτομα που παρουσιάζουν ήπια νοητική διαταραχή.
«Το ετήσιο οικονομικό βάρος της νόσου εκτιμάται γύρω στα 3 δισεκατομμύρια ευρώ, ποσό που περιλαμβάνει ιατρικές δαπάνες, κοινωνικές υπηρεσίες και κυρίως την άτυπη φροντίδα που παρέχουν οι οικογένειες. Το μέσο μηνιαίο κόστος ανά ασθενή υπολογίζεται περίπου στα 820 ευρώ, εκ των οποίων τα 710 ευρώ βαρύνουν την ιδιωτική οικονομία και μόλις 110 ευρώ καλύπτονται από το κράτος. Με την αναμενόμενη αύξηση των περιστατικών σε 276.000 το 2030 και 365.000 το 2050, το συνολικό κόστος προβλέπεται να αυξηθεί σημαντικά, καθιστώντας την ανάγκη για έγκαιρη διάγνωση, πρόληψη και ανάπτυξη υποστηρικτικών δομών ακόμη πιο επιτακτική».
ΕΕ: Έως και 74.000 ευρώ ανά άτομο το ετήσιο κόστος
Οι οικογένειες επηρεάζονται ιδιαίτερα από τη νόσο Alzheimer, αφού για κάθε ασθενή με άνοια χρειάζονται 2 έως 3 άτομα για τη φροντίδα του, τονίζει η κ. Ψαλτοπούλου. «Αυτό σημαίνει ότι, μέχρι το 2030, περίπου 1,5 εκατομμύριο άνθρωποι στη χώρα μας, θα επηρεάζονται καθημερινά από την άνοια, συμπεριλαμβανομένων ασθενών και φροντιστών. Με βάση πρόσφατες μελέτες στην Ευρωπαϊκή Ένωση, το ετήσιο κόστος της άνοιας μπορεί να φτάσει, σε σοβαρές περιπτώσεις, έως και τα 74.000 ευρώ ανά άτομο, με πάνω από το 90% αυτών των δαπανών να σχετίζονται με τη φροντίδα και τη μακροχρόνια περίθαλψη. Τα παραπάνω στοιχεία αναδεικνύουν την επείγουσα ανάγκη για αποτελεσματικές θεραπείες και συστήματα υποστήριξης για τη διαχείριση του αυξανόμενου επιπολασμού και των οικονομικών επιπτώσεων της άνοιας».
Η αντιμετώπιση της άνοιας απαιτεί μια ολιστική προσέγγιση που περιλαμβάνει την έγκαιρη διάγνωση, την επένδυση σε νέες θεραπείες, τη στήριξη των άτυπων φροντιστών και την κοινωνική φροντίδα. Ταυτόχρονα, η καταπολέμηση παραγόντων κινδύνου, όπως η ατμοσφαιρική ρύπανση, είναι καθοριστική για τον περιορισμό της μελλοντικής εξάπλωσης της νόσου. Αν η πρόληψη και η έγκαιρη παρέμβαση συνδυαστούν με πολιτικές που βελτιώνουν την ποιότητα ζωής και του περιβάλλοντος, τότε όχι μόνο θα μειωθεί το οικονομικό και κοινωνικό βάρος της άνοιας, αλλά και θα προστατευθεί η υγεία εκατομμυρίων ανθρώπων σε όλο τον κόσμο, κατέληξε η κ. Ψαλτοπούλου.
